بزهکاری اطفال در حقوق کیفری ایران و ترکیه

هدف از نگارش این رساله بررسی بزهکاری اطفال در حقوق کیفری ایران و ترکیه و نیز علل و عوامل صورت گرفتن این جرم که آینده هر جامعه ای را به تاریکی سوق می دهد می باشد.نجات کودکان و نوجوانان از سقوط در ورطه جرم و جنایت تنها مبارزه با جرایم آنان کافی نیست بلکه جامعه باید با وضع قوانین و مقررات لازم کودکان و نوجوانان را تحت حمایت قانونی خود قرار دهد و در مواقع ضروری از حقوق آنها در برابر بزرگسالان دفاع کند.

در قوانین مربوط به اطفال بزهکار در ایران همیشه هدف قانونگذار بیشتر کیفر دادن و تنبیه اطفال و نوجوانان بزهکار بوده است. اما در کشور ترکیه با توجه به اکثر مطبوعات و رسانه ها این نتیجه حاصل می گردد که اگر علت این جرایم ریشه یابی نگردد به همین صورت ادامه پیدا خواهد کرد و حتی آینده ای تاریکتر در انتظار جامعه ترکیه می باشد.

در هر حال علل و عواملی که باعث سوق یافتن اطفال و نوجوانان به سوی بزهکاری می باشد قابل شناسایی است مهمتر از شناسایی این آسیب درمان و پیشگیری است. در قوانین کشور ترکیه مهمترین هدف پیشگیری از ارتکاب جرم از سوی آنها است. درباره آیین دادرسی اطفال ترکیه شامل قانون جامع و کاملی در مورد اطفال و نوجوانان بزهکار است که باید کاملاً مورد توجه مسئولین قرار گیرد.

بزهکاری اطفال و نوجوانان، دغدغه‌ای است که همواره نظامهای کیفری و رفاهی‌ کشورها را با مشکل روبرو کرده است به عنوان واکنش به ناهنجاریهای اجتماعی‌ کودکان،برخوردها متنوع بوده است. در دوره‌ای از زمان، این برخورد به صورت‌ برخوردی خفیف و رفاه‌مدار بوده است. با مطالعاتی که صورت گرفت در کشور ایران قانونگذار با برخوردهای کیفری و سختگیرانه در مقابل این نوع جرم ایستادگی می نماید این در حالی است که در کشور ترکیه قانونگذار یکی از عوامل اصلی ارتکاب این جرم در جامعه ترکیه می باشد چرا که یکی از عوامل اصلی ریشه انداختن این جرم در این کشور آزادی استفاده مشروبات الکلی والدین می باشد.

در این رساله با مروری بر برخوردهای کیفری با کودکان بزهکار، در دو محدوده تحقیقی، مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

فهرست مطالب
چکیده 1

فصل اول : کلیات تحقیق 2
1-1- مقدمه 3
1-2- بيان مسأله 4
1-3- سوالات تحقيق 6
1-4- فرضيات تحقيق 6
1-5- پيشينه¬ي تحقيق 6
1-6- اهداف پژوهش 8
1-7- روش تحقيق 8
1-8- ساماندهی تحقیق 8
1-9- بررسی موقعیت جغرافیایی، فرهنگی، اقتصادی و سیستم حقوقی ایران و ترکیه 9
1-9-1- اهميت مطالعه تطبيقي 9
1-9-2- آشنايي با موقعيت جغرافيايي – اقتصادي – فرهنگي – اجتماعي تركيه و ايران 10
1-9-3- آشنايي با سيستم حقوقي جمهوري اسلامي ايران و تركيه. 13
1-9-3-1- سيستم حقوقي ايران 13
1-9-3-2- سيستم حقوقي تركيه 14
1-10- بزهكاري اطفال و نوجوانان در حقوق ايران و تركيه 15
1-10-1- بزه و بزهکار 15
1-10-2- اقسام بزهکاری 16
1-10-3- عوامل موثر بر وقوع بزه 17
1-10-3-1- محیط فرهنگی 17
1-10-3-2- محیط طبیعی 17
1-10-3-3- محیط اقتصادی 17
1-10-4- تعریف طفل بزهکار 18
1-10-5- تاریخچه ی واکنش اجتماعی در مقابل اطفال و نوجوانان بزهکار 19
1-10-6- قوانین مربوط به بزهکاران صغیر در حیطه بین الملل 20
1-10-7- آمار و ارقام مربوط به بزهکاری اطفال و نوجوانان 20
1-10-8- كودكي و نوجواني از ديدگاه جرم شناسي 21
1-10-9- بزهكاري اطفال و نوجوانان 21
1-10-9-1- بزهكاري كودكان در تركيه 22
1-10-9-2- طفل بزهكار در حقوق ايران 23
1-10-9-3- طفل بزهكار در حقوق تركيه 24
1-11- تحلیل قواعد حاکم و اصول عمومی مربوط به بزهکاری در دو نظام 25
1-11-1- سياستهاي كلي حاكم بر بزهكاري اطفال و نوجوانان در ايران 25
1-11-2- سياست تركيه در قبال بزهكاري اطفال و نوجوانان 26
1-11-3- اصول عمومي و تدابير خاص حاكم بر اطفال و نوجوانان بزهكار در حقوق ايران و تركيه 27
1-11-3-1-اصل برائت 27
1-11-3-2-اصل عطف بماسبق نشدن قوانين كيفري 28
1-11-3-3-اصل قانوني بودن 29
1-11-3-4-اصل شخصي بودن 30
1-11-3- 5-اصل تساوي مجازاتها 30
1-11-3-6-تدابير خاص 31
1-11-3-7- عدم برچسب زني 31
1-11-3-8- جرم زدايي 32
1-11-3-9-كيفر زدايي 33
1-11-3-10-جرم انگاري 34
1-12- مسئوليت كيفري 35
1-12-1- سن مسئوليت كيفري در حقوق ايران و تركيه 35
1-12-1-1- سن مسئوليت كيفري اطفال در ايران 35
1-12-2- مسئوليت كيفري و سن مسئوليت كيفري در حقوق تركيه 35
1-12-2-1-كودكاني كه 16 سالگي شان را تمام و 18 سالگي شان را به اتمام نرسانده اند 40
1-12-2-2-كودكان صغير و لال كه 16 سالگي شان را به اتمام نرسانده¬اند 40
1-12-2-3- نقش سن در ارتكاب جرم و بزهكاري كودكان در تركيه 41
1-12-3- نقش سن در ارتكاب جرم و بزهكاري اطفال و نوجوانان در ايران 42

فصل دوم : تعاریف و مفاهیم 44
2-1- مهمترین جرایم اطفال و علل و عوامل در ایران 44
2-1-1- ایراد ضرب و جرح و قتل 44
2-1-2- جرائم بر ضد اموال 45
2-1-3- سرقت کودکان و نوجوانان 45
2-1-4- جرائم خرابکاری و ایجاد خسارات مالی 46
2-2- جرائم بر ضد نظم عمومی جامعه 46
2-2-1- اعتیاد به مواد مخدر 46
2-2-2- اعتیاد کودکان و نوجوانان 47
2-2-3- گدائی و ولگردی 47
2-3- علل ارتکاب بزه اطفال و نوجوانان 48
2-3-1- عوامل بزه زای خارجی 49
2-3-2- مشکلات ناشی از زندگی خانوادگی 49
2-3-2-1- آلودگی های خانواده 50
2-3-2-2- ناسازگاری و نابسامانی های موجود در خانواده 51
2-3-2-3- قیود خانوادگی 52
2-3-2-4- فقدان والدین 53
2-3-2-5- تاثیر وسائل ارتباط جمعی 54
2-4- عوامل بازدارنده بزهکاری اطفال و نوجوانان 56
2-4-1- فرق بین «مجرم» و «غیر مجرم» 56
2-4-2- طرق پیشگیری از ارتکاب بزه اطفال و نوجوانان 56
2-5- مقررات مربوط به بعد از تولد طفل 57
2-5-1- ایجاد محیطی آرام و سالم در خانواده 57
2-5-1-1- برقراری دوستی و تفاهم بین والدین 57
2-5-1-2- احتراز از رقابت در جلب محبت فرزندان 57
2-5-1-3- عدم ایجاد ناسازگاری در محیط خانواده 58
2-5-1-4- عدم پرخاشگری والدین نسبت به خود و یا نسبت به فرزندان 58
2-5-1-5- پرورش حس اعتماد به نفس 58
2-5-1-6- حفظ شخصیت فرزندان 59
2-5-1-7- مشورت با فرزندان 59
2-5-1-8- ابراز مهر و محبت به فرزندان 59
2-5-1-9- تامین محیط مسکن مناسب 60
2-5-1-10- جلوگیری از تحریک جنسی فرزندان 60
2-5-1-11- تامین نیازهای مادی و معنوی 60
2-5-2- تامین آموزش و پرورش مناسب 61
2-5-2-1- نقش مدرسه در پیشگیری از بزهکاری 61
2-5-2-2- نقش معلم در پیشگری از بزهکاری 61
2-5-3- مهمترین جرایم اطفال و عوامل آنها در ترکیه 62
2-5-3-1- قاچاق مواد مخدر 63
2-5-3-2- سرقت 64
2-5-3-3-جرایم جنسی اطفال 65
2-5-3-3-1- روابط بین هم جنس از نوع ذکور 65
2-5-3-4- سقط جنین 66
2-5-3-5- جيب بري 66
2-5-3-6-جرايم همراه با خشونت 67
2-6- عوامل بزهکاری اطفال در ترکیه 68
2-6-1- علل و عوامل اجتماعی مؤثر بر بزهکاری اطفال و نوجوانان در ترکیه 69
2-6-1-1- خانواده 69
2-6-1-1-1- نقش والدین 71
2-6-1-1-2- فرق گذاشتن میان فرزندان 71
2-6-1-1-3- اعتیاد والدین 72
2-6-1-1-4- رفتار والدین 72
2-6-1-1-5- از هم گسیختگی و عدم انضباط خانواده 73
2-6-1-1-6-تنبیه اطفال و نوجوانان 75
2-6-1-1-7- وجود فرد بزهکار در خانواده 76
2-6-2- تأثیر محیط زندگی در بزهکاری اطفال و نوجوانان در ترکیه 77
2-6-2-1- تأثیر شغل و میزان سواد خانواده 78
2-6-2-2- علل اقتصادی 79
2-6-3- تأثیر وراثت در بزهکاری اطفال و نوجوانان 80
2-6-3-1- تأثیر منطقه مسکونی بر بزهکاری اطفال 81
2-6-3-2- تأثیر تنبیه در اطفال و نوجوانان 82
2-6-3-3- تأثیر مدرسه و محیط آموزشی در بزهکاری اطفال و نوجوانان 83

فصل سوم : تعیین سن مسئولیت کیفری 85
3-1- مقدمه 85
3-2- درجات مختلف مسئولیت 86
3-2-1- دوران فقدان تمیز و عدم مسئولیت کیفری مطلق 86
3-2-2- دوران تمیز و برخورداری از مسئولیت کیفری نسبی 87
3-2-3- دوران بلوغ و سن کبر قانونی 87
3-3- سن شروع مسئولیت کیفری 87
3-4- مسئله تمیز اطفال و انتقادات وارده بر آن 88
3-5- اماره عدم مسئولیت کیفری اطفال 89
3-5-1- مفهوم شرعی بلوغ 89
3-5-2- مفهوم عملی بلوغ 89
3-6- مسئولیت جزائی اطفال 90
3-7- رژیم قانون مجازات عمومی سال 1304 90
3-7-1- اطفال کمتر از 12 سال 91
3-7-2- اطفال بین 12 تا 15 سال 91
3-7-3- اطفال بین 15 تا 18 سال 91
3-8- رژیم قانون دادگاه اطفال بزهکار 92
3-9- رژیم قانون مجازات اسلامی و مجازات طفل بزهکار 93
3-10- سن مسئولیت کیفری از دیدگاه حقوق اسلام 93
3-11- سن مسئولیت کیفری در قرآن 94
3-12- سن مسئولیت کیفری در سنت 95
3-12-1- سن مسئولیت کیفری در روایات رسیده از پیامبر اکرم(ص) 95
3-12-2- سن مسئولیت کیفری در احادیث امامان معصوم 96
3-12-2-1-روایات مربوط به بلوغ جنسی 96
3-12-2-2- روایات مربوط به بلوغ سنی 96
3-12-2-3- روایات صرفاً مبتنی بر سن 97
3-13- سن مسئولیت کیفری از نظر فقها 98
3-13-1- نظریه مشهور فقهای امامیه 98
3-13-2- استاد معرفت 98
3-13-3- علامه حلی 98
3-14- نتیجه گیری 99

فصل چهارم : تشكيلات قضايي ناظر بر اطفال بزهكار در حقوق ايران
4-1- تشكيلات قضايي ناظر بر اطفال بزهكار در حقوق ايران 100
4-1-1- تحولات كيفري اطفال در ايران 102
4-1-1-1- ايران قبل از اسلام 102
4-1-1-2- دوران اسلام 103
4-1-1-3- وضعيت دادگاه اطفال قبل از انقلاب و چگونگي انتخاب قضات اطفال 103
4-1-1-4- انواع تصميمات قاضي اطفال در قانون سابق 107
4-1-1-5- دادرسی کیفری کودکان و نوجوانان بر اساس قانون 1378 108
4-1-1-5-1- دادگاه اطفال 108
4-1-1-6- دادرسي ويژه كودكان و نوجوانان 109
4-1-1-7- وظايف و اختيارات قاضي دادگاه اطفال 110
4-1-1-8- نقش دادستان در رسيدگي به بزهكاري اطفال و نوجوانان 110
3-1-1-9- نقش بازپرس در رسيدگي به بزهكاري اطفال و نوجوانان 111
4-1-2- صلاحيت دادگاههاي اطفال و نوجوانان و مقامات صلاحيت دار 112
4-1-2-1- صلاحيت شخصي 112
4-1-2-2- صلاحيت ذاتي 114
4-1-2-3- صلاحيت محلي 115
4-2- تشكيلات قضايي ناظر بر اطفال و نوجوانان بزهكار در حقوق تركيه 116
4-2-1- تاريخچه محاكم اطفال در تركيه 116
4-2-1-1- خصوصيات محاكم اطفال در تركيه 117
4-2-1-2- تأسيس دادگاهها 118
4-2-1-3- وظايف محاكم 118
4-2-1-4- حوزه قضايي دادگاهها 119
4-2-1-5- انتصاب قضات محاكم اطفال 119
4-2-1-6- دفتر ويژه دادستان در خصوص كودكان و وظايف آنها 119
4-2-1-7- واحد بازداشتگاه كودكان 120
4-2-1-8- اقدامات حمايتي و حفاظتي از اطفال و نوجوانان در دادگاههاي تركيه 121
4-2-1-9- اقدامات مشاوره و راهنمايي 120
4-2-1-10- اقدامات نظارتي و نگهداري 120
4-2-1-11- اتخاذ تدابير پيشگيرانه و حمايتي از اطفال و ضمانت اجراي آن در دادگاههاي تركيه 121
4-2-1-12- نگاهي به دادرسي اطفال بزهكار در سيستم حقوقي تركيه 122
4-2-1-12-1- اصول دادگاههاي اطفال در تركيه 124
4-2-1-12-2- نقش قاضي در دادگاه اطفال 126
4-3- نحوه ی رسیدگی به جرایم اطفال و نوجوانان در حقوق ایران و ترکیه 127
4-3-1- نحوه ی رسیدگی به جرایم اطفال و نوجوانان در حقوق ایران 127
4-3-1-1-کشف جرم 127
4-3-1-2- تعقیب 128
4-3-1-3-تحقیق مقدماتی 130
4-3-1-4- تدابیر موقت تأمینی در ایران 133
4-3-1-5-التزام والدین با تعیین وجه التزام 133
4-3-1-6- قرار وثیقه 133
4-3-1-7- نگهداری موقت 133
4-3-1-7-1- فقدان ولی یا سرپرست 133
4-3-1-7-2- عجز از تودیع وثیقه یا قبول التزام 134
4-3-1-8- نگهداری احتیاطی 134
4-3-1-9- دادرسی 135
4-3-1-10- ویژگی دادرسی اطفال 136
4-3-1-10-1- غیر علنی بودن جریان دادرسی 136
4-3-1-10-2- حق استفاده از وکیل 137
3-3-2- نحوه رسیدگی به جرایم اطفال و نوجوانان در حقوق ترکیه 138
3-3-2-1- کشف جرم 138
4-3-2-2- بازجویی 139
4-3-2-3- تحقیقات اجتماعی 139
4-3-2-4- وظایف مسئولین اجتماعی 139
4-3-2-5- تحت نظر قرار گرفتن کودک 140
4-3-2-6- جرایمی که به صورت مشترک به وقوع می پیوندد 140
4-3-2-7- بدرقه کودک 140
4-3-2-8- تعلیق دعوی عمومی علیه کودک 140
4-3-2-9-کنترل قضایی 141
4-3-2-10- ممنوعیت بازداشت 141
4-3-2-11-تعقیب و محاکمه 141
4-3-2-12-گرفتن حکم فوری 141
4-3-2-13- تصمیمات لازم در خصوص مسکن و مراقبت 142
4-3-2-14-تدابیر پیشگیرانه ویژه برای کودک 142
4-3-2-15- بیماری روانی 142
4-3-2-16-کنترل و نظارت 142
4-3-2-17- وظایف مسئول و مددکار اجتماعی 143
4-4- مجازات اطفال و نوجوانان بزهکار در حقوق ایران و ترکیه 143
4-4-1- مجازات اطفال و نوجوانان بزهکار در حقوق ایران 143
4-4-1-1- سپردن اطفال به سرپرست قانونی 145
4-4-1-2- اعزام طفل به کانون اصلاح و تربیت 145
4-4-1-3- جبران خسارت 145
4-4-1-4- اعمال مجازات 146
4-4-2- مسئولیت کیفری اطفال در لایحه قانون مجازات اسلامی جدید 146
4-4-2-1- حذف تعزير افراد نابالغ 148
4-4-2-2- رشد کیفری 149
4-4-2-3- مسئولیت نقصان یافته 150
4-4-2-4- رویکرد زمان دارا شدن مسئولیت کیفری اشخاص 152
4-4-2-5- رویکرد قانونگذار در لایحه مجازات اسلامی جدید 152
4-4-2-6- جنبه های تنبیهی برای افراد نابالغ در لایحه قانون مجازات جدید 153
4-4-2-7- رویکرد قانون جدید در نوع برخورد با کودکان بزهکار 155
4-4-3- مجازات اطفال بزهکار در سیستم حقوقی ترکیه 157
4-4-3-1- مجازاتهای تکمیلی 160
نتیجه گیری 161
منابع 162