بررسی ابعاد 5 گانه سازمان یادگیرنده در سازمان آموزش پرورش

سازمان یادگیرنده موجب تقویت ارتباطات بین همه‌ی کارکنان می‌شود. افراداطلاعات را مبادله می‌کنند و در هرکجا امکان پذیرباشد، می‌کوشند به این اندیشه ها یا عقیده‌ها جامه‌ی عمل بپوشانند. روزگاری که مدیران داده‌ها را برای خودشان جمع آوری می‌کردند تا بدان وسیله تصمیماتی بگیرند، به سرآمده است و امروز روز حاکمیت سازمانهای یادگیرنده است. (دفت، ١٣٨٦، ص ٦٠٧) . دراین پایان نامه بررسی ابعاد 5 گانه سازمان یادگیرنده در سازمان آموزش پرورش مورد بحث قرار می گیرد.

روش تحقیق مورد استفاده در این پژوهش ازنوع توصیفی، پیمایشی بوده است که بر مبنای هدف پژوهش از نوع کاربردی است. روش و ابزارجمع‌آوری اطلاعات در این پژوهش، کتابخانه‌ای و میدانی بوده است که در مرحله‌ی میدانی، ازیک پرسشنامه‌ی محقق ساخته جهت جمع‌آوری اطلاعات استفاده شده است. مولفه‌های این پرسشنامه به صورت پاسخ بسته می‌باشد و براساس مقیاس پنج درجه‌ای لیکرت از خیلی کم تا خیلی زیاد تنظیم شده است. روایی پرسشنامه بعد از مطالعه توسط اساتید راهنما و مشاور مورد تا یید قرارگرفت. پایایی پرسشنامه با اجرا برروی ١٥تن ازاعضای نمونه و با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ ٩/٨٧/. بدست آمده است.

جامعه‌ی آماری در این پژوهش شامل تمام کارکنان اداره‌ی آموزش و پرورش شهرستان اسلامشهر با مدرک تحصیلی فوق دیپلم و بالاتر دارند می‌باشد که مشتمل بر٨٥ نفراست. نمونه‌ی تحقیق با استفاده از جدول مورگان ٧٦ نفربدست آمد که با روش نمونه گیری تصادفی ساده ازمیان اعضای جامعه انتخاب شده است. برای تجزیه و تحلیل داده‌های جمع‌آوری شده نیز از آمارتوصیفی و آمار استنباطی استفاده شده که توسط نرم افزار SPSS انجام گرفته است. یافته‌های پژوهش نشان داد که اداره آموزش و پرورش شهرستان اسلامشهر، تا حد زیادی از ابعاد سازمان یادگیرنده (مبادله‌ی اطلاعات، فرهنگ قوی، رهبرمتفکر، آرمان مشترک و قابلیت فردی) برخوردار است. همچنین یافته‌های جانبی پژوهش نشان داد که بین پاسخ اعضای نمونه به سوالات پرسش‌نامه (در مورد میزان برخورداری اداره آموزش و پرورش شهرستان اسلامشهر از ابعاد سازمان یادگیرنده) و متغیرهای تعدیل کننده‌ی پژوهش که متشکل از میزان تحصیلات، سابقه‌ی خدمت، شاخه‌ی اداری، جنسیت و سن می‌باشند، تفاوت معنی‌داری وجود ندارد.

فهرست مطالب

چکیده پژوهش
فصل اول: کلیات پژوهش
مقدمه 3
بیان مسئله 4
مبانی و چهارچوب نظری تحقیق 5
اهداف تحقیق 7
سوالات تحقیق 7
تعاریف نظری متغیرها 8
تعاریف عملیاتی متغیرها 9
جنبه‌ی نوآوری وجدید بودن تحقیق 10
اهداف کاربردی واستفاده کنندگان ازنتایج پایان‌نامه 11

فصل دوم: ادبیات نظری و پیشینه پژوهش
مقدمه 13
بخش اول: سازمان
تعریف سازمان 15
ماکس وبر 15
استیفن رابینز 16
تعریف مفهومی 17
انواع سازمان 18
اتزیونی 20
مینتزبرگ 21
طبقه بندی سازمانها برمبنای تئوری وعمل 22
تئوری سازمان 22
استیفن رابینز 25
ریچارد دفت 27
ساختارسازمانی 28
ابعاد سازمانی 29
انواع ساختارنظری سازمانی 30
انواع ساختارعملی سازمانی 31
سازمان‌های افقی 33
تیم‌های خودگردان 34
ساختارشبکه‌ای پویا 35
بخش دوم: یادگیری
تعریف یادگیری 38
نظریه‌های یادگیری 40
تفاوت بین یادگیری و آموزش 41
انواع سازمان ازنظر توجه به یادگبری وعمل 42
یادگیری سازمانی 44
ضرورت یادگیری سازمانی 45
انواع یادگیری سازمانی 46
الف- یادگیری تک حلقه‌ای، دوحلقه‌ای، سه حلقه‌ای 47
ب- ادگیری انطباقی، پیش گیرانه، عملی 49
ج- انواع یادگیری ازدیدگاه شاین 50
سطوح یادگیری سازمانی 51
فرایند یادگیری سازمانی 52
مهارت‌های یادگیری سازمانی 53
تفاوت یادگیری سازمانی وسازمان یادگیرنده 54
بخش سوم: سازمان یادگیرنده
تعریف سازمان یادگیرنده 57
سازمان یادگیرنده ازدیدگاه پیترسنج 58
سازمان یادگیرنده ازدیدگاه ریچارد دفت 67
سازمان یادگیرنده ازدیگاه مایکل مارکوارت 72
1- مدل سیستمی سازمان یادگیرنده 72
2- پروانه نمونه‌ی یک سازمان یادگیرنده 76
روند نبدیل سازمان به یک سازمان یادگیرنده 77
سازمان یادگیرنده‌ی زایشی وانطباقی 81
مولفه‌های استراتژیک سازمان یادگیرنده 83
اهداف سازمان یادگیرنده 85
تفاوت سازمان‌های سنتی با سازمان‌های یادگیرنده 85
بخش چهارم:
پژوهش‌های انجام شده در ایران 87
پژوهش‌های انجام شده در خارج از ایران 90

فصل سوم: روش تحقیق
مقدمه 94
روش تحقیق 95
جامعه، نمونه و روش نمونه‌گیری پژوهش 95
روش و ابزارجمع‌آوری اطلاعات 96
روایی و اعتبارپرسش‌نامه 98
روش تجزیه و تحلیل اطلاعات 98

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل اطلاعات
مقدمه 101
ارائه‌ی یافته‌ها براساس آمار توصیفی 102
الف- توصیف اطلاعات آماری گروه نمونه 102
ب- تجزیه وتحلیل آماری سوالات پژوهش 107
تجزیه وتحلیل استنباطی سوالات پژوهش 114
بررسی معنی‌دار بودن تفاوت بین پاسخ اعضای گروه نمونه به گویه‌های پرسش‌نامه برحسب
مشخصه‌های فردی با استفاده ازآزمون تحلیل واریانس یک راهه 120

فصل پنجم: بحث و نتیجه‌گیری
مقدمه 126
خلاصه یافته‌های پژوهش 126
خلاصه‌ی یافته‌های سوالات پژوهش 127
بحث و نتیجه‌گیری . 134
پیشنهادها 138
پیشنهادات اجرایی 138
پیشنهادات پژوهشی 140
محدودیت‌های پژوهش 141

فهرست منابع 143
منابع فارسی 143
منابع انگلیسی 146
پیوست 147

فهرست جداول
جدول ٢-١: نوع‌شناسی روابط اطاعت 20
جدول ٢-٢: چهاردیدگاه استنلی و ون دو ون درباره‌ی تئوری سازمان 24
جدول ٢-٣: طبقه‌بندی تئوریهای سازمان براساس روند تاریخی شکل‌گیری آنها 25
جدول ٢-٤: ابعاد نظری تئوری سازمان 26
جدول ٢-٥: مقایسه‌ی الگوی سازمانی نوگرا و پسانوگرا 28
جدول ٢-٦: رابطه‌ی بین متغیرهای محتوایی و ساختار 31
جدول ٢-٧: انواع ساختارسازمانی با توجه به متغیرهای ساختاری 31
جدول ٢-٨: ساختارسازمانی براساس نظریات مینتزبرگ و مقایسه‌ی آن با ابعاد ساختار 32
جدول ٢-٩: تفاوت یادگیری و آموزش 41
جدول ٢-١٠: تفاوت ویژگی‌های یادگیری و آموزش 42
جدول ٢-١١: طبقه بندی انواع سازمان 43
جدول ٢-١٢: تفاوت بین یادگیری سازمانی و سازمان یادگیرنده 56
جدول ٢-١٣: ویژگیهای سازمان یادگیرنده‌ی زایشی و انطباقی 82
جدول ٢-١٤: تفاوت سازمان یادگیرنده با سازمان سنتی 87
جدول ٢-١٥: ویژگیهای سازمان یادگیرنده به دست آمده از تحقیق زارعی متین 88
جدول ٣-١: حجم جامعه و نمونه‌ی مورد بررسی پژوهش 96
جدول ٣-٢: تعداد و شماره‌ی سوالات مربوط به ابعاد سازمان یادگیرنده 97
جدول ٤-١: توزیع فراوانی و درصد گروه نمونه برحسب جنسیت 102
جدول ٤-٢: توزیع فراوانی و درصد گروه نمونه برحسب میزان تحصیلات 103
جدول ٤-٣: توزیع فراوانی و درصد گروه نمونه برحسب سابقه‌ی خدمت 104
جدول ٤-٤: توزیع فراوانی و درصد گروه نمونه برحسب شاخه‌ی اداری 105
جدول ٤-٥: توزیع فراوانی و درصد گروه نمونه برحسب سن 106
جدول ٤-٦: توزیع فراوانی، درصد و میانگین سوالات مربوط به بعد مبادله‌ی اطلاعات براساس
نتایج بدست آمده از پاسخ اعضای گروه نمونه 107
جدول ٤-٧: توزیع فراوانی، درصد و میانگین سوالات مربوط به بعد فرهنگ قوی براساس نتایج
بدست آمده از پاسخ اعضای گروه نمونه 109
جدول ٤-٨: توزیع فراوانی، درصد و میانگین سوالات مربوط به بعد رهبر متفکربراساس نتایج
بدست آمده از پاسخ اعضای گروه نمونه 110
جدول ٤-٩: توزیع فراوانی، درصد و میانگین سوالات مربوط به بعد قابلیت فردی براساس نتایج
بدست آمده از پاسخ اعضای گروه نمونه 111
جدول ٤-١٠: توزیع فراوانی، درصد و میانگین سوالات مربوط به بعد آرمان مشترک براساس
نتایج بدست آمده از پاسخ اعضای گروه نمونه 113
جدول ٤-١١: نتایج آزمون T درمورد سوال اصلی پژوهش 114
جدول ٤-١٢: نتایج آزمون T درمورد سوال فرعی اول پژوهش 115
جدول ٤-١٣: نتایج آزمون T درمورد سوال فرعی دوم پژوهش 116
جدول ٤-١٤: نتایج آزمون T درمورد سوال فرعی سوم پژوهش 117
جدول ٤-١٥: نتایج آزمون T درمورد سوال فرعی چهارم پژوهش . 118
جدول ٤-١٦: نتایج آزمون T درمورد سوال فرعی پنجم پژوهش 119
جدول ٤-١٧: توزیع فراوانی، میانگین وانحراف استاندارد مربوط به بعد جنسیت 120
جدول ٤-١٨: نتایج تحلیل واریانس یک راهه در مورد بررسی رابطه‌ی بین جنسیت و پاسخ
اعضای نمونه به سوالات پرسش‌نامه 120
جدول ٤-١٩: توزیع فراوانی، میانگین وانحراف استاندارد مربوط به بعد میزان تحصیلات 121
جدول ٤-٢٠: نتایج تحلیل واریانس یک راهه درمورد بررسی رابطه‌ی بین میزان تحصیلات و
پاسخ اعضای نمونه به سوالات پرسش‌نامه 121
جدول ٤-٢١: توزیع فراوانی، میانگین و انحراف استاندارد مربوط به بعد سابقه‌ی خدمت 122
جدول ٤-٢٢: نتایج تحلیل واریانس یک راهه در مورد بررسی رابطه‌ی بین سابقه‌ی خدمت و
پاسخ اعضای نمونه به سوالات پرسش‌نامه 122
جدول ٤-٢٣: توزیع فراوانی، میانگین وانحراف استاندارد مربوط به بعد سن 123
جدول ٤-٢٤: نتایج تحلیل واریانس یک راهه درمورد بررسی رابطه‌ی بین سن و پاسخ اعضای
نمونه به سوالات پرسش‌نامه 123
جدول ٤-٢٥: توزیع فراوانی، میانگین و انحراف استاندارد مربوط به بعد شاخه‌ی اداری 124
جدول ٤-٢٦: نتایج تحلیل واریانس یک راهه در مورد بررسی رابطه‌ی بین شاخه‌ی اداری و
پاسخ اعضای نمونه به سوالات پرسش‌نامه 124

فهرست نمودارها
نمودار ۴-١: توزیع فراوانی و درصد گروه نمونه برحسب جنسیت 102
نمودار ۴-٢: توزیع فراوانی و درصد گروه نمونه برحسب میزان تحصیلات 103
نمودار ۴-۳: توزیع فراوانی و درصد گروه نمونه برحسب سابقه‌ی خدمت 104
نمودار ۴-۴: توزیع فراوانی و درصد گروه نمونه برحسب شاخه‌ی اداری 105
نمودار ۴-٥: توزیع فراوانی و درصد گروه نمونه برحسب سن 106

فهرست اشکال
شکل ٢-١: تعامل ابعاد محتوایی و ساختاری سازمان 30
شکل ٢-٢: ساختارشبکه‌ای پویا 36
شکل 2-3: ارتباط بین یادگیری تک حلقه‌ای و دو حلقه‌ای 48
شکل ٢-4: یادگیری سه حلقه‌ای 49
شکل ٢-5: اصول سازمان یادگیرنده ازدیدگاه سنج 59
شکل ٢-6: مدل سیستمی سازمان یادگیرنده 73
شکل ٢- 7: زیرسیستم یادگیری 73
شکل ٢-8: زیرسیستم سازمان 74
شکل ٢-9: زیرسیستم افراد 74
شکل ٢-10: زیرسیستم دانش 75
شکل ٢-١1: زیرسیستم فن آوری 75
شکل ٢-١2: مراحل تبدیل شدن سازمان یک سازمان یادگیرنده 78
شکل ٢-١3: الگوی ایجاد سازمان یادگیرنده 80
شکل ٢-١4: مقایسه‌ی جریان یادگیری درسازمان یادگیرنده و سازمان سنتی 85