طراحی، ارزیابی و اجرای دورۀ آموزش پیشگیری از سوء مصرف مواد مخدر

روانشناسی و علوم تربیتی
طراحی، ارزیابی و اجرای دورۀ آموزش پیشگیری از سوء مصرف مواد مخدر چکیده : طرح حاضر با هدف طراحی، ارزیابی و اجرای دورۀ آموزش پیشگیری از سوء مصرف مواد مخدر برای دانش آموزان مقطع متوسطه انجام یافته است. جهت طراحی دوره، نظریات سوء مصرف، پیشگیری و منابع مرتبط مورد بررسی قرار گرفت و با توجه به موارد مشترک و متفاوت نظریات و دوره های پیشین و اعمال نظر متخصصین، دورۀ مذکور طراحی و تدوین شد و مورد تأیید 5 نفر از روان شناسان قرار گرفت. نگرش سنج دانش آموزان به مواد مخدر، پس از بررسی مبانی نظری مرتبط و ابزارهای پیشین به صورت مقدماتی طراحی گردید. روایی محتوایی آزمون با استفاده ازضریب توافق داوران (28 نفر از اساتید روان شناسی و مشاوره و عموماً با تجربۀ کار بالینی با معتادان) مورد تأیید قرار گرفت. پایایی آزمون مذکور، با اجرای مقدماتی (Pilot) بر روی 30 نفر از دانش آموزان مقطع متوسطه در سال سوم دبیرستان، با استفاده ازآلفای کرنباخ محاسبه شده و ضریب بدست آمده 733/0 می باشد. جهت اجرای دوره، 2 گروه از دانش آموزان مقطع دبیرستان در پایۀ سوم انتخاب شدند. با استفاده از طرح نیمه آزمایشی پیش آزمون، پس آزمون با گروه گواه، پس از اجرای پیش آزمون بر روی گروه ها (نگرش سنج محقق ساخته)، دورۀ آموزشی طی 4 جلسه برای گروه آزمایشی برگزار و سپس پس آزمون اجرا گردید. در نهایت، داده ها با استفاده از آزمون های t مستقل وتحلیل کو واریانس مورد بررسی قرار گرفت. تفاوت معنی دار در نگرش به سوء مصرف مواد مخدر در گروه آزمایشی گواه از اثر بخشی دوره در ایجاد نگرش منفی به سوء مصرف مواد مخدر داشته است و از این رو دورۀ مذکور می تواند در سطح وسیع تر برای پیشگیری اولیه کاربرد داشته باشد. واژگان کلیدی: پیشگیری دورۀ آموزشی سوء مصرف مواد مخدر مقدمه سوء مصرف مواد مخدر، امروزه پا را از مرز اختلالات فردی و روان شناختی فراتر نهاده و به یک معضل اجتماعی تبدیل شده است. شیوع روز افزون، درگیری اقشار مختلف اجتماعی در مصرف، تنوع گسترده و کاهش سن ابتلا، دانشمندان و برنامه ریزان را بر آن داشته تا نسبت به حل آن چاره جویی نمایند.کاهش عرضه و کاهش تقاضا، همواره و از دیر باز دو سیاست عمده در حل مسأله مواد مخدر بوده است. به رغم تلاش های قابل ستایش در کاهش عرضه، تقاضای مصرف روز به روز افزایش یافته و قربانیان بیشتری را به کام خود فرو می برد. از این رو روانشناسان، جامعه شناسان، متخصصان تعلیم و تربیت و ... اهتمام خود را صرف کاهش و کنترل تقاضا نموده اند.طرح نظریات متعدد در تعلیل گرایش ها و پیشگیری شاهدی براین مدعا ست. و باز نیز برغم تمامی تلاش های ارزشمند صاحبان اندیشه، این مسأله به قوت خود باقی است.سود سرشار نامشروع تجارت مواد مخدر، جذابیت های آنی فیزیولوژیکی و روانی مصرف مواد، هزینه های سرسام آور درمان و توانبخشی معتادان، دانشمندان روان شناس را برآن داشته که این بار، مشکل را پیش از پدیدآیی حل نمایند. فهرست مطالب طراحی، ارزیابی و اجرای دورۀ آموزش پیشگیری از سوء مصرف مواد مخدر 1 چکیده 1 بنابه گفتۀ لیتری و همکاران (1980)، نظریات سوء مصرف را می توان در 4 دستۀ عمده طبقه بندی نمود: 3 جدول 1: دسته بندی نظریات با توجه به خود، دیگران، جامعه و طبیعت. 5 دورۀ پیشنهادی آموزش فرد- مدار پیشگیری از سوء مصرف مواد مخدر (مبتنی بر عوامل قابل کنترل فردی و اجتماعی) 7 جداول 2 و3، تقسیم بندی عوامل را به غیرقابل کنترل (فردی و اجتماعی) و قابل کنترل (فردی و اجتماعی)، نشان می دهند. 8 جدول شمارۀ 4: عوامل غیر قابل کنترل (فردی و اجتماعی) در نظریۀ عوامل خطر. 9 جدول شمارۀ 5: عوامل قابل کنترل (فردی و اجتماعی) در نظریۀ عوامل خطر. 10 جدول شمارۀ 6: عوامل قابل کنترل (فردی و اجتماعی) در مجموع نظریات پیشین. 11 جدول شمارۀ 7: تقسیم بندی ابعاد و سطوح مداخلات در پیشگیری از سوء مصرف مواد مخدر. 11 جدول شمارۀ 8: دورۀ آموزش فرد- مدار پیشگیری از سوء مصرف مواد مخدر (با تأکید بر عوامل قابل کنترل فردی). 12 جدول9: دورۀ آموزشی فرد – مدار پیشگیری از سوء مصرف مواد مخدر (با تأکید بر عوامل قابل کنترل اجتماعی). 13 جدول 11: دیاگرام طرح پیش آزمون- پس آزمون با گروه کنترل غیر تصادفی. 15 ابزار (نگرش سنج سوء مصرف مواد مخدر) 16 نتایج 18 بحث و نتیجه گیری 20 اثر آموزش مهارت های زندگی بر رفتارهای سالم اجتماعی 21 پژوهش های مقایسه ای 22 تأثیرات كوتاه مدت 22 تأثیرات دراز مدت 23 محدودیت ها 25 پیشنهادها 25 منابع: 27 Abstract 30