بررسی شاخص های ارزیابی عملکرد مالی شرکتها

2-2-8- شاخص های ارزیابی عملکرد
2-2-8-1- معیارهای سنتی حسابداری

در این پژوهش از چهار معیار سنتی حسابداری برای ارزیابی عملکرد شرکت های مورد مطالعه استفاده می کنیم.

2-2-8-1- 1- بازده دارايي ها (ROA)
بازده دارايي به عنوان نسبت سود خالص برای سهامداران عادی به مجموع داراييهای اندازه گيری شده، تعريف مي گردد. اين نسبت يكي از نسبت هاي سودآوري است كه هدف كلي آن اندازه گيري ميزان موفقیت يا ناتواني موسسه در استفاده از منابع مالي شركت مي باشد. هدف خاص محاسبه بازده دارايي اندازه گيري سودآوري كلي دارايي است (سعیدی و قزل سفلو: 97). ROA کارایی عملیاتی در بوجود آوردن سود از طریق دارایی را نشان می دهد. بازده مجموع دارایی ها برابر است با تقسیم سود بعد از مالیات بر متوسط مجموع دارایی ها. این نسبت معیار بهتری برای سنجش سودآوری در مقایسه با دو نسبت حاشیه سود فروش و حاشیه خاص عملیاتی است. زیرا آن کارایی مدیریت در استفاده از دارایی های شرکت به منظور ایجاد سود ویژه را نشان می دهد (متوسط مجموع ارزش دفتری دارایی ها / سود بعد از مالیات = بازده مجموع دارایی-ها). بعضی از تحلیلگران اعتقاد دارند که در صورت کسر این نسبت باید از سود ویژه قبل از بهره استفاده نمود. زیرا هزینه بهره در حقیقت بهای تمام شده تهیه دارایی های جدید است و از این رو نباید این مبلغ در تعیین بازده دارایی ها کسر شود.

اگر از این منطق پیروی کنیم بازده مجموع دارایی ها به صورت زیر است:
مجموع متوسط دارایی ها = NOPAT / مجموع متوسط دارایی هاROA = EBIT (1-t) /
EBIT سود قبل از بهره و مالیات است که از حساب سود و زیان بدست می آید.

بعضی کتاب ها پیشنهاد به محاسبه بازده سرمایه گذاری یا بازده کل دارایی ها با استفاده از میانگین سرمایه گذاریها، به کمک مانده اول دوره و پایان سال می کنند. به این دلیل که سود گزارش شده، در طول کل دوازده ماه ایجاد شده است و اشتباه خواهد بود که فرض کنیم از همان مبلغ دارایی های گزارش شده در پایان دوره استفاده شده است. در صورتی که می-دانیم تولید و فروش شرکت در طول سال می باشد میانگین بازده دارایی ها به شرح زیر محاسبه شده می شود:
ROAav = EATt / [TAt + TAt-1] / 2

اگرچه محاسبه با استفاده از میانگین سرمایه گذاری در مخرج کسر صحیح تر و منطقی تر است، اما همیشه اینگونه نیست، چون سرمایه گذاری اندازه گیری شده به وسیله کل دارایی ها معمولاً از یک سال به سال دیگر تغییر زیادی نمی کند. به علاوه میانگین گیری با استفاده از مبالغ آغاز و پایان دوره، تغییراتی را که ممکن است در طول دوره ایجاد شود را نادیده می گیرد. به این دلیل که میانگین سرمایه گذاری تعداد مشاهدات را کاهش می دهد (گاهی اوقات تنها یک مورد، اگر تنها اطلاعات ترازنامه ای دو سال در گزارش یکسال ارائه گردد). بررسی سریعی از یک نمونه کوچک از گزارشات سالانه، جایی که نرخها ارائه شده اند، آشکار می کند که بعضی از شرکت ها از میانگین سرمایه گذاری استفاده می کنند و بعضی دیگر این کار را نمی-کنند.

2-2-8-1-2- بازده حقوق صاحبان سهام (ROE)
بازده حقوق صاحبان سهام از طريق سود خالص متعلق به سهامداران عادی به حقوق صاحبان سهام محاسبه مي شود (یحیی زاده فر و همکاران: 110). اين نسبت انداز ه گيري مي كند كه به ازاي هر واحد حقوق صاحبان سهام چه مقدار سود در طي يك سال حاصل شده است. در واقع بازده حقوق صاحبان سهام نشان دهنده یک نسبت سودآوری برای شرکت است.
اگر مدیر براساس ROE ارزیابی شود ممکن است که بدهی بیش از حد بهینه بکار ببرد و موجب کاهش ارزش شرکت گردد. این مطلب در فرمول زیر به صورت ساختار سرمایه مشخص است.
ROE = ROIC + D/E [ROIC – i(1-t)]
که در آن، D بدهی، E حقوق صاحبان سهام، ROIC نرخ بازده سرمایه سرمایهگذاری شده، i نرخ بهره و t نرخ مالیات است (داوری فر، 1383: 14).
ROE = حقوق صاحبان سهام / سود خالص متعلق به سهامداران-عادی

2-2-8-1-3- نسبت P/E
عبارت است از نسبت قیمت به درآمد هر سهم که نشان دهنده مدت زمانی است که برای بازگشت اصل سرمایه گذاری از محل عایدات آتی سهم نیاز است.از لحاظ نظری افزایش P/E یعنی کاهش نرخ بازده مورد انتظار سرمایه گذاران. به عبارتی سرمایه گذاران ریسک کمتری برای سهام شرکت در نظر گرفته و آینده سهم را شفاف تر ارزیابی می-کنند. سرمایه گذاران اغلب این نسبت را به عنوان ابزار نمایش ارزش یک شرکت می دانند و رایج ترین نسبتی است که در بازار سرمایه برای تحلیل گران، مدیران پرتفوی، سرمایه گذاران، مشاوران و... اهمیت دارد.

علت محبوبيت اين نسبت توان نمايش رابطه ارزش بازار و درآمد هر سهم با يك عدد رياضي است. هدف اين نسبت بيان رابطه قيمتي كه يك سرمايه گذار براي سهم مي پردازد و چشم انداز آينده شركت و درآمد پيش بينی شده آن است. نسبت قيمت به درآمد در تعيين دوره برگشت اصل سرمايه گذاري از محل سودهاي آتي يك سهم به ما كمك می كند (ایزدی نیا وهمکاران، 1386).
در برخی از شرکتها که سودآوری با ثباتی دارند P/E بالاست و برخی از شرکتها که سودآوری آنها متغیر است p/Eپایینی دارند. این نسبت تابعی از درجه ی ریسک ونرخ بازدهی خدمتهای سرمایه گذاری آنی شرکت می باشد. شرکتهایی که سهامشان باضریب p/Eبالایی به فروش می رسد، شرکتهایی با رشد سریع هستند، اما رشد سریع ضمانتی برای نسبت p/E بالا نیست.
P/E =سود هر سهم/ قیمت بازار هر سهم

2-2-8-1-4- سود هر سهم
يكي ديگر از عوامل مهم برتري سهم، ميزان سودآوري آن است. با توجه به اينكه تعداد سهام منتشر شده از سوي شركت ها متفاوت است، ميزان سودآوري هر سهم را با نسبت سود هر سهم مي سنجند. با محاسبه این رقم سودی که یک شرکت در یک دوره مشخص به ازای یک سهم عادی به دست آورده است، مشخص می شود (یحیی زاده فر و همکاران: 110).
درحقیقت اطلاعات مربوط به پیش بینی سود سهام، تشکیل دهنده انتظارات بازار است. بررسی ها نشان می دهد که از دیدگاه بازار دستیابی به سود پیش بینی شده نشانه ای از سودآوری منظم و پایداری سود در آینده است. سهامداران از پیش بینی سود سهام به عنوان یک منبع شناخته شده ای استفاده می کنند و از این طریق انتظاراتشان را درمورد سودهای آینده شرکت نشان می دهند. پیش بینی سود هر سهم از ارکان با اهمیت سرمایه-گذاری محسوب می شود و در بیشتر موارد جز اساسی روشهای انتخاب سهام است (ایزدی نیا و علینقیان،1389).

EPS= (تعداد سهام عادی منتشر شده / سهم سهام ممتاز - سود پس از کسرمالیات)
معیارهای مالی فوق از دیدگاه حداکثر کردن سود به اهداف شرکت نگاه می کنند. بنابراین نقاط ضعف و قوت سود حسابداری برای این معیارهای مالی نیز صادق است.

الف) نقاط قوت سود حسابداری
نخستین دیدگاه در تأیید سود حسابداری این است که سود مزبور توانسته است در طی زمان همواره سربلند بماند. کوهلر در تأیید چنین دیدگاهی می گوید: موجودیت کنونی حسابداری نه به سبب علاقه یا خواست حسابداران، بلکه به دلیل اعمال نفوذ تجار، کسبه یا سوداگران است.دیدگاه دوم: از آنجا که سود حسابداری مبتنی بر معامله های واقعی و حقیقی است، این سود به صورت عینی محاسبه و گزارش می شود و از اینرو اصولا قابل تأیید می باشد. اعتقاد طرفداران استفاده از سود حسابداری مبتنی بر اینکه حسابداری باید واقعیت ها را (نه ارزشها) را گزارش نماید باعث می شود که عینیت این سود مورد تأیید قرار بگیرد.دیدگاه سوم: سود حسابداری از طریق تکیه بر اصل تحقق درآمد برای شناسایی (ثبت) درآمد به شاخص محافظه کاری پایبند باقی می ماند. به بیان دیگر در محاسبه گزارش سود (از طریق نادیده انگاشتن تغییر در ارزش و تنها شناسایی سودهای غیرعملیاتی تحقق یافته) دوراندیشی بصورت معقول، متجلی می شود.دیدگاه چهارم: سود حسابداری برای اعمال کنترل سودمند است. بویژه در گزارشگری در مورد مباشرت (استفاده مدیریت از دارایی هایی که در اختیار او قرار گرفته است) (پارسائیان، 1381 ص 528-524).

ب) نقاط ضعف سود حسابداری
یک دیدگاه این است که به سبب کاربرد اصل بهای تمام شده تاریخی و تحقق درآمد، سود حسابداری نمی تواند ارزش فروش تحقق نیافته دارایی ها را که در یک دوره زمانی مشخص نگهداری شده اند شناسایی نماید. این ویژگی باعث می شود که نتوان اطلاعاتی سودمند را افشا کرد. دلیل دوم این است که با توجه به روشهای مختلف پذیرفته شده برای محاسبه بهای تمام شده و روشهای مختلف برای تخصیص هزینه ها تکیه بر سود حسابداری مبتنی بر اصل بهای تمام شده تاریخی کار مقایسه اقلام را بسیار مشکل می کند.
سوم اینکه تکیه بر سود حسابداری مبتنی بر اصل تحقق درآمد، اصل بهای تمام شده تاریخی و محافظه کاری باعث می شود که نتوان داده ها را درک کرد. زیرا داده ها گمراه کننده می شوند. نمونه قابل ذکر در این مورد بی فایده بودن نسبت های مبتنی بر صورتهای مالی که با رعایت این اصول محاسبه می شوند می-باشد (پارسائیان، 1381، ص 524-528).

فهرست مطالب

شاخص های ارزیابی عملکرد 19
2-2-8-1- معیارهای سنتی حسابداری 19
2-2-8-1-1 بازده دارایی ها...... 19
2-2-8-1-2- بازده حقوق صاحبان سهام 20
2-2-8-1-3- نسبت P/E 20
2-2-8-1-4- سود هر سهم 21
الف) نقاط قوت سود حسابداری 22
ب) نقاط ضعف سود حسابداری 22
2-2-8-2- معیارهای مبتنی بر ارزش 22
2-2-8-2-1- ارزش افزوده اقتصادی (EVA) 23
انتقادات وارد بر EVA 24
انتقاد ساختاری و مفهومی (پائولو استانلیف) 24
انتقاد محاسباتی (روبن اسکالونا) 25
2-2-8-2-2- ارزش افزوده بازار (MVA) 26
2-2-8-2-3- ارزش افزوده نقدی (CVA) 27
2-2-9- منطق فازی 31
2-3- پیشینه پژوهش 34
2-3-1- پژوهشهای خارجی 35
2-3-2 پژوهشهای داخلی 37

منابع