مبانی نظری تاثیر وقف در نظام آموزشی با تاکید بر توسعه پایدار اقتصادی

معماری
دانلود مبانی نظری پایان نامه کارشناسی ارشد رشته مهندسی معماری اسلامی تاثیر وقف در نظام آموزشی با تاکید بر توسعه پایدار اقتصادی چکیده: موقوفات در تأسیس و تداوم حیات نهادها و مراکز فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی تأثیر فراوانی داشته و توانسته اند در دوره های مختلف تاریخ، منشأ حرکت های مؤثری باشند. پیوستگی وقف با اسلام و به عبارتی پشتوانه های دینی آن باعث می شود، که توجه شایانی از سوی جامعه نسبت به آن به عمل آید. در تاریخ، مدارس علمیه ، مساجد ، تکایا، حسینیه ها و حتی کاروانسراهای بسیاری دیده می شود که محصول وقف هستند. بی تردید هر یک از این نهادها و مراکز در شکل گیری نظام فکری و علمی جامعه نقش حائز اهمیتی داشته اند. اما تأثیر مثبت وقف فقط منوط به دوران گذشته نمی شود بلکه در دوران مدرن امروزی که شاهد شکل گیری روز افزون تفکر توسعه پایدار در تمامی زمینه ها به خصوص توسعه پایدار شهری هستیم فرهنگ وقف با توجه به تأثیری که در ماندگاری و پایایی توسعه اقتصادی دارا می‌باشد می‌تواند به عنوان عاملی چاره گشا در نظام دینی ایران با توجه به مؤلفه‌های خود مؤثر واقع شود. در پژوهش حاضر در باره نتایج و آثار وقف به خصوص در توسعه پایدار اقتصادی در شهرک های دانشجویی به صورت واقعی و عینی بحث می‌شود . این پژوهش در قالب مطالعه توصیفی ـ تحلیلی و گذشته نگر با توجه به ادبیات معماری شهر شیراز شروع و با مطالعات میدانی و انجام فرایند تحقیق به ارائه راهکارها و ایده پردازی می رسد. طبیعی است که مطالعه و پژوهش در این زمینه می‌تواند راهنمای مناسبی برای گسترش فرهنگ وقف و سوق دادن امکانات جامعه به سوی فراهم آوردن بسترهای مناسب آموزشی، تحقیقی و نظایر آن باشد. کلید واژه ها: وقف توسعه پایدار توسعه پایدار اقتصادی شهرک های دانشجویی مقدمه: آدمی به حکم فطرت خویش، نوع دوستی و دیگر خواهی را ارج می‌نهد و از تماشای رنج بینوایان آزرده خاطر می گردد و جان خویش را با یاری محرومان آرامش میبخشد. تاریخ و فرهنگ، آئین ما با وقف و خیر اندیشی واقفان و بیدار دلانی در آمیخته است که نام وی را بر صحیفه ایثار و رادمردی رقم زده اند (شاکر ، 1373 ص87). انسان امروز همچون نیاکان خویش به خوبی در یافته است بسیاری از معضلات که در زمینه‌های مختلف گریبان گیر مردم یک جامعه است تنها از طریق دستگاه های اجرایی قابل حل نبوده و مشارکت و معاضدت و یاری خود مردم را می طلبد. اگر وقف در جامعه نهادینه شود افراد خیر و نیکوکار بخش قابل توجهی از کمبودها و تنگناهای جامعه را خودشناسی کرده و اموال و دارایی های خود را داوطلبانه در جهت رفع آن‌ها به کار خواهند بست. متاسفانه این نهاد‌های مردمی با وجود برخورداری از قدمت و سابقه پر افتخار تاریخی آن گونه که شایسته است فراگیر نشده و نقش و تأثیرات فرهنگی و تربیتی آن در ابعاد گوناگون تا حدودی مکتوم و مستور مانده است. در اجرای برنامه‌های بلند مدت و میان مدت توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، آنچه ذهن برنامه ریزان را بیشتر به خود مشغول می کند، محدودیت‌های منابع در مقابل مصارف بی حد و حصر است. در نتیجه کشورهایی در این امر موفق خواهند بود که بتوانند از تعدد و تنوع مالی برخوردار باشند. در کشور ما درآمدهای بالقوه موقوفات در صورت شناسایی کامل بهرهبرداری بهینه می‌تواند به طور مستقیم و غیر مستقیم بخشی از نیازهای کشور را تامین کند. یکی از ابعاد وقف بعد اقتصادی آن است در این تحقیق سعی شده است گوشه‌ایی از وقف با رویکرد اقتصادی آن مورد توجه قرار گیرد ( خمینی، 1376). وقف بارزترین و روشن ترین مصداق احسان، انفاق، صدقه جاریه، تعاون و باقیات صالحات است که منشا خدمات فراوان اقتصادی، رفاهی، و بهداشتی در جامعه گردیده است. وجود صدها درمانگاه، بیمارستان، مدرسه و ... در سراسر کشورهای جهان شاهد و گواه آن است( دریکوند، 1386). با این اوصاف بدیهی است توصیه فرهنگ وقف و تلاش برای دست یابی و موفقیت آن در ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی به عنوان یکی از مسائل و دل مشغولی‌های مسئولان و صاحب نظران در کشورهای اسلامی و برخی کشورهای غیر اسلامی می باشد( ارجمند نیا، 1380،ص 10). فهرست مطالب مقدمه: 1 فصل دوم: ادبیات نظری پژوهش 14 شناخت فرهنگ وقف و اثرات مثبت آن بر توسعه اقتصادی پایدار 14 2-1 بررسی مفهوم: 14 2-1-1 وقف در لغت 14 2-1-2 مفهوم وقف 15 2-1-3 اقسام وقف 15 2-2 نگاهی به وقف در قبل از اسلام 16 2-3 پیشینه تاریخی وقف در جهان اسلام 17 2-3-1 وقف در قرآن 17 2-3-2 وقف در سیره پیامبر اسلام 18 2-3-3 وقف در سیره ائمه معصومین 19 2-4 وقف و سابقه تاریخی و شروط فقهی 20 2-4-1 انعقاد وقف 22 2-5 خصوصیات اجتماعی و اقتصادی وقف اسلامی 23 2-5-1 کارکرد اجتماعی وقف 25 2-5-2 کارکرد اقتصادی وقف: 27 2-6 وقف و بهبود وضع اقتصادی جامعه: 28 2-7 وقف در ایران و جهان 30 2-8 وقف در سایر مذاهب و کشور‌های مختلف 31 2-8-1 وقف در ایران 32 2-8-2 آسیب شناسی وقف در ایران 35 2-9 کارکرد وقف در نهادهای فرهنگی و آموزشی: 36 2-9-1 فرهنگ وقف در آموزش 38 2-9-2 وقف مکان‌های آموزشی 39 2-9-3 تأثیرات وقف بر برنامه آموزشی 40 2-9-4 تعیین محتوای درسی در وقف نامهها 40 2-9-5 تعیین مدت زمان تحصیل در وقف نامهها 41 2-9 -6 تعیین نحوه اداره مدارس دروقف نامهها 41 2-9-7سنت وقف در دانشگاههای جهان 43 2-10 مفهوم توسعه: 44 2-10-1 نقش وقف در توسعه 44 2-10-2 وقف و توسعه اجتماعی 45 2-10-3 وقف و توسعه فکری و فرهنگی 46 2-11 تعریف پایداری: 47 2-11-1 توسعه پایدار چیست 49 2-11-2 تفهیم بنیادی توسعه پایدار 51 2-11-3 توسعه پایدار از دیروز تا امروز 52 2-11-4 مؤلفههای توسعه پایدار: 54 2-11-5 ارکان اصلی توسعه پایدار: 54 2-11- 6 اصول توسعه پایدار 55 2-11-6-1 کنار گذاشتن تصور قدر قدرتی انسان 55 2-11-6-2 عدالت وبرابری 55 2-11-6-3 اکوسیستم بسیار مهمتر از درک و تصور فعلی است 55 2-11-6-4 آشتی توسعه و پایداری 55 2-11-6-5 مردم محوری 56 2-11-6-6 مشارکت و وفاق 56 2-11-6-7 برنامه جامع ، چرخه‌ای و تلفیقی 56 2-11-6-8 دیدی سیستمی و کل گرایانه 57 2-11-6-9 ساخت بر روی آنچه که وجود دارد: 57 2-11-6-10 انعطاف پذیری 57 2-11-6-11 استفاده عاقلانه از منابع 57 2-11-6-12 تفکر جهانی و عمل محلی 58 2-11-7 اهداف کلی توسعه پایدار : 58 2-12 مؤلفه‌های توسعه پایدار در جهت رفاه اجتماعی 61 2-13 رشد ، توسعه پایدار و توسعه پایدار اقتصادی 62 ‏2-13-1 توسعه پایدارازمنظراقتصادی 64 2-13-2 نقش امنیت اقتصادی در تامین توسعه پایدار 66 2-13-3 نقش وقف در تامین امنیت اقتصادی: 67 2-14 ارتباط وقف در پایداری اقتصادی 67 2-14-1 مؤلفه‌های وقف در توسعه پایدار اقتصادی 69 2-15 تأثیر وقف بر استقلال اقتصادی و رشد و توسعه: 70 2-16 تأثیر وقف بر تحقق عدالت اجتماعی و رفاه عمومی 72 2-17 نقش وقف در توسعه پایدار اقتصادی 74 2-17-1 نمونه‌ای موردی برای برسی و تفهیم بهتر موضوع 75 2-17-1-1 مدارس 75 2-17-1-2 نخستین مدرسه در اسلام 76 2-17-1-3 باز شناسی ربع رشیدی (ربع: خانه، سرا و محله) 78 2-17-1-4 هدف ربع رشید از احداث این فرهنگسرا 78 2-17-1-5 مؤلفه‌های شهرک دانشگاهی ربع الرشید: 79 2-17-1-6 نظام وقف در ربع الرشیدی 79 2-17-1-7 ربع الرشیدی شهری با شاخصه‌های توسعه پایداری 80 2-17-1-8 توجه به اقتصاد در ربع رشیدی 81 2-17-1-9 دلایل ناپایداری شهرک ربع رشید 81 2-18 نتیجه گیری: 82 2-18-1 راهبردها 85 2-18-2 راهكارها 85 2-18-3 فرآیند طراحی شهرک دانشگاهی با محوریت وقف 86 منابع