مردم ، علما و توسعه در عصر قاجاریه: راه گیلان

تاریخ و ادبیات
مردم ، علما و توسعه در عصر قاجاریه: راه گیلان مقدمه با وجود مطالعات رو به افزایش درمورد جنبش‌های سیاسی ـ اجتماعی در ایران عصر قاجاریه، پژوهش‌ها به‌طورعمده حول مخالفت عمومی با واگذاری امتیاز تنباكو به كمپانی انگلیسی رژی (1309 ﻫ . ق./ 1892م.) و نهضت مشروطیت (1323 ﻫ .ق./1905م.) متمركز شده‌اند كه درمورد اخیر قانونگرایی، استقلال و توسعة كشور هدف قرار داده شده بود. این دو رویداد نه تنها شاخص‌ترین تحركات دورة قاجاریه هستند، بلكه درمیان نیروهای اجتماعی مشاركت كننده در آنها نیز مشابهت به‌نظر می‌رسد. پژوهشگران كوشیده‌اند كه با شناسایی این نیروها، ضمن بررسی انگیزه و نقش آنها، استمرار فعالیتشان را پیگیری كنند تا به‌این وسیله رابطة بین مخالفت با واگذاری امتیاز تنباكو و نهضت مشروطیت نیز روشن شود. حاصل این كوشش‌ها، اختلاف نظری است كه درمورد جایگاه و نقش گروه‌ها و طبقات در تحركات مذكور به‌چشم می‌خورد. در سال‌های 1323-1309ﻫ .ق./1905-1891م. ، ایران شاهد حركت‌های مردمی دیگری نیز بود. اما دستة اخیر، واسطةالعقد مخالفت با امتیاز تنباكو و جنبش مشروطیت و به‌رغم تشابه نیروهای اجتماعی دخیل، مغفول مانده‌اند؛ هرچند كه نهضت مشروطیت برآیند تمامی این تحركات بود.پژوهش حاضر، به بررسی شورش اهالی گیلان بر كمپانی روسی راه شوسة قزوین ـ انزلی اختصاص دارد كه ازجمله تحركات دستة اخیر است. در این راستا كوشش شده است براساس اسناد و مدارك دست اول و نیز منابع اصلی، ضمن تشریح موانع تاریخی توسعة راه مذكور، شورش و خاستگاه اجتماعی مخالفان با این راه كه قرار بود موجب ارتقای ارتباطات گیلان شود، بررسی شود. کلمات کلیدی: مردم علما قاجار شورش اهالی گیلان توسعه در عصر قاجاریه فهرست مطالب مردم علما و توسعه در عصر قاجاریه: راه گیلان 1 مقدمه 1 قاجاریه و قضیة راه گیلان 3 احداث راه گیلان 11 تحولات اقتصاد محلی و راه گیلان 13 راهسازی با سرمایة خارجی 21 شورش بر كمپانی روسی راه شوسة گیلان 41 نتیجه گیری 56 جدول ـ تخمین تجارت و درآمد٭ دولت از گیلان (تومان)٭٭ 60 مجموع درآمد دولت*** 60 پی‌نوشت‌ها 62