مسئولیت کیفری پزشکان در حقوق ایران

براي تحقق مسئوليت پزشكي وجود سه عنصر فعال مجرمانه يا خطاي پزشكي، نتيجه مجرمانه يا صدمه وارده و وجود رابطه سببيت ميان فعل و صدمه ضروري است كه در مباحث آتي به بررسي آنها مي پردازيم.

1- فعل مجرمانه يا خطاي پزشكي
در ماده 294 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 آمده است: هرگاه کسی فعلی که انجام آن را بر عهده گرفته یا وظیفه خاصی را که قانون بر عهده او گذاشته است، ترک کند و به سبب آن،جنایتی واقع شود،چنانچه توانایی انجام آن فعل را داشته است جنایت حاصل،به او مستند می شود و حسب مورد عمدی،شبه عمدی،یا خطاء محض است. مانند این که ماغدر یا دایه ای که شیر دادن را بر عهده گرفته است،کودک را شیر ندهد یا پزشک یا پرستار وظیفه قانونی خود را ترک کند. در رابطه با تقصیر باید گفت: تقصير ، اعم است از بي احتياطي، بي مبالاتي، عدم مهارت، عدم رعايت نظامات دولتي.

2- نتيجه مجرمانه
يكي ديگر از اركان مسئوليت كيفري و تحقق مسئوليت پزشك، ورود ضرر و آسيب به بيمار يا حصول نتيجه مجرمانه است. تا وقتي كه اعمال پزشكي منجر به آسيب رساندن و ورود ضرر و زيان و لطمه به روح، جسم و جان بيمار نشده باشد، پزشك يا كادر پزشكي به عنوان مقصر قابل تعقيب نخواهند بود.

3- رابطه سببيّت
بديهي است كه، براي تحقق مسئوليت پزشك و مقصر شناختن او صرف وقوع خطا و يا ايراد ضرر به بيمار كفايت نمي كند، بلكه بايد ميان افعال پزشك و ايراد صدمه يا فوت بيمار رابطه عليّت يا سببيّت برقرار باشد. به عبارت ديگر بايد ضرر (صدمه يا فوت) ناشي از فعل پزشك باشد.بنابراين، چنانچه پزشكي نوع بيماري مريض را اشتباه تشخيص دهد اما بيمار به دليل پيشرفت سريع و ذات بيماري فوت كند، به نحوي كه اگر پزشك معالج نيز آن را تشخيص مي داد مداوا و معالجه او امكان پذير نبود، قصور وي متوجه پزشك نمي باشد، زيرا ميان مرگ متوفي و اقدامات پزشك رابطه عليّت وجود ندارد، بلكه بيمار به دليل ذات بيماري فوت نموده است.

فهرست مطالب

مسئولیت کیفری پزشکان در حقوق جزایی ایران
4-1- اركان مسئوليت پزشک در اعمال پزشكي61
4-1-1- فعل مجرمانه يا خطاي پزشكي61
4-1-1-1- بي احتياطي6262
4-1-1-2- بي مبالاتي63
4-1-1-3- عدم مهارت66
4-1-1-4- عدم رعايت نظامات دولتي67
4-1-2- نتيجه مجرمانه69
4-1-3- رابطه سببيّت 70

4-2- سقط جنين76
4-2-1- انواع سقط جنين77
4-2-1-1- سقط جنين جنايي77
4-2-1-2- سقط جنين طبي 77
4-2-1-3- سقط جنين خود به خودي يا مرضي80
4-2-1-4- سقط جنين ضربه اي80
4-2-2- اركان تشكيل دهنده سقط جنين عمدي 80
4-2-2-1- ركن قانوني81
4-2-2-2- ركن مادي82
4-2-2-3- ركن معنوي84
4-2-3- مجازات سقط جنين عمدي84
4-2-3-1- مجازات سقط جنين عمدي از ناحيه افراد عادي84
4-2-3-2- مجازات سقط جنين عمدي از ناحيه شاغلين امور پزشكي85

4-3- افشاء اسرار بيماران 87
4-3-1- ركن قانوني 87
4-3-2- ركن مادي 90
4-3-2-1- شخصيت مرتكب 90
4-3-2-2- وجود سر يا راز 90
4-3-2-3- افشاء نمودن سر 90
4-3-3- ركن معنوي 91
4-3-4- مجازات افشاء اسرار 91

4-4- صدور گواهي نامه خلاف واقع 92
4-4-1- عنصر قانوني 92
4-4-2- ركن مادي 93
4-4-2-1- شخصيت مرتكب 93
4-4-2-2- خلاف واقع بودن گواهي صادره 94
4-4-3- ركن معنوي 95
4-4-4- مجازات صدور گواهي نامه خلاف واقع 95

4-5- دخالت غيرمجاز در امور پزشكي 96
4-5-1- ركن قانوني 96
4-5-2- ركن مادي 97
4-5-2-1- شخصيت مرتكب 98
4-5-2-2- فعل مرتكب 99
4-5-2-3- ركن معنوي 100
4-5-2-4- مجازات دخالت غيرمجاز در امور پزشكي 100

4-6- اغفال بيماران 101
4-6-1- ركن قانوني 101
4-6-2- ركن مادي 102
4-6-2-1- شخصيت مرتكب 102
4-6-2-2- فعل مرتكب 102
4-6-3- ركن معنوي 103
4-6-4- مجازات اغفال بيماران 103

4-7- خودداري از كمك به مصدومين 104
4-7-1- ركن قانوني 104
4-7-2- ركن مادي 105
4-7-2-1- قرار داشتن اشخاص در معرض خطر جاني 106
4-7-2-2- استمداد مصدوم و يا وجود ضرورت كمك 107
4-7-2-3- عدم توجه به خطر نسبت به كمك كننده و ديگران 107
4-7-3- ركن معنوي 108
4-7-4- مجازات خودداري از كمك به مصدومين 108

4-8- نقد و بررسی مواد قانونی 109
4-8-1- تحليل مواد 319، 320 و 321 قانون مجازات اسلامي 1375110
4-8-2- نقد قانون مجازات اسلامي 1375 111
4-8-3- مبناي تقصير در قانون جديد مجازات اسلامي113
4-8-4-شرط برائت از ضمان114
4-8-4-1- مفهوم و مستند قانوني شرط114
4-8-4-2- اخذ برائت از ضمان و تقصير پزشك116

منابع و مآخذ: