پرسشنامه سیستم پاداش دهی به کارکنان در سازمانها و روشهای پرداخت پاداش به آنها

هدف از این پژوهش سیستم پاداش دهی به کارکنان در سازمانها و روشهای پرداخت پاداش به آنها می باشد.

چکیده
فلسفه پرداخت پاداش را بطور خلاصه و براساس اصول می توان ایجاد یا تقویت انگیزه در افراد به منظور تحقق اهداف سازمان (شرکت) دانست. بر این مبنا جوهره پاداش هدف گرفتن انگیزش در افراد است و از آنجا که انسان موجودی با شعور، مقایسه گر و منفعت محور است فرآیند تحریک انگیزش در او فرآیندی آگاهانه و قابل تحلیل است. در صورتی که پرداخت و اعطای پاداش به افراد بر اساس ملاک و معیار روشن و شفافی انجام نشود و ابهام در آن زیاد باشد، احتمال ناکارآمدی و بی تأثیر بودن آن و یا حتی تبدیل شدنش به ابزاری ضد انگیزش افزایش می یابد. بنابراین تعیین ملاک های روشن و قابل اندازه گیری در اثربخشی سامانه پاداش نقش بسیار مهم و حیاتی دارد

.در این تحقیق به «ارزیابی روشهای پرداخت پاداش در شرکت پارس خودرو» پرداخته شد و بدین منظور با تجزیه و تحلیل داده های حاصل از پرسشنامه که براساس مدل مدیریت پاداش برپایه ملاک (EBRM) طراحی شده بود، سامانه کنونی پرداخت پاداش این شرکت، مورد آزمون قرار گرفت.شایان ذکر است که این پژوهش در پی شناخت و تجزیه و تحلیل سامانه پاداش شرکت، تعیین ضابطه مند یا غیر ضابطه مند بودن آن و نیز علمی یا سنتی بودن سامانه پاداش و سایر موارد مربوط به طراحی و اجرای سامانه پاداش نیست، بلکه محور این پژوهش همانطور که در عنوان آن هویداست ارزیابی شیوه کنونی پرداخت پاداش براساس مدل اثربخشی سامانه پاداش است.

در اين تحقيق تلاش شد شيوه‌هاي مختلف پاداش‌دهي بر مبنای مدل چارچوب مدیریت پاداش برپایه ملاک (EBRM) در شرکت پارس خودرو بررسي شود.

نتایج تحقیق مشخص کرد که روشهای کنونی پاداش دهی در این شرکت اثربخش نبوده و تدوین سامانه جدید پاداش بر اساس استراتژی پاداش نشأت گرفته از استراتژی کسب و کار، بر پایه ملاکهای روشن و قابل اندازه گیری و با استفاده از نظرات مدیران و کارکنان لازم است. همچنین لزوم به رسمیت شناساندن پاداش های درونی و پاداش های غیر نقدی برای کارکنان، جلوگیری از یکنواخت شدن پاداش ها، توجه به نیازهای کارکنان در پاداش ها، اعطای امکان انتخاب نوع پاداش در سطوحی خاص، شناسایی و تعریف پاداش های معنوی (درونی)، تعریف ابزارهای متناسب تنبیه به عنوان حلقه مکمل سامانه پاداش، قراردادن برخی از تسهیلات و امکانات کنونی شرکت در طیف پاداشهای غیر نقدی و استفاده از ذهنیت مثبت غالب در شرکت درباره مقوله پاداش به عنوان پتانسیلی خوب برای اجرای اصلاحات سازمانی از نتایج این تحقیق است.

واژگان کلیدی:
پاداش ، استراتژي پاداش ، سامانه پاداش ، ارزيابي عملكرد ، انگيزش‌ ، اثربخشی

ابزار اندازه‌گيري تحقيق
با توجه به اينكه پرسشنامه استاندارد در ارتباط با موضوع تحقيق وجود نداشت بعد از مطالعه دقيق منابع علمي موجود و انتخاب مدل معتبر، پرسشنامه‌اي جهت سنجش اثر بخشی سیستم پاداش طراحي شد.این پرسشنامه در مجموع شامل 35 سوال است که به دو بخش 25 سوال عمومی و 10 سوال تخصصی تقسيم شده است.

در این پرسشنامه، سوالاتی مربوط به جنسيت، سن، سابقه كار، تحصيلات و .... گنجانده شده است. همچنين در انتهاي پرسشنامه يك سوال باز نيز مطرح شده است كه به همراه پرسشنامه در قسمت ضمائم آورده شده است.

سوالات مربوط به هر یک از ده عامل سنجش اثربخشی سیستم پاداش به ترتیب زیر تقسیم بندی شده است:

عامل همگرایی: سوالات 28، 29، 31 و 34
عامل همکاری: سوالات 5، 10، 20 و 23
عامل تطبیق پذیری: سوالات 2، 11 و 19
عامل متعهدکنندگی: سوالات 4، 15 و 24
عامل مراوده پذیری: سوالات 1، 14، 21 و 22
عامل مقرون به صرفه بودن: سوالات 26، 30 و 35
عامل تغییر پذیری: سوالات 8، 17 و 18
عامل کنترل کنندگی: سوالات 27، 32 و33
عامل قانع کنندگی: سوالات 3، 9، 12، 13 و 16
عامل رقابت پذیری: سوالات 6، 7 و 25

سوالات 3 و 16 به عنوان سوالات كنترلي تنظيم شده‌اند تا ميزان دقت پاسخگويان به پرسشنامه مورد تجزيه و تحليل قرار گيرد. سوالات7، 13 و 33 داراي مقياس معكوس هستند.
همانطور كه قبلاً ذكر شد سوالات براساس طيف ليكرت تنظيم شده است كه شيوه نمره‌گذاري گزينه‌ها به این شرح است:

جدول3-1- ارزش گذاری پاسخها بر اساس طیف لیکرت
گزينه خيلي كم كم متوسط زياد خيلي زياد
نمره 1 2 3 4 5

نحوه توزیع سؤالات پرسشنامه در قسمتی با همین عنوان قبل از بیان روشهای آماری در جدول 3-2 آورده شده است.

3-11- بررسي روايي و پايايي ابزارسنجش
ابزارسنجش بايد از روايي و پايايي لازم برخوردار باشد تا محقق بتواند داده‌هاي متناسب با تحقيق را گردآوري نمايد و از طريق اين داده‌ها و تجزيه و تحليل آنها، فرضيه‌هاي مورد نظر را بيازمايد و به سؤال تحقيق پاسخ دهد. (حافظ‌نيا، 1387؛ 155 ـ 154)

- روايي پرسشنامه
مفهوم روايي يا اعتبار به اين سوال پاسخ مي‌دهد كه ابزار اندازه‌گيري تا چه حد خصيصة مورد نظر را مي‌سنجد. بدون آگاهي از اعتبار اندازه‌گيري نمي‌توان به دقت داده‌هاي حاصل از آن اطمينان داشت. (بازرگان و ديگران، 1381؛ 170)منظور از روايي اين است كه مقياس و محتواي ابزار يا سؤالات مندرج در ابزار دقيقاً متغيرها و موضوع مورد مطالعه را بسنجد؛ يعني اينكه هم داده‌هاي گردآوري شده از طريق ابزار مازاد بر نياز تحقيق نباشد و هم اينكه بخشي از داده‌هاي مورد نياز در رابطه با سنجش متغيرها در محتواي ابزار حذف نشده باشد يا به عبارت ديگر، عين واقعيت را به خوبي نشان دهد. (حافظ نيا، 1387؛ 155)براي تعيين روايي پرسشنامه روشهاي متعددي وجود دارد كه از جملة آنها «روايي محتوا» است. روايي محتوا ايجاد اطمينان مي‌كند كه همه ابعاد و مؤلفه‌هايي كه مي‌تواند مفهوم مورد نظر ما را انعكاس دهند در آن نسخه وجود دارد. هر چه وجود اين ابعاد و مؤلفه‌ها در نسخه جهت انعكاس مفهوم، بيشتر باشد، روايي محتوا بيشتر مي‌شود. (دانايي فرد و ديگران، 1387؛ 246)
در اين تحقيق، روش روايي محتوا بكار گرفته شد. بدين منظور از نظرات متخصصين بخصوص اساتيد راهنما و مشاور استفاده شد و در نتيجه تعدادي از سوالات حذف يا اصلاح شد تا اينكه پرسشنامه مورد نظر بدست آمد.

پايايي پرسشنامه
مفهوم پايايي يا اعتماد عبارت است از اينكه اگر يك وسيلة اندازه‌گيري كه براي سنجش متغير و صفتي ساخته شده در شرايط مشابه در زمان يا مكان ديگر مورد استفاده قرار گيرد، نتايج مشابهي از آن حاصل شود؛ به عبارت ديگر، ابزار پايا يا معتبر ابزاري است كه از خاصيت تكرارپذيري و سنجش نتايج يكسان برخوردار باشد.(حافظ نيا، 1387؛ 155)پايايي يك سنجه، ثبات و هماهنگی منطقي پاسخ‌ها در ابزار اندازه‌گيري را نشان مي‌دهد و به ارزيابي «درستي و خوب بودن» يك سنجه كمك مي‌كند. (دانايي فرد و ديگران، 1387؛ 250)براي بررسي پايايي پرسشنامه، يكي از راهها سنجش پايايي سازگاري منطقي بين سوالهاست. اين پايايي نوعي آزمون از سازگاري منطقي پاسخ‌هاي پاسخ دهندگان به همه سوالها در يك سنجه يا يك پرسش‌نامه است. تا حدي كه سوالها يا بندها، سنجه ‌هاي مستقلي از يك مفهوم هستند، با يكديگر همبستگي خواهند داشت. معمول‌ترين آزمون پايايي هماهنگي منطقي دروني، ضريب آلفاي كرونباخ است. (همان؛ 251)

براي محاسبه ضريب آلفاي كرونباخ ابتدا بايد واريانس نمره‌هاي هر زير مجموعه سوالهاي پرسشنامه (يا زيرآزمون) و واريانس كل را محاسبه كرد. سپس با استفاده از فرمول زير مقدار ضريب آلفا را محاسبه كرد. (بازرگان و ديگران، 1381؛ 169)
r_α=J/(J-1)(1-(∑▒s_j^2 )/S^2 )
كه در آن :
= J تعداد زيرمجموعه سوالهاي پرسشنامه يا آزمون
s_j^2 = واريانس زير آزمون j ام
S^2= واريانس كل آزمون

براي اين منظور با استفاده از نرم‌افزار SPSS، آلفاي كرونباخ دو بار، یکی برای مجموعه سوالات و دیگری برای 10 عامل در برگیرنده سوالات محاسبه شد، که در نتیجه ضريب آلفاي كرونباخ پرسشنامه برای کل سوالات 875/0 و برای ده عامل در برگیرنده سوالات 827/0 شد كه نشان دهنده پايايي خوبی است.

3-12- نحوه توزیع سؤالات پرسشنامه
سؤالات پرسشنامه با توجه به عوامل دهگانه چارچوب مدیریت پاداش برپایه ملاک (EBRM) ، مطابق جدول 3-2 توزیع شده است:

جدول 3-2- نحوه توزیع سؤالات پرسشنامه
سؤالات مشخصات عامل
28، 29، 31 و 34 همگرایی
با استراتژی کسب و کار ، ارزشها، مهارتها و رفتارهای مورد نیاز
5، 10، 20 و 23 همکاری
و کارآیی سیستم پاداش
2، 11 و 19 تطبیق پذیری
با نیازهای گروه های مختلف کارکنان
4، 15 و 24 متعهدکنندگی
و انگیزه بخشی به کارکنان
1، 14، 21 و 22 مراوده پذیری
درک خوب و ارزشمند تلقی شدن توسط کارمندان
26، 30 و 35 مقرون به صرفگی
و قابل پرداخت بودن
8، 17 و 18 تغییر پذیری
در واکنش به نیازهای مختلف
27، 32 و33 کنترل کنندگی
موثر برای مدیریت و اداره کردن
3، 9، 12، 13 و 16 قانع کنندگی
از لحاظ حقوقی، درونی ، منصفانه و خوب بودن
6، 7 و 25 رقابت پذیری
بیرونی برای استخدام و نگهداشت نیرو