پرسشنامه ارائه سیستمی بهبود یافته برای ارزیابی عملکرد شهرک های صنعتی با مدل BSC

هدف از این پژوهش ارزیابی عملکرد شرکتها با روش کارت امتیازی متوازن (BSC) بصورت کامل و جامع و با منابع جدید می باشد

چکیده:
در این پژوهش سعی شده است با استفاده از روش کارت های امتیازی متوازن عملکرد شرکت شهرک های صنعتی استان قم بر اساس برنامه راهبردی آن ارزیابی شود.

به این منظور پس از مطالعه برنامه راهبردی، 12 هدف استراتژیک شرکت که در حکم CSF ها (شاخص های کلیدی موفقیت) می باشند تعیین و 24 هدف که منجر به تحقق این شاخص های می شوند شناسایی شدند. سپس این اهداف در قالب چهار بعد کارت امتیازی متوازن مورد بررسي در اين پژوهش (رشد و یادگیری، فرآیند های داخلی، مشتریان و خلق ارزش پایدار) تقسیم بندی شدند و نقشه استراتژیک شرکت تدوین شد. به منظور ارزیابی این 24 هدف با استفاده از استراتژی های خرد و شاخص های کمی مندرج در برنامه استراتژیک و ادبیات نظری موجود، مجموعا 117 KPI (شاخص کلیدی عملکرد) شامل 74 سنجه (گویه پرسشنامه) و 43 شاخص کمی تدوین شد. نتایج پژوهش حاکی از آن است که عملکرد شرکت شهرک های صنعتی استان قم به صورت کلی نسبتا مطلوب و متوازن است.

کلمات کلیدی: ارزیابی عملکرد، کارت امتیازی متوازن، برنامه راهبردی، شرکت شهرک های صنعتی استان قم

ابزار و روش های جمع آوری داده ها

هر پژوهشگر به منظور جمع آوری اطلاعات و داده های پژوهش، می تواند از روش ها و ابزارهای مختلفی همچون پرسشنامه، مصاحبه، مشاهده و .. بهره گیرد که استفاده از هرکدام ازاین ابزارها تابع عوامل گوناگونی از جمله ماهیت و روش پژوهش است. در این پژوهش با توجه به نوع متغیر ها و روش شناسی گفته شده، از روش های زیر جهت جمع آوری اطلاعات و داده های مورد نظر استفاده شده است:

• روش کتابخانه ای: در این پژوهش به منظور جمع آوری اطلاعات مربوط به ادبیات موضوع و پیشینه پژوهش از کتاب ها، پایان نامه ها و مقالات و پایگاه های اطلاعاتی استفاده شده است.
• روش میدانی: در این پژوهش برای ارزیابی عملکرد بر اساس کارت امتیازی متوازن از پرسش نامه، اسناد و آمارهای موجود در شرکت استفاده شده است.

به منظور جمع آوری اطلاعات پس از مطالعه برنامه راهبردی، 12 هدف استراتژیک شرکت که در حکم CSF ها (شاخص های کلیدی موفقیت) می باشند تعیین و 24 هدف که منجر به تحقق این اهداف استراتژیک می شوند شناسایی شدند. برای این 24 هدف با استفاده از استراتژ های خرد و شاخص های کمی مندرج در برنامه استراتژیک و ادبیات نظری موجود، مجموعا 117 KPI (شاخص کلیدی عملکرد) شامل 74 سنجه (گویه پرسشنامه) و 43 شاخص کمی تدوین شد.

سپس بر اساس نقشه استراتژیک شرکت این اهداف و شاخص های مرتبط با آنها در قالب چهار بعد کارت امتیازی متوازن(رشد و یادگیری، فرآیند های داخلی، مشتریان و خلق ارزش پایدار) مورد بررسی در این پژوهش تقسیم بندی شدند و نقشه استراتژیک شرکت تدوین شد. به منظور سنجش وضعیت عملکرد شرکت در برخی اهداف تنها از شاخص های کمی، در برخی دیگر تنها از سنجه ها (گویه پرسشنامه) و در عموم آنها از هردو نوع شاخص استفاده شده است. در رابطه با شاخص های کمی براساس سند راهبردی سازمان میزان عملکرد مطلوب هر شاخص از سال 87 تا 91 (5 سال) مشخص گردید و با میزان عملکرد محقق در این بازه زمانی مقایسه شد میزان تحقق شاخص در یک طیف 5 امتیازی گزارش شد به طوری که در صورت تحقق کامل و حتی فراتر از میزان تعیین شده امتیاز 5 به آن شاخص اختصاص داده شد.

از پرسشنامه نیز به منظور جمع آوری اطلاعات در رابطه با سنجه ها استفاده شد و به این منظور 2 پرسشنامه تهیه شد. پرسشنامه نخست شامل 16سئوال برای سنجش بعد مشتری و پرسشنامه دوم شامل 57 سئوال برای ابعاد رشد و یادگیری، فرآیند های داخلی و خلق ارزش پایدار است (16 سئوال رشد و یادگیری، 38 سئوال فرآیند های داخلی و3 سئوال خلق ارزش پایدار).

لازم به ذکر است که برای تهیه پرسشنامه های مورد نظر از ادبیات موجود در زمینه موضوع پژوهش و سند برنامه راهبردی سازمان استفاده شده است. پرسشنامه مربوط به بعد مشتریان در بین 50 نفر از مدیران صنایع مستقر در شهرک های صنعتی و واحد های صنعتی استان قم که در طی دو سال گذشته از خدمات این سازمان بهره مند شده اند، توزیع شد. البته به دلیل دشواری دسترسی به این افراد، پژوهشگر با 64 نفر از آنها تماس تلفنی برقرار کرد و پس از جلب نظر ایشان به منظور مشارکت در پژوهش، سئوالات پرسشنامه مشتریان را قرائت و پاسخ آنها را ثبت نمود. نهایتا 50 نفر همکاری لازم را انجام دادند.پرسشنامه مربوط به ابعاد فرآیند های داخلی، رشد و یادگیری و خلق ارزش پایدار در بین تمامی کارکنان (کارشناسان و مدیران) توزیع شد. پژوهش گر هنگام تکمیل تمامی پرسشنامه ها حاضر بود و ابهامات را برطرف می کرد.

3-6- روایی پرسشنامه

مقصود از روای آن است که ابزرا اندازه گیری بتواند فقط خصیصه مورد نظر را اندازه گیری کند. اندازه گیری های نامناسب و ناکافی می تواند هر پژوهش علمی را ناروا و بی اعتبار سازد (هومن،1386). روش های متعددی همچون محتوایی، ملاکی و سازه برای تعیین روایی ابزار اندازه گیری وجود دارد(سیف،1390) که در این پژوهش از روش اعتبار محتوایی استفاده شده است.

اعتبار محتوایی نوعی اعتبار است که معمولا برای بررسی اجزای تشکیل دهنده یک ابزار اندازه گیری به کار برده می شود. در واقع روایی محتوایی به این مطلب اشاره دارد که نمونه سئوال های مورد استفاده در یک آزمون تا چه حد معرف کل جامعه سئوالهای ممکن است که می توان از محتوا یا موضوع مورد نظر تهیه کرد (همان منبع). برای سنجش روایی محتوایی پرسش نامه این پژوهش، از نظرات متخصصان و خبرنگاران آشنا به مسائل مدیریت و ارزیابی عملکرد در شرکت و همچنین از نظرات اساتید راهنما و مشاور استفاده شده است.

3-7- پایایی پرسشنامه

پایایی یک ابزار عدمتا به ثبات و دقت نتایج حاصل از آن اشاره دارد.(سیف،1390) معمولا دامنه این ضریب قابلیت اعتماد از صفر (عدم رابطه) تا 1+ (ارتباط کامل)است. برای محاسبه ضریب اندازه گیری شیوه های مختلفی همچون اجرای دوباره، آزمون های همتا، دونیمه کردن، کودر- ریچاردسون و آلفای کرونباخ وجود دارد.در این پژوهش برای سنجش پایایی پرسشنامه ابزار اندازه گیری از روش آلفای کرونباخ استفاده شده است.این روش برای محاسبه هماهنگی درونی ابزار اندازه گیری از جمله پرسشنامه ها یا معیارهایی که خصیصه های مختلف را اندازه گیری می کنند به کار می رود.

در این پژوهش مقدار آلفای کرونباخ برای پرسشنامه مربوط به بعد مشتریان که تنها در بین مشتریان توزیع شد 90.8 درصد و برای پرسشنامه دوم که عملکرد شرکت را در ابعاد رشد و یادگیری، فرآیند های داخلی و خلق ارزش پایدار مورد بررسی قرار داد85.7 درصد به دست آمد. مقدار آلفای کرنباخ برای هر یک از ابعاد پرسشنامه دوم به این ترتیب بود: بعد رشد و یادگیری 90.4، بعد فرآیند های داخلی 73.2 درصد و بعد خلق ارزش پایدار 90.8 درصد.این ضرایب توسط نرم افزار SPSS محاسبه شده اند و مقدار مناسبی جهت تایید پایایی پرسشنامه می باشند.