تحلیل و ساماندهی سکونتگاه های غیررسمی شهر قم

این پایان نامه در مورد سکونتگاه های غیررسمی می باشد .یکی از مشكلات و مسائل شهري حاشيه‌نشيني و اسکان غيررسمي مي‌باشد كه نياز به برنامه‌ی كوتاه مدت تا بلندمدت دارد. اهميت پرداختن به مسئله حاشيه‌نشيني از نظر اجتماعي، فرهنگي، اقتصادي، سياسي و ارزشی براي شهر و شهروندان بسيار مهم و ضروري بوده و بايد در نظر گرفته شود. مشكلات و مسايل كه حاشيه‌نشيني بر چهره شهر مي‌كشد و برخي از حاشيه‌نشينان خودآگاه يا ناخودآگاه بر شهر تحميل مي‌كنند، از جمله معضلات اساسي براي شهر و مديريت شهر است كه بايستي حل و فصل و ساماندهي گردد پس اهميت اينگونه پژوهش‌ها در نشان دادن و ارايه راهكار و راه‌حل‌ها براي ساماندهي مناطق با اسكانهاي غيررسمي روشن مي‌گردد.

شهر قم به عنوان مركز استان قم و دومين شهر زيارتي كشور (بعد از مشهد) كه در سند توسعه استان، این شهر با عنوان ام‌القراء جهان تشيع شناخته شده و به تاييد مقام معظم رهبري رسيده است. ولی چهره نازيبايي كه مناطق حاشيه‌اي شهر با اسكان غيررسمي ساكنان آن، به این شهر داده است در شان و منزلت يك شهري با چنين مختصاتي نبوده و ساماندهي مكان‌هایی مانند محله قلعه كامكار همواره از دغدغه‌هاي مديريت شهر می باشد.

اين مناطق حاشيه‌اي از نظر بهداشتي در وضعيت نامطلوب بوده و سيستم فاضلاب و دفع‌ آبهاي سطحي آنها بدرستي صورت نمي‌گيرد و برخي از خانه‌هاي مسکونی محله با مصالح نامتعارف است بنحوي كه خانه و محل سكونت آنها از پايداري لازم برخوردار نبوده و عمدتاً داراي مساحت بناي اندک می باشد. بعضی از ساکنین در جوار خانه‌هاي خود هنوز دام نگهداري مي‌كنند و فضولات حيوانی در بيرون خانه و در سطح قسمتي‌هايي از محله مشهود و قابل رويت است. در هر صورت اهميت و ضرورت انجام اين پژوهش قابل دفاع بوده و انشاء الله بتواند در ارايه راهكارهاي مناسب و اجرايي در ساماندهي محله قلعه كامكار یاری گر مديريت شهري قم باشد.

فهرست مطالب

فصل اول: كليات تحقيق 1
1-1- بيان مسئله 1
1-2-فرضيات تحقيق 3
1-3- اهداف تحقيق 4
1-4- اهميت و ضرورت تحقيق 5
1-5- سئوالات تحقيق 6
1-6- روش مطالعه 7
1-7-تعاريف و مفاهيم 9
1-8- پيشينه تحقيق 23
1-9- مشكلات تحقيق 29

2-1- اسكان غيررسمي در جهان 32
2-2- تاريخچه حاشيه‌نشيني 49
2-3- روند كنوني در جهان 52
2-4- اسكان غيررسمي در ايران 72

3-1- استان قم 98
3-1-1- جغرافيايي استان 98
3-1-1-1- وضعيت اجتماعي استان 101
3-1-1-2- وضعيت طبيعي و اقتصادي لستان 107
3-2- شهر قم 114
3-2-1- موقعيت تاريخي شهر قم و وجه تسميه آن 114
3-2-2- موقعيت مذهبي شهر قم 116
3-2-3- آثار تاريخي شهر قم 116
3-2-4-جغرافيا و حدود شهر قم 118
3-2-5- توپوگرافي و شيب 119
3-2-6- زمين‌شناسي و خاک 119
3-2-7- زلزله و تكتونيك 120
3-2-8-منابع آب 121
3-2-9- جمعيت و مهاجرت 122
3-2-10- اوضاع اقتصادي شهر قم 126
3-2-11- توسعه كالبدي شهر قم 128

4-1-موقعيت جغرافيايي محله قلعه كامكار 134
4-2- تاريخچه شكل‌گيري محله قلعه كامكار 134
4-3- گردآوري اطلاعات ميداني 135
4-4- ويژگي های اجتماعي 136
4-4-1- جمعيت و خانوار 136
4-4-2- مهاجرت 137
4-4-3- ميزان سواد و تحصيلات 139
4-5- ويژگي هاي اقتصادي و اشتغال 140
4-6- ويژگي هاي مالكيت زمين و مسكن 142
4-7- ويژگي‌هاي كالبدي 142
4-7-1- مسكن 142
4-7-2- تاسيسات موجود در محله 144
4-7-3- كاربريها 144
4-8- مشكلات موجود در خانه و ساكنين آن 145
4-9- مشكلات موجود در محله 146
4-10- جمع‌بندي 147

فصل پنجم: راهكار و پيشنهادات 150
5-1- راهكارهاي جهاني در برخورد با اسكان غيررسمي 150
5-2- مختصري از راهكار و پيشنهادات موجود براي ساماندهي و توانمندسازي اسكان غيررسمي در ايران 154
5-3- آزمون فرضيه‌ها و پاسخ به سئوالات تحقيق 158
5-4- ساماندهي اسكان غيررسمي در محله قلعه كامكار شهرقم 160
5-5-عناوين پژوهش‌هاي پيشنهادي 175

منابع و ماخذ 176

فهرست نقشه ها و تصاویر

نقشه ها
نقشه ایران و استان قم
نقشه استان قم به تفکیک بخش
نقشه شهر قم
نقشه محله قلعه کامکار
تصاویر
تصویر هوایی شهر قم
تصویر هوایی از محله قلعه کامکار
تصویر رها بودن فاضلاب خانگی و آبهای غیر بهداشتی در سطح محله قلعه کامکار
تصویر پراکندگی نخاله های ساختمانی و زباله در سطح محله قلعه کامکار
تصویر دستفروشی در محله قلعه کامکار
تصویر جمع آوری زباله توسط مامورین شهرداری در محله قلعه کامکار
تصویر کوچه های تنگ و باریک در محله قلعه کامکار
تصویر بازی کودکان در کوچه و معابر خاکی در محله قلعه کامکار
تصویر عبور برق فشار قوی از کنار محله قلعه کامکار
تصویر حفاری کوچه برای لوله گذاری اب
تصویر پراکندگی نخاله ساختمانی در سطح محله قلعه کامکار
تصویر نگهداری دام در محله قلعه کامکار
تصویر نمایی ار محله قلعه کامکار
تصویرخانه های بسیار کوچک و محقر در محله قلعه کامکار
دور نمایی از ضلع شمالی محله قلعه کامکار
دور نمایی از ضلع جنوبی محله قلعه کامکار
نمایی از محله قلعه کامکار و پراکندگی خانه ها

فهرست نمودارها
نمودار جمعیت استان قم در سال 75-35 102
نمودار هرم سنی جمعیت استان قم در سال 1375 104
نمودار جمعیت باسودان 6 ساله و بیشتر استان در سال 1375 105
نمودار نرخ فعالیت و بیکار در جمعیت فعال 10 ساله وبیشتر در سال 1375 113
نمودار نسبت جمعیت بر حسب سن در محله قلعه کامکار شهر قم
نمودار نسبت جمعیت برحسب تابعیت در محله قلعه کامکار شهر قم
نمودار نسبت جمعیت برحسب مدت اقامت در محله قلعه کامکار شهر قم
نمودار نسبت جمعیت برحسب محل اقامت قبلی در محله قلعه کامکار شهر قم
نمودار درصد پاسخ ها در علت تغییر محل اقامت قبلی در محله قلعه کامکار شهر قم
نمودار نسبت جمعیت برحسب استان محل اقامت قبلی در محله قلعه کامکار شهر قم
نمودار وضعیت تحصیلی جمعیت در محله قلعه کامکار شهر قم
نمودار وضعیت سواد جمعیت در محله قلعه کامکار شهر قم
نمودار درصد وضعیت دوره یا مدرک تحصیلی افراد با سواد در محله قلعه کامکار شهر قم
نمودار وضعیت فعالیت در محله قلعه کامکار شهر قم
نمودار درصد جمعیت شاغل سرپرست خانوار بر حسب نوع شغل در محله قلعه کامکار شهر قم
نمودار وضعیت زناشویی جمعیت در محله قلعه کامکار شهر قم
نمودار نحوه تصرف محل سکونت خانوارها در محله قلعه کامکار شهر قم
نمودار درصد واحدهای مسکونی بر حسب تعداد اتاق در محله قلعه کامکار شهر قم
نمودار واحدهای مسکونی بر حسب مساحت زیر بنای خانه در محله قلعه کامکار شهر قم
نمودار واحدهای مسکونی بر حسب مساحت زمین در محله قلعه کامکار شهر قم
نمودار مسکونی با انواع اسکلت بر حسب مصالح عمده بنای ساختمان در محله قلعه کامکار شهر قم
نمودار خانوارها بر حسب تاسیسات در اختیار در محله قلعه کامکار شهر قم
نمودار ساختمان های مسکونی بر حسب نوع اسکلت بنای ساختمان در محله قلعه کامکار شهر قم
نمودار خانوار بر حسب نوع گویش زبان در محله قلعه کامکار شهر قم
نمودار خانوار بر حسب میزان درآمد در محله قلعه کامکار شهر قم
نمودار خانوار بر حسب تعداد افراد خانوار در محله قلعه کامکار شهر قم