ارزیابی عملکرد و رتبه بندی شعب سازمان تامین اجتماعی با DEA

چکیده:
ﻣﺴﺌﻠﻪ ارزیابی عملکرد سالیان زیادی است که محققان و کاربران را به چالش واداشته است. انسان در تمام قرون و اعصار، در پی استفاده هرچه بهتر از منابع و امکانات موجود بوده و تمامی استعداد های خود را جهت جذب و تجهیز این منابع به کار برده است. مدیران سازمان ها و ادارات از این حیث مستثنی و جهت برنامه ریزی و کنترل سازمان خود، نیاز به اندازه گیری و ارزیابی عملکرد واحد های زیر مجموع سازمان خود دارند، تا بتوانند واحد ها را مقایسه و از نقاط ضعف و قوت واحد ها آگاه شوند و پیشنهادات لازم را جهت افزایش عملکرد واحد های مختلف اراﺋﻪ دهند.

در این تحقیق، کارایی شعب سازمان تامین اجتماعی استان گیلان با توجه به نوع و ماهیت کاری و فلسفه وجودی آن در بین سازمان های دولتی و خدماتی مورد بررسی قرار گرفت. برای رسیدن به این امر از تکنیک تحلیل پوششی داده ها (DEA) استفاده شده است. با توجه به مطالعات انجام شده در زمینه استفاده از تکنیک تحلیل پوششی داده ها (DEA)، در تمامی تحقیقات به نوعی کپی برداری پرداخته شده که بیشتر به موضوعات مربوط به بانک اشاره شده است، اما در این تحقیق برای نخستین بار به موضوع مذکور در سطح استان گیلان پرداخته شده است و علیرغم کمبود هایی که در این زمینه وجود داشته سعی شده است تا به تمامی ابعاد ﻣﺴﺌﻠﻪ اشاره شود و به ارزیابی یک سازمان عمومی و عام المنفعه که تمامی درآمد ها و هزینه های آن از داخل خود سازمان تامین می شود و تمامی خدمات اراﺋﻪ شده از منابع داخلی تامین می شود در حالیکه در دیگر موسسات اشاره شده و یا بانکها منابع تامین مالی از خارج سازمان (بانک مرکزی و سپرده سرمایه گذاران آن) تامین می شود که یکی از جنبه های قابل توجه تحقیق بوده است.

مقدمه
یکی از مسایل مهمی که امروزه به نحو چشم گیری در ادبیات اقتصادی مورد توجه قرار گرفته است، ارزیابی عملکرد واحد های تولیدی، نهادها و سازمان های مختلف می باشد. در عصر کنونی تحولات شگرف دانش مدیریت وجود نظام ارزیابی را اجتناب‌ناپذیر نموده است؛ به گونه‌ای که فقدان نظام ارزیابی در ابعاد مختلف سازمان را، اعم از ارزیابی در استفاده از منابع و امکانات، کارکنان، اهداف و استراتژی ها؛ به عنوان یکی از علائم بیماریهای سازمان قلمداد می‌نمایند.هر سازمان به منظور آگاهی از میزان مطلوبیت و مرغوبیت فعالیت های خود بالاخص در محیط های پیچیده و پویا نیاز مبرم به نظام ارزیابی دارد. از سوی دیگر فقدان وجود نظام ارزیابی و کنترل در یک سیستم به معنای عدم برقراری ارتباط با محیط درون و برون سازمان تلقی می‌گردد که پیامدهای آن کهولت و نهایتاً مرگ سازمان است. ممکن است بروز پدیده مرگ سازمانی به علت عدم وقوع یکباره آن، از سوی مدیران عالی سازمان ها احساس نشود. لکن مطالعات نشان می‌دهد فقدان نظام کسب بازخورد امکان انجام اصلاحات لازم برای رشد، توسعه و بهبود فعالیت های سازمان را غیر ممکن می‌نماید، سرانجام این پدیده مرگ سازمانی است. بنابراین ارزیابی عملکرد سازمان پدیده ای است که همواره باید مورد توجه سازمان ها قرار گیرد.

اهمیت و ضرورت خاص تحقیق
بهبود مستمر عملکرد سازمان ها، نیروی عظیم هم‌افزایی ایجاد می‌کند که این نیروها می‌تواند پشتیبان برنامه رشد و توسعه و ایجاد فرصت‌های تعالی سازمانی شود. دولت ها و سازمان ها و مؤسسات تلاش جلو برنده‌ای را در این مورد اعمال می‌کنند. بدون بررسی و کسب آگاهی از میزان پیشرفت و دستیابی به اهداف و بدون شناسایی چالش های پیش روی سازمان و کسب بازخور و اطلاع از میزان اجرای سیاست های تدوین شده و شناسایی مواردی که به بهبود جدی نیاز دارند، بهبود مستمر عملکرد میسر نخواهد شد. تمامی موارد مذکور بدون اندازه‌گیری و ارزیابی امکان‌پذیر نیست. همچنین با توجه به شرایط روز، نیازهای متغیر مشتریان و تمام ذینفعان، تلاش رقبا برای حضور موفق و قوانین و مقررات جدید که به طور مستمر در حال دگرگونی هستند، نمی توان با اتکا به روش های سنتی حضوری موفق در صحنه رقابت ملی و بین المللی داشت، لذا ضرورت استفاده از الگوهایی که بتواند ضمن ارزیابی وضعیت موجود سازمانها و تشخیص نقاط قوت و نواحی قابل بهبود، مبنای صحیحی جهت برنامه ریزی استراتژیک ایجاد نماید، بیش از هر زمان دیگری احساس می شود.

اهداف تحقیق
 هدف اصلی و علمی تحقیق ارزیابی عملکرد شعب سازمان تامین اجتماعی استان گیلان با استفاده از مدل DEA است.

 اهداف کاربردی شناخت شاخص های موثر بر عملکرد شعب سازمان تامین اجتماعی استان گیلان و تعیین میزان کارایی و ناکارایی آنها و نیز نقاط قوت و ضعف آنها.

 شناسایی شعب بعنوان شعبه های کارا- شناخت میزان اثرگذاری شاخص های موثر بر کارایی و برنامه ریزی به منظور استفاده بهینه از تمام پتانسیل های موجود در زمینه ارائه خدمات.

 نتایج بدست آمده می تواند مورد استفاده کارشناسان سازمان،مدیران، تحلیل گران مالی،قرار گیرد.

فهرست مطالب

فصل اول:کلیات تحقیق 7
مقدمه 7
2-1 شرح و بیان مسأله 7
3-1 اهمیت و ضرورت خاص تحقیق 9
4-1 اهداف تحقیق 10
5-1 سوال اصلی تحقیق 10
6-1 فرضیه های تحقیق 10
7-1 مواد و روشها 11
8-1 روش و ابزار گرد آوری اطلاعات 11
9-1 روش تجزیه و تحلیل اطلاعات 11
10-1 قلمرو زمانی و مکانی 12
11-1 جنبه های جدید بودن و نوآوری 12
12-1 تعاریف عملیاتی واژگان 12

فصل دوم:مبانی نظری و پیشینه تحقیق 16
1-2 مقدمه 16
1-1-2 اهمیت ارزیابی و مدیریت عملکرد 17
2-1-2 آشنایی با مفهوم ارزیابی عملکرد 21
3-1-2 مفهوم و ماهیت مدیریت عملکرد 22
4-1-2 هدف مدیریت عملکرد 24
5-1-2 مدیریت عملکرد به عنوان یک فرآیند 24
6-1-2 نحوه ارتباط بین مدیریت عملکرد و ارزیابی عملکرد 26
7-1-2 معیارهای ارزیابی عملکرد سازمان 27
8-1-2 اهداف، کاربردها و انواع ارزیابی عملکرد 28
ب) انواع ارزیابی 29
9-1-2 شاخصهای ارزیابی عملکرد سازمانها 31
10-1-2 اصول ارزیابی عملکرد 32
11-1-2 روشهای ارزیابی عملکرد 34
12-1-2 فرآیند ارزیابی عملکرد 35
13-1-2 مدل های ارزیابی عملکرد 40
شکل شماره 2-1: عناصر کارت امتیازی متوازن 43
14-1-2 مزایای ارزیابی عملکرد سازمان 43
15-1-2 سیر تکاملی مدلهای سرآمدی کسب و کار و جوایز کیفیت 44
16-1-2 بنیاد اروپایی مدیریت کیفیت و مدل سرآمدی EFQM 47
2-2 کلیاتی در مورد سازمان تامین اجتماعی 49
1-2-2 معرفی سازمان تامین اجتماعی 49
1-1-2-2 ماموریت و تعهدات سازمان تامین اجتماعی 49
2-1-2-2 تاریخچه سازمان تامین اجتماعی در جهان و ایران 50
2-2-2 تأمین اجتماعی: هدف آرمانی پیامبران 54
3-2-2 تامین اجتماعی : تجربه تاریخی انسان 55
4-2- 2 تامین اجتماعی: ضرورت جهان امروز 56
3-2 پیشینه تحقیق 58
1-3-2 تحقیقات داخلی 58
2-3-2 تحقیقات خارجی 63

فصل سوم:روش شناسی تحقیق 68
1-3) مقدمه 68
2-3) روش تحقیق 69
ویژگی های این نوع تحقیق آن است که: 70
3-3) روش گردآوری (جمع آوری) اطلاعات 72
1-3-3) ابزار گردآوری اطلاعات 73
4-3) جامعه آماری 73
5-3) متغیر های تحقیق 74
6-3 معرفی مدل 75
7-3 بخش سوم تحلیل پوششی دادهها 76
2-7-3 مبانی اقتصادي درکارآیی 78
6-7-3 روشهاي سنجش کارآیی 83
1-7-7-3 مفهوم واحد مجازي در مدل تحلیل پوششی داده ها 84
8-7-3 مدلهاي تحلیل پوششی داده ها 85
1-8-7-3 مدل مضربی CCRورودی محور 87
2-8-7-3 مدل پوششیCCR ورودي محور 88
3-8-7-3 مدلهاي خروجی محور 89

فصل چهارم:تجزیه و تحلیل داده ها 100
1-4 مقدمه 100
2-4 مدل های تحلیل پوششی دادهها 101
3-4 مدل ارزیابی 103
1-3-4 بررسی نتایج 105
جدول 4-1- داده های مربوط به نهاده ها 106
جدول 4-2- مربوط به اطلاعات مربوط به ستاده ها و تا پایان سال 92 مربوط به ادارات مورد ارزیابی میباشد: 107
جدول 4-2- داده های مربوط به ستاده ها 107
4-4 بررسی نتایج با مدل CCR-O 110
1-4-4 مجموعه مرجع 112
جدول4-4- مجموعه مرجع بنگاه های ناکارا، و وزن هرکدام درحالتCCR-O 113
5-4 بررسی نتایج بامدل BCC-O 114
جدول 4-5- وضعیت کارایی بازدهی متغیر مدل BCC-O 115
6 -4 مقایسه نتایج نمرات کارایی درمدلهای BCCوCCR 116
جدول 4-6 . مقایسه نتایج نمرات کارایی 116
جدول 4-7 میزان کارایی مقیاس واحدها 117
7-4 رتبه بندی براساس کارایی: 119
جدول4-8 . رتبه بندی شعببامدلاندرسون- پیترسون 119

فصل پنجم:نتیجه گیری و پیشنهادات 124
1-5 مقدمه 124
2-5 نتیجه گیری و بحث 125
3-5 پیشنهادات ناشی از تحقیق 129
4-5 محدودیت ها و پیشنهاداتی برای تحقیق آتی 131
منابع و مأخذ 133
24-نادری، عزت الله و سیف نراقی، مریم. (1373)، روش های تحقیق در علوم انسانی، تهران، انتشارات بدر. 135
25-نجمی، منوچهر و حسینی، سیروس، (1388)، مدل سرآمدی(از ایده تا عمل)، انتشارات سرآمد، چاپ هشتم. 135
27-نوروزیان، مهدی. (1387)، بررسی و آسیب شناسی نظام آموزشی کارکنان تأمین اجتماعی، فصلنامه تامين اجتماعي، شماره 33، بهار و تابستان. 135