بررسی ویژگی های فضای آموزش معماری در راستای طراحی مدرسه معماری خراسان

معماری
پایان نامه کارشناسی ارشد رشته معماری با عنوان بررسی ویژگی های فضای آموزش معماری در راستای طراحی مدرسه معماری خراسان طرح موضوع : می دانیم در زمانی نه چندان دور « معمار» در محوطه ساختمان می زیست و كار می كرد و شاگردان وی كه همان دستیاران وی بودند نیز در كنار او می زیستند و حكمت و صناعت و زندگی را می آموختند و هیچ مدرسه ای وجود نداشت و می دانیم كه دیر زمانی چنین بوده است .با افتراق و جدایی میان نظریه و عمل، معمار دیگر در محوطه ساختمانی چیزی نمی آموخت و در سال 1670 كلبرت آكادمی سلطنتی معماری را با مشاركت پرو در ترجمه كتاب ویترویوس در زمان لوئی چهاردهم درپاریس تاسیس كرد.( چومی، 1379 )معماری این دوره را می توان آغاز فاصله افتادن میان معمار و ساختمان و شروع تاسیس مدارس معماری دانست . در كشور ما نیز آموزش نوین معماری در حدود سال 1319 با تاسیس " هنركده " در محل « مدرسه خان مروی » ـ كه خود مدرسه ای از نظام سنتی مسجد ـ مدرسه بود، آغاز شد.( عزیزی، 1382 )تاریخ معماری به طرز عمیقی با تاریخ روشهای آموزش آن درهم آمیخته است و فضای آموزش معماری نیز بنا به شیوه های آموزش در تغییر بوده است .امروز فضای(1) آموزش معماری تحت عنوان مدارس و دانشكده های معماری شكل می گیرد و آموزش معماری بصورت آموزش دانشگاهی . این آموزش ، آموزشی تخصصی است و نیازمند آن است كه شاگرد به فضا و محیط تخصصی اش آشنا شده و احساس محرمیت و حضور نماید.( حجت ، 1383 ) آرمان معماری را اینگونه تعریف كرده اند : معماری به مثابه نوعی هنر به زندگی تعلق دارد و هدف آن نیز عبارت است از فراهم آوردن مكانهایی كه زندگی بتواند در آنها ‌‌‌بوقوع بپیوندد . مكان مجموعه ای از منابع یا احیاناً ظرفی خنثی و بی طرف نیست بلكه در واقع محیطی است عینی و ملموس كه نوعی نظم، منش و ویژگی در خود دارد. ( شولتز، 1381)با توجه به این تعریف برای یافتن ویژگیهای فضای آموزش معماری باید به زندگی و فعالیت های موجود در آن توجه كرد (2). امروزه معماری طیف وسیعی از فعالیتهای گوناگون در عرصه های مهارت، صناعت، خلاقیت، دانش، معرفت، حكمت تحت عنوان كلی ‌آموزش معماری در مدرسه معماری جریان دارد .(حجت، 1383) این طیف وسیع فعالیت ها از یك سو و عدم تعین و بحث گسترده پیرامون آموزش معماری از سوی دیگر بعلاوه نیاز روز افزون به افراد متخصص معمار و مدارس معماری، لزوم هرچه بیشتر بررسی ویژگیهای فضایی و كالبدی مكان تحقق این فعالیت ها را آشكار می سازد .در این راه پاسخ سوالات زیر اهمیت دارند: ــ آموزش معماری چه تاریخچه ای دارد و اكنون چه وضعیتی در ایران و جهان دارد ؟ ــ رابطه تاریخ معماری و آموزش معماری چگونه بوده است ؟ ــ فضای آموزش معماری در طول تاریخ چه تغییراتی به خود دیده است ؟ ــ در شرایط معاصر آموزش معماری در ایران در چه كالبدهایی صورت می گیرد و مدارس معماری معاصر چگونه است . ــ مفاهیم فضا و محیط چه تعاریفی دارد، عوامل موثر بر درك آن و تاثیرات آن بر مخاطب چه می باشد ؟ ــ ویژگیهای فضایی مدرسه معماری جدید چه می تواند باشد ؟ کلمات کلیدی: آموزش معماری فضای آموزش معماری روند طراحی فضای آموزشی طراحی مدرسه معماری خراسان ضرورت موضوع هم اکنون در ایران بالغ بر هفتاد دانشکده و آموزشگاه معماری وجود دارد با نگاهی اجمالی به فضای کالبدی این دانشکده ها می توان آنها را به چند دسته تقسیم کرد: - استفاده از ساختمانی که به منظور دیگری همانند اداری یا حتی مسکونی ساخته شده ودر بافت شهری قرار دارد - به کار گیری بخشی از یک ساختمان آموزشی (مانند دانشکده یا گروه) به عنوان فضای آموزش معماری در بافت شهری یا دانشگاهی - احداث یک ساختمان مستقل برای منظور آموزش معماری ولی به پیروی از سایر ساختمانهای یک مجموعه دانشگاهی - استفاده از ساختمان طراحی شده به عنوان دانشکده هنری برای کاربری آموزش معماری در کنار سایر رشته های به ظاهر از این دست - تغییر کاربری ساختمانهای بازسازی ومرمت شده به عنوان دانشکده معماری در بافت با سابقه شهری با توجه به این دسته بندی ها به گروه ای گسترده از فضاهای آموزش معماری و محل استقرار آن مواجه می شویم که هیچ یک با توجه به نوع فعالیت صورت گرفته در فضا طراحی نشده اند .حتی اگر ساختمانی را هم با بازبینی طراحی شده به منظور آموزش معماری بدانیم، با توجه به تغییرات گسترده شیوه آموزش باید قابلیت آن مورد بازبینی مجدد قرار گیرد. این نکات مارا برای احداث فضایی جدید بنا به نیازهایی که پیشتر اشاره کردیم ، بار دیگر به این سوالات اساسی باز می گرداند که : - چه کیفیات و ویژگیهایی باید مد نظر قرار گیرد؟ - چه عواملی در مکان یابی آن موثر می باشد؟ - با توجه به رابطه غیر قابل انکار محیط و انسان(3) ،این فضا چه تاثیراتی بر مخاطب خواهد گذاشت و مخاطب از چه قابلیتهای آن می تواند در امر آموزش و آموختن سود گیرد؟ - و ... فهرست مطالب مقدمه فصل اول – آموزش معماری 1 - مقدمه 1-1- تاریخچه آموزش معماری در غرب 1-1-1- آموزش در دوران اولیه 2 1-1-2- طرح قرون وسطی 4 1-1-3- رنسانس 4 1-1-4- سلطنت آكادمی 6 1-1-5- لوكوربوزیه 10 1-1-6- باوهاوس 11 1-2- سیر تحول آموزش در ایران 1-2-1- آموزش معماری در دوران پیش از اسلام 18 1-2-2- فضاهای آموزشی از اول تا نیمه دوم قرن پنجم هجری 19 1-2-3- نهضت تاسیس مدارس 21 1-2-4- از قرن هفتم تا دهم هجری 22 1-2-5- از قرن دهم تا سیزدهم هجری 22 1-2-6- گشایش دارالفنون 23 1-2-7- آموزشگاههای خارجی 23 1-2-8- تاسیس دانشگاه تهران 24 1-2-9- دانشكده هنرهای زیبا 24 1-3-دگرگونیهای آموزش معماری در غرب ( افزایش فاصله میان آموزش معماری و تجربه معماری) 1-3-1- مقدمه 26 1-3-2-گسستگی اول 26 1-3-3-گسستگی دوم 26 1-3-4-گسستگی سوم 27 1-3-5- نتیجه گیری 28 1-4- آموزش معماری در ایران 1-4-1-نقد و بررسی آموزش امروز ایران 29 فصل دوم : محیط آموزشی 2-1- مقدمه 35 2-2- محیط 2-2-1- مقدمه 37 2-2-2- منظر اول: نگاه معمارانه 38 2-2-3- منظر دوم: نگاه اهل فلسفه 39 2-2-4- فضای معماری 40 2-2-5- پدیده مكان 41 2-2-6- نتیجه‌گیری 41 2-3- مدارس گذشته ایران 2-3-1- تعاریف و ریشه ها 42 2-3-2-تاریخچه مدارس گذشته ایران 47 2-3-3- سیر تحول كالبدی 60 2-4- مدارس امروز ایران 2-4-1- دانشكده هنرهای زیبا 67 2-4-2- دانشكده معماری و شهرسازی دانشگاه شهید بهشتی 68 2-4-3- دانشكده معماری و شهرسازی دانشگاه علم و صنعت ایران 70 2-4-4-دانشكده هنر و معماری اصفهان 72 2-4-5- دانشكده معماری و شهرسازی دانشگاه هنر اسلامی تبریز 75 2-5- مدارس امروز جهان 2-5-1- مقدمه 76 2-5-2- دانشكده هنر گلاسكو 76 2-5-3-دانشكده معماری باهاوس 82 2-5-4- دانشكده معماری ییل 87 2-5-5- دانشكده معماری رایس 91 2-5-6- نتایج حاصل از بررسی 98 فصل سوم : برنامه ریزی 3-1- مقدمه102 3-2- معیارها و سرانه ها 3-2-1- دسته بندی كلی فضاها 103 3-2-2- بخش آموزشی 104 3-2-3- بخش كمك آموزشی 114 3-2-4- بخش اداری 115 3-2-5- بخش مطالعه 117 3-2-6- بخش پژوهشی 120 3-2-7- بخش استفاده عمومی 120 3-2-8- فضای خدمات و رفاهی 124 3-2-9- دیاگرامهای ارتباطی 126 3-2-10 – خلاصه برنامه فیزكی و جداول نهایی 128 3-3- سازمان یابی فضایی كل دانشگاه 3-3-1- مقدمه 133 3-3-2- آشنایی با انواع سازمانیابی فضایی دانشگاهها 133 3-3-3- گونه های چیدمان ساختمانی در محوطه های دانشگاهی 140 فصل چهارم : مطالعات بستر طراحی 4-1- مقدمه 141 4-2- شناسایی بستر طراحی 4-2-1- مقدمه 142 4-2-2- تاریخ فشرده تهران 4-2-3- تاریخچه منطقه 22 4-3- مكان یابی محدوده طراحی 145 4-4- معرفی و تحلیل سایت 149