روابط مالی زوجین پس از انحلال نکاح از نگاه فقه و قوانین ایران

هدف این پایان نامه بررسی روابط مالی زوجین پس از انحلال نکاح از نگاه فقه و قوانین ایران می‌باشد.و رسیدن به این نتیجه که با انحلال نکاح نه تنها روابط مالی زوجین تمام نمی شود، بلکه شارع مقدس در بقاء روابط مالی زوجین پس از انحلال نکاح انتفاع زوجه را در نظر داشته است البته در این تحقیق برخی از ابهامات وخلأهای قانونی در این زمینه نمایان شد.

لذا بر آن شدیم که به بررسی تأثیر تمامی عوامل انحلال نکاح بر روابط مالی زوجین پرداخته و چگونگی روابط مالی زوجین پس از انحلال نکاح را از دیدگاه فقه و حقوق ایران مورد بررسی قرار دهیم و در نهایت مجموعه ای جمع آوری شود که بر طرف کننده‌ی سوالات و شبهات مطرح شده در این زمینه باشد.

انحلال ازدواج به معنی انقطاع و از بین رفتن رابطه‌ی زناشویی است، که در حقوق ایران می تواند علل مختلفی داشته باشد. ماده ی 1120قانون مدنی در این خصوص بیان می دارد: «عقد نکاح به فسخ یا به فوت یا به بذل مدت در عقد منقطع منحل می شود.» موضوع فوت نیز سببی برای انحلال می‌باشد که به دلیل بداهت امر در ماده بیان نشده است. علاوه بر این امور، نکاح در اثر لعان و کافر شدن شوهر زن مسلمان یا اسلام آوردن زن کافر نیز منحل می شود ولی به دلیل عدم فراوانی ابتلاء به آن و هم‌چنین گستردگی موضوع از عنوان آن خود داری خواهد شد.

انحلال نکاح، به هر علّتی از علل فوق که صورت پذیرد آثاری را به همراه دارد که برخی مالی وبرخی غیر مالی می باشد. آن چه در این پایان نامه مورد بحث قرار گرفته است، آثار مالی انحلال نکاح می باشد که در قالب: تنصیف دارایی شوهر، اجرت المثل، نحله، نفقه، جهیزیه، مهریه و ارث بررسی شده است.

فهرست مطالب

مقدمه 1
1- بیان مسئله 2
2- پیشینه تحقیق 5
3- ضرورت و نوآوری تحقیق 6
4- سوالات تحقیق 7
5- فرضیات تحقیق 7
6- هدف و کاربرد های تحقیق.. 7
7-روش و نحوه ی انجام تحقیق و به دست آوردن نتیجه 8
8-ساماندهی طرح تحقیق. 8

فصل اول:کلیات 9

بخش اول: نکاح وانواع آن 10
مبحث اول: مفهوم نکاح 11
مبحث دوم: انواع نکاح 14
بخش دوم: انحلال نکاح و موجبات آن 18
مبحث اول: انحلال نکاح 18
مبحث دوم: موجبات انحلال نکاح دائم 19
گفتار اول: طلاق 20
1 - مفهوم طلاق 20
2- انواع طلاق 21
گفتاردوم: فسخ نکاح 24
1- مفهوم فسخ نکاح 24
2- قواعد عمومی فسخ نکاح 25
3- عوامل فسخ نکاح 27
گفتار سوم: انفساخ 28
1- مفهوم انفساخ 28
2- عوامل انفساخ 29
الف: کفر 29
ب: لعان 30
گفتارچهارم: فوت 31
مبحث سوم: موجبات انحلال نکاح منقطع 31
گفتاراول: انقضاء مدت 32
گفتار دوم: بذل مدت 32
گفتار سوم: فسخ نکاح 33
گفتار چهارم: فوت 34

فصل دوم: آثار و احکام مالی انحلال نکاح 36

بخش اوّل: مهریه 37
مبحث اول: مفهوم مهریه وانواع آن 38
گفتار اول: مفهوم وماهیت مهریه 39
گفتار دوم: انواع مهریه 41
1- مهرالمسمی 41
2- مهرالمثل 42
3- مهرالمتعه 44
مبحث دوم: اثرانحلال نکاح در مهریه 45
گفتار اول: اثر انحلال نکاح در مهر المسمی 45
1- تأثیر طلاق در مهر المسمی 46
الف: تأثیر طلاق در مهر المسمی بعد از زناشویی 46
ب: تأثیر طلاق در مهر المسمی پیش از زناشویی 46
یک: مهر در هنگام طلاق در ملکیت زن قرار دارد 47
دو: مهر در هنگام طلاق در ملکیت زن قرار ندارد 52
2- تأثیر فسخ در مهر المسمی 58
الف: فسخ نکاح قبل از زناشویی 58
ب: فسخ نکاح بعد از زناشویی 59
3- تاثیر فوت در مهر المسمی 59
گفتار دوم: اثر انحلال نکاح در فرض عدم تعیین مهر 60
1- مهر در انحلال نکاح مفوضه البضع 61
الف: تأثیر طلاق در فرض عدم تعیین مهر 61
یک: تأثیر طلاق قبل از زناشویی 62
دو: تأثیر طلاق بعد از زناشویی 62
ب: تاثیر فسخ نکاح در فرض عدم تعیین مهر 62
یک: فسخ نکاح قبل از زناشویی 63
دو: فسخ نکاح بعد از زناشویی 63
ج: تأثیر فوت در فرض عدم تعیین مهر 63
یک: قبل از زناشویی 63
دو: بعد از زناشویی 64
2- مهردر انحلال نکاح مفوضه المهر 64
الف: مهریه پس از توافق یا تعیین آن از طرف داور 64
ب: مهریه قبل از توافق یا تعیین آن از طرف داور 65
مبحث سوم: مهردر انحلال نکاح منقطع 65
گفتار اول: مهر در مورد انقضاء مدت 66
گفتار دوم: مهر در مورد بذل مدت 66
ا- مهر در مورد بذل تمام مدت پیش از نزدیکی 66
2- مهر در مورد بذل تمام مدت بعد از نزدیکی 66
گفتار سوم: مهر در مورد فسخ نکاح منقطع 67
گفتار چهارم: مهر در مورد فوت 67

بخش دوم: نفقه وجهیزیه 68
مبحث اول: نفقه 68
گفتار اول: مفهوم و ماهیت حق زن بر نفقه 69
1- مفهوم نفقه 69
2- ماهیت حق زن بر نفقه 70
گفتار دوم: نفقه پس از انحلال عقد دائم 72
1- نفقه در عده ی طلاق رجعی 73
2- نفقه زمان حمل در طلاق بائن وفسخ نکاح 74
3- نفقه زن باردار در عده وفات شوهر 77
گفتار سوم: نفقه درعقد منقطع 81
1-مبنای حقوقی ومیزان نفقه در عقد منقطع 81
2-نفقه پس از انحلال نکاح منقطع 82
مبحث دوم: جهیزیه 83
گفتار اول: جهیزیه و ماهیت آن 83
گفتاردوم: جهیزیه و مسئولیت شوهر 85
گفتار سوم: اختلاف در مالکیت جهیزیه واثبات آن 88
گفتار چهارم: جهیزیه پس از انحلال نکاح 90
1- تکلیف جهیزیه پس از فوت 91
2- چگونگی استرداد جهیزیه هنگام طلاق 91

بخش سوم: تنصیف دارایی شوهر، اجرت المثل و نحله 97
مبحث اول: تنصیف دارایی شوهر 97
گفتار اول: مفهوم شرط و اقسام آن 98
1- مفهوم شرط 98
2- اقسام شرط 98
گفتار دوم: شرایط تحقق شرط انتقال تا نصف دارایی 99
گفتار سوم: استیفای شرط انتقال تا نصف دارایی 103
گفتار چهارم: نقد وبررسی شرط تنصیف 104
مبحث دوم: اجرت المثل 108
گفتار اول: مفهوم اجرت المثل 109
گفتار دوم: شرایط استحقاق اجرت المثل 110
گفتار سوم: شرایط مطالبه ی اجرت المثل 116
گفتار چهارم: زمان تأدیه ی اجرت المثل 119
مبحث سوم: نحله 120
گفتار اول: مفهوم نحله 120
گفتار دوم: شرایط وملاک های استحقاق نحله 122
1- شرایط استحقاق 122
2- ملاک های تعیین میزان بخشش 123
گفتار سوم: نقد وبررسی 124

بخش چهارم: ارث 125
مبحث اول: ارث پس از فوت 126
گفتاراول: شرایط لازم جهت توارث 126
1- دائم بودن نکاح 127
2- وجود زوجیت هنگام فوت همسر 130
گفتار دوم: سهم الارث هر یک از زوجین 130
1- ارث شوهر از زن 130
2- ارث زن از شوهر 130
3- ارث زوجات متعدد 132
4- ارث زن یا شوهر که وارث منحصر به فرد باشد 132
گفتار سوم: اموال مورد ارث زوج وزوجه 133
1- شرح اموال مورد ارث زوجه 133
الف: اموال منقول 134
ب: قیمت ابنیه و اشجار 134
2- نظرات فقهی در محرومیت یا عدم محرومیت زوجه از بعض اموال 135
گفتارچهارم: مبنای فقهی قانون اصلاح مواد 946و948 ق.م 136
1- آیات 139
2- روایات موافق ارث بردن زوجه از کلیه ی ما ترک 140
گفتار پنجم: ارث زن وشوهر از حقوق 142
1- حق شفعه 142
2- حق خیار 143
3- حق قصاص 143
مبحث دوم: ارث پس از طلاق 144
گفتار اول: توارث در زمان عده ی طلاق رجعی 144
گفتار دوم: توارث در طلاق در حال مرض 145
نتیجه 147
منابع 149
Abstract 157