طراحی روش نوینی در ارزیابی عملکرد بنگاه های اقتصادی

مدیریت
دانلود پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته مدیریت طراحی روش نوینی در ارزیابی عملکرد بنگاه های اقتصادی هدف از این پژوهش طراحی روش نوینی در ارزیابی عملکرد بنگاه های اقتصادی براساس الگوی ترکیبی DEA و EFQM بصورت جامع و کامل و با منابع جدید می باشد. چکیده

از جمله ضعفهاي موجود در ارزيابي بنگاه هاي اقتصادي براساس الگوي EFQM، ارزيابي مجزا شرکتها از يکديگر مي باشد. به عبارت ديگر در شيوه اجرايي امکان مقايسه عملکرد نسبي شرکتها با يکديگر و معرفي الگوهاي برتر وجود ندارد. بنابراين در اين تحقيق، از روش DEA که از جمله تکنيکهايي است که توانايي رتبه بندي شرکتها را بر اساس عملکرد نسبي و مشخص نمودن شرکتهاي کارا و ناکارا و نهايتاً تعيين الگوهاي برتر را دارد، استفاده شده است.

1)در اين تحقيق سعي شده است پس از مرور ادبيات تحقيق، با استفاده از تلفيق مدل تعالي سازماني(EFQM) که يک مدل کيفي در ارزيابي بنگاه ها مي باشد و مدل تحليل پوششي داده ها(DEA)، روش نويني را در ارزيابي بنگاه ها طراحي شود. در مدل طراحي شده امتياز کسب شده در توانمندسازها به عنوان ورودي مدل DEA و امتياز کسب شده در معيارهاي نتايج به عنوان خروجي مدل منظور گرديد. با توجه به نامطلوب بودن کاهش ميزان توانمندسازها در مدل EFQM، جهت ارزيابي کارايي از روشهاي خروجي محور که تاکيد بر افزايش ميزان خروجي يا افزايش معيارهاي نتايج را دارد استفاده گرديد. نتايج کارايي مدل اجرا شده بيانگر اين است که واحدهاي 1، 7، 9، 10، 11، 14، 16، 17، 19، 21 ،27 و 28 روي مرز کارايي قرار داشته و ساير واحدها داراي کارايي کمتر از واحد مي باشند. DMU هاي 2 و 13 و 18 نيز داراي کمترين کارايي در بين واحد هاي تصميم گيري بوده اند.

2)جهت اولويت بندي واحدهاي کارا نيز از روش تعداد دفعاتي که واحد کارا به عنوان مرجع قرار گرفته است استفاده شده است. بدين ترتيب واحدهاي 17 و 14و 11 به ترتيب 16 و 10 و 6 بار مرجع واحدهاي ناکارا قرار گرفتند که داراي اولويت بالاتري نسبت به ساير واحدهاي کارا بودند.

3) تعيين واحدهاي مرجع و ضرايب مرجع و در نهايت تعيين ميزان خروجي هاي هدف جهت کارا شدن واحدهاي ناکارا نيز اقدام ديگري بود که در اين تحقيق صورت گرفت. با کسب خروجي هاي هدف گذاري شده توسط DMU ها، کارايي واحد هاي ناکارا به 1 خواهد رسيد.

4) با توجه به متغير بودن بازدهي نسبت به مقياس واحدها، نتايج به روش بازده نسبت به مقياس متغير مورد محاسبه قرار گرفت.

مقدمه ارزیابی عملكرد به كمك شاخص های غیر مالی از موضوعاتی است كه طی دهه 1990 بسیار مورد توجه قرار گرفته است. چرا كه اینگونه شاخص ها مزایای بسیاری را به همراه دارند. بعنوان مثال اینگونه شاخص ها در مقایسه با شاخص های مالی قابل درك تر و با اهداف و استراتژی های سازمان سازگارترند و در طول زمان براساس اقتضای محیط، قابل تغییر و انعطاف پذیر می باشند(آذر، 1383). مانند بسیاری از زمینه های تحقیقاتی نوظهور، رشد و توسعه در زمینه ارزیابی عملكرد سازمان با سرعت بالایی صورت گرفته است و رویكردهای نوین بسیاری را در این زمینه شاهد بوده ایم(ارشدی، 85). اگرچه هر یك از این چارچوبهای مفهومی مزایا و محدودیتهای خاص خود را دارند، اما یكی از محدودیتهای شایع در بین تمامی این مدلها آنست كه درباره چگونگی انتخاب و بكارگیری شاخص های عملكرد راهنماییهای اندكی ارائه كرده اند. یكی از معایب تمامی آنها، وجود دامنه گسترده ای از شاخص ها برای استفاده در سازمانها می باشد(آذر، 1383). لذا با عنایت به اهمیت موضوع، در این فصل پس از بیان صورت مسأله موجود (ارزیابی عملکرد با رویکرد ترکیبی مدلهای تحلیل پوششی داده ( DEA)و تعالی سازمانی(EFQM )، کلیاتی پیرامون اهداف و کاربردهای انجام تحقیق ارائه می شود. سپس سؤالات محوری تحقیق مطرح و در پایان به روش‌ها، ابزار جمع آوری اطلاعات و تعریف جامعه و نمونه آماری تحقیق پرداخته می شود. تعریف مساله تلاش مستمر سازمانها برای دستیابی به الگوی جامع ارزیابی و رفع معایب شیوه های ارزیابی سنتی منجر به مطرح شدن مدلهای تعالی سازمانی و جوایز کیفیت ملی در سطح کشورهای پیشرو و بدنبال آن سایر کشورهای جهان گردید. مدل " دمینگ" ، مدل " بالدریج"، و "مدل اروپایی کیفیت"، از مهم ترین این مدلها هستند که سایر مدلها بر اساس آنها شکل گرفته اند. این مدلها با استفاده از عناصر مدیریت کیفیت جامع، به عنوان محورها یا حوزه های مورد ارزیابی و با اختصاص وزنهای مشخص و از قبل تعیین شده به هر حوزه، از طریق ممیزی به ارزیابی عملکرد سازمان می پردازند. مدلهای فوق به مدلهای خود ارزیابی نیز معروفند(رازانی، 1381، ص27). از سوی دیگر تحلیل پوششی داده ها، به عنوان یک روش برنامه ریزی ریاضی برای ارزیابی واحدهای تصمیم گیری، با این فرض اولیه که واحدهای تصمیم گیری تحت بررسی نهاده های مشابه برای تولید ستانده های مشابه بکار می گیرند، مورد استفاده قرار می گیرد(مهرگان، 1383، ص17). درطول چند سال گذشته جایزه ملی بهره وری کشور برای بنگاه های اقتصادی براساس الگوی EFQM ارائه شده است که در آن شرکتها، مورد ارزیابی قرارگرفته و به شرکتهای برتر جایزه داده می شود. از جمله ضعفهای موجود در این روش، ارزیابی مجزای شرکتها از یکدیگر می باشد. به عبارت دیگر در شیوه اجرایی امکان مقایسه عملکرد نسبی شرکتها با یکدیگر و معرفی الگوهای برتر وجود ندارد. بنابراین این تحقیق در نظر دارد از روش DEA که از جمله تکنیکهایی است که توانایی رتبه بندی شرکتها را بر اساس عملکرد نسبی و مشخص نمودن شرکتهای کارا و ناکارا و نهایتا تعیین الگوهای برتر را دارد، استفاده نماید.هدف اصلی از اجرای این پروژه ترکیب مدل تحلیل پوششی داده ها و مدل تعالی سازمانی در راستای سنجش عملکرد نسبی شرکت های تولید کننده کاشی و سرامیک استان یزد می باشد که در نوع خود در کشور بی سابقه می باشد. با توجه به کاربردی بودن تحقیق مورد نظر، نتایج حاصل از این تحقیق می تواند مورد استفاده تمام سازمانهای خصوصی و دولتی، تولیدی و خدماتی قرار گیرد. سابقه تحقیق: استفاده از نظامهای ارزیابی بصورت رسمی به قرن نوزدهم باز می گردد. می توان گفت ارزیابی عملکرد همراه با سیر توسعه اندیشه های مدیریت در قالب مکاتب مدیریت، توسعه پیدا کرد.در سال های اخیر از DEA جهت ارزیابی عملكرد سازمان ها بطور گسترده استفاده شده است. DEA برای اولین بار جهت ارزیابی عملكرد شعب بانك مورد استفاده قرار گرفته است. بطوری كه در حال حاضر این روش یكی از روش های معروف در ارزیابی كارایی سازمانها تبدیل شده است. در ذیل نمونه هایی از پژوهش های صورت گرفته كه از DEA جهت ارزیابی عملكرد سازمانی استفاده كرده اند ذکر می شود: در تحقیقی تاثیر حذف نظارت دولت بر كارایی بانكهای تجاری تونس در طول دوره 1990تا 2001 مورد مطالعه قرار گرفته است. نتیجه این پژوهش اثر مثبت حذف نظارت دولت بر كارایی كلی بانك های تجاری تونس بوده است.(Riman, 2003) در تحقیقی دیگر از رویكرد تحلیل پوششی داده ها جهت ارزیابی كارایی نسبی بیمارستانهای انگلستان در طول دوره 1982 تا 1995 استفاده گردید. از نتایج این مطالعه برمی آید كه تعیین روند كارایی بیمارستانهای مورد مطالعه در این دوره نزولی بوده است(Weeb, 2004). در یک تحقیق نیز تركیبی از تحلیل پوششی داده ها با شاخص بهره وری مالمکوئیست جهت ارزیابی عملكرد پنج شرکت بیمه كانادایی در طول دوره بیست ساله (1981تا2000) مورد استفاده قرارگرفت.(Asmild, 2004) اوكیران نیز از تكنیك تحلیل پنجره جهت ارزیابی تغییرات كارایی فنی بانك های تجاری استرالیا استفاده كرده است (Avkiran, 2004). در ایران نیز از تحلیل پوششی داده ها در ارزیابی شرکتهای توزیع برق(علیرضایی، 1378)، نیروگاه ها(علیرضایی، سیزدهمین کنفرانس برق)، شرکتهای بیمه(علیرضایی، 1378)، ادارات کل راه و ترابری( علیرضایی، 1379)، بانکها(علیرضایی، 1379) و... استفاده شده است. از دیگر کارهای انجام شده در کشور ، ارزیابی عملکرد مدیر به کمک تحلیل پوششی داده هاست(فضلی، 1381). از جدیدترین کارهای انجام شده در این زمینه، می توان به ارزیابی کارایی نسبی شرکت های دارویی عضو اوراق بورس بهادار(کاظمی،1388)، ارزیابی کارایی نسبی بنادر ایران (کیانی مقدم،1391) و ارزیابی عملکرد پژوهشی استاتید دانشکده صنایع دانشگاه آزاد تهران (ابراهیمی،1392) به کمک تحلیل پوششی داده ها اشاره کرد. در سال 1988 چهارده شرکت بزرگ اروپایی در راستای ایجاد جایزه ای در سطح اروپا برروی اصول و چارچوبی در زمینه دستیابی به تعالی سازمان به توافق رسیدند که به سرعت نه تنها در سطح اروپا بلکه در سایر کشورها نیز مورد توجه و استقبال روز افزون واقع شد و در حال حاضر به عنوان پراستفاده ترین مدل با بیشترین اقبال جهانی روبرو می باشد. اکثر جوایزی که در کشورهای دیگر جهان مانند کانادا، استرالیا، تایوان، نیوزیلند، سنگاپور، آفریقای جنوبی و ... شکل گرفته اند بر اساس یکی از مدلهای بالدریج، دمینگ و مدل تعالی سازمانی اروپایی بوده اند. با توجه به بررسیهای به عمل آمده در بین مدلهای تعالی عملکرد سازمانی مطرح در سطح دنیا، در حال حاضر مدل اروپایی تعالی عملکرد هم به لحاظ دسترسی به منابع اطلاعات و هم به لحاظ وسعت جغرافیایی کاربران و هم به لحاظ جامعیتی که در بین نکات مورد بررسی داراست، از استقبال بیشتری برخوردار بوده و از توانایی بیشتری در بین تبیین نواحی قابل بهبود و امتیازدهی سازمانهای تولیدی و خدماتی برخوردار می باشد(رازانی، 1381). فهرست مطالب فصل اول :کلیات تحقیق مقدمه 2 1-2- تعریف مساله 3 1-3- سابقه تحقیق: 4 1-4- فرضیات (یا سئوالات پژوهشی): 7 1-5- روش تحقیق: 7 شکل (1-1) : تعیین شاخصهای ورودی و خروجی در مدل DEA 8 1-6- کلمات کلیدی (فارسی و انگلیسی): 9 تحلیل پوششی داده ها: 10 مدل تعالی سازمانی : 10 واحدهای تصمیمگیریDMU : 11 فصل دوم :ادبیات تحقیق 12 2-1 مقدمه 15 2-2 بخش اول: بهره وری و كارایی 16 2-2-1 بهره‌وری 16 2-2-2 تبیین بهره‌وری، تولید، كارایی و اثربخشی 17 2-2-3 انواع بهره‌وری 18 2-2-3-1 بهره‌وری جزئی 19 2-2-3-2بهره‌وری كل عوامل 20 2-2-4 كارایی 21 2-2-5 تحلیل پوششی دادهها 21 2-3 بخش دوم: تحلیل پوششی داده ها و شاخص مالم كوئیست 24 2-3-1 تاریخچه تحلیل پوششی داده‌ها 24 2-3-2 تحلیل پوششی داده‌ها 26 2-3-3 مدلهای اساسی تحلیل پوششی داده‌ها 27 2-3-3-1 مدل CCR (CRS) 27 2-3-3-2 مدل BCC (VRS) 32 2-3-3-3 مدل CCR-BCC (N.I.R.S) 37 2-3-3-4 مدل (NDRS) BCC-CCR 38 2-3-3-5 مدل جمعی 39 2-3-3-6 روش دو فازی 42 2-3-4 معرفی ε در تحلیل پوششی داده‌ها 43 2-3-5 بازده نسبت به مقیاس در تحلیل پوششی داده‌ها 47 2-3-6 رتبه‌بندی نواحی دارای کارایی واحد 51 فصل سوم 89 آشنایی با حوزه تحقیق و متدولوژی 89 3-1 مقدمه 90 3-2-4 معرفی نهادهها و ستاده‌ها 93 3-2-7 انتخاب نرم افزار برای حل 98 فصل چهارم:تجزیه و تحلیل داده ها 100 4-1 مقدمه 101 4-2 جمع آوری داده ها: 102 جدول 4-1-نتایج ارزیابی مدل EFQM شرکتهای مورد بررسی 103 4-3 تجزیه و تحلیل نتایج مدل BCC خروجی محور 104 جدول 4-2 سنجش میزان كارایی واحدهای تصمیم گیری به روش BCC 105 جدول 4-3- واحدهای مرجع برای کارا شدن واحدهای ناکارا در مدل BCC 106 جدول شماره 4-5 اولویت بندی واحدهای كارا با استفاده از روش تعداد دفعات مرجع 110 فصل پنجم:نتیجه گیری و پیشنهاد 112 5-2-پیشنهادات کاربردی: 115 5-3-پیشنهادات پژوهشی 115 ضمیمه 1 : 117 ضمیمه2:پرسشنامه خودارزیابی بر اساس مدل EFQM 131 منابع ومآخذ: 131