نظریه ها و کارکردهای مختلف سلامت عمومی و بررسی رابطه آن با حمایت اجتماعی

سلامت و بیماری ومفاهیم آن از ابتدای بشر ودر همه فرهنگ ها وجود داشته است. اما بخش اعظم آنچه ما می شناسیم از تحولات جامعه غربی در طول دو یا سه قرن گذشته ناشی می شود که ما بخشی از تاریخچه مطالعه سلامت عمومی را در ذیل می آوریم:

سلامت عمومی از رویکردهای متفاوت مورد بررسی قرار گرفته وهرکدام از رویکردهانقش تکمیلی را برای دیدگاه های دیگر فراهم ساخته است. در آغاز به تعاریفی از سلامت عمومی می پردازیم وسپس به قدیمی ترین رویکرد درسلامت عمومی تحت عنوان رویکرد" زیست شناختی" اشاره شده وسپس به رویکرد" روانشناختی" و"جامعه شناختی" پرداخته می شود ودرنهایت،" رویکرد سیستمی" وتنیدگی بین عوامل زیستی، روانی واجتماعی مطرح شده وبستر مناسبی برای عنوان نمودن" رویکرد روانشناسی" سلامت فراهم می گردد.

درتعریف سلامت عمومی باید به دورویکرد عمده تاکید نمود: رویکرد اول، سلامت به معنی فقدان بیماری یا معلولیت شناخته می شود. دراین رویکرد، سلامت حقیقی یعنی پیشگیری از بیماری ونابهنجاری از اینرو، اگر فردی مشکلات روانشناختی ویاجسمانی را تجربه نکند انسانی سالم نامیده شده وبه عنوان فردی بهنجار شناخته می شود که هیچ گونه بیماری یا معلولیت را تجربه نمی کند. دررویکرد دوم که پس از تدوین نظامنامه سازمان بهداشت جهانی رایج گردیده است به مفهوم بهزیستی وکیفیت مثبت زندگی تاکید می شود. دراین رویکرد سلامت به عنوان یک مفهوم مثبت نگریسته شده وعلاوه براینکه فرد ابعاد منفی یا بیماری را تجربه نمی کند، به صحت وآسایش زیستی ودیگر عوامل مثبت گسترده اجتماعی، سیاسی واقتصادی تاکید می نماید.

در این زمینه می توان به تعریف سلامت در نظام نامه سازمان بهداشت جهانی اشاره نمود: "سلامت حالت کامل آسایش وکامیابی زیستی، روانی واجتماعی است وصرف فقدان بیماری یا معلولیت نمی باشد." بنیارد 1996، رویکرد فوق را به عنوان یک رویکرد ایده آل گرایانه مورد بررسی قرار داده وعنوان می کند که دستیابی به اهداف سازمان بهداشت جهانی به راحتی امکان پذیر نیست. وی تعریف سلامت برمبنای حالت کامل صحت وکارکرد مطلوب زیستی، روانی واجتماعی را مورد انتقاد قرار داده است واظهارمی کند که رسیدن به این وضعیت درعمل بسیار مشکل است. او اعتقاد دارد که عوامل اجتماعی، اقتصادی وسیاسی درکشورهای جهان سوم وضعیت سلامت را تحت پوشش قرار داده است، شاید بتوان گفت که اکثریت این افراد را باید به عنوان انسان هایی ناسالم برچسب گذاری نمود زیرا زندگی این افراد درتمامی جنبه ها کامل نیست وکیفیت زندگی مطلوبی ندارند.

دراینجا لازم است برای روشن شدن بیشتر مفهوم سلامت عمومی به چند تعریف دیگر نیز اشاره داشته باشیم:
"سلامت عمومی، شامل عملکرد کاملاً سازگار فرد ونیز سازش یافتگی اوباجهان است، که ماحصل چنین عملکردی، احساس اثربخش بودن وسعادتمندی است. سلامت عمومی تنها واجدکارایی واحساس رضایت نیست، بلکه می تواند یک حالت روانی استوار، یک رفتار اجتماعی مناسب ویا یک گرایش ومیل شادمانه باشد؛ به عبارت دیگر به عنوان یک حالت تعادل درون خود ودرون محیط تعریف می شود." (فیاض دستگردی، 12:1379) "تعادل درعملکرد قوای جسمی، روحی و اجتماعی ونه وجود عارضه جسمی به عنوان شاخص اصلی درتعیین وضعیت سلامت فرد محسوب می گردد؛ از طرفی بهزیستی وتندرستی شخص متاثراز عوامل متعدد محیطی، جغرافیایی، فرهنگی واقتصادی می باشد وهرگونه تغییر دراین عوامل می تواند سلامت جسم وروان را تحت تاثیر خود قراردهد". (اسدالهی، 25:1378)

فهرست مطالب
1-2مقدمه 11
سلامت عمومی 11
2-2- تاریخچه موضوع 12
1-2-2- تاریخچه مطالعه سلامت عمومی 12
رویکرد زیست شناختی به سلامت عمومی 13
رویکرد روانشناختی به سلامت عمومی 14
رویکردجامعه شناختی به سلامت عمومی 15
رویکرد روانشناسی سلامت 16
2-2-2- تاریخچه مطالعه حمایت اجتماعی 17
رویکردهای مطالعه حمایت اجتماعی 18
رویکردشبکه های اجتماعی 18
رویکردهای روانشناختی 19
1-3-2- مفهوم سلامت 22
2-3-2- ابعاد سلامت 24
3-3-2- مولفه های تعیین کننده سلامت 29
4-3-2- تعاریف حمایت اجتماعی 32
5-3-2- انواع حمایت اجتماعی 35
6-3-2- ابعاد حمایت اجتماعی 38
7-3-2- پویایی های حمایت اجتماعی 38
8-3-2- کارکردهای حمایت اجتماعی 39
9-3-2- عوامل موثر در بهره مندی از حمایت اجتماعی 40
10-3-2- منابع حمایت اجتماعی 41
11-3-2- حمایت اجتماعی وسلامت جسمانی 47
12-3-2- حمایت اجتماعی وسلامت روانی 48
4-2- مبانی نظری 49
1-1-4-2- نظریه های مربوط به سلامت عمومی 49
نظریه سیستم ها 49
رویکرد بوم شناختی 50
مفهوم تعادل حیاتی 52
2-1-4-2- رویکردهای مختلف روانشناسی وسلامت عمومی 53
2-4-2- نظریه های حمایت اجتماعی 54
1-2-4-2- تئوری های شکل گیری روابط 54
مدل فقدان 60
فرضیه انباشت هویتی 61
هویت های نقش 61
مدل سپر وتاثیرکلی حمایت اجتماعی 62
مدل تاثیر مستقیم حمایت اجتماعی 63
مدل تاثیر غیرمستقسم یا فرضیه ضربه گیر 64
مدل سلسله مراتب جبرانی 65
مدل تخصیص وظیفه 65
مدل همچینی مناسب استرس وحمایت اجتماعی 66
مدل تخصیص کارکردی 68
مدل کمبود 68
تئوری بانک حمایتی 69
تئوری کناره گیری ازرابطه 69
حلقه های درونی وبیرونی حمایت اجتماعی 70
تئوری انسجام اجتماعی 70
تئوری شبکه 71
مدل حمایت اجتماعی ادراک شده 72
نظریه شبکه اجتماعی 74
نظریه ویس 78
نظریه مبادله اجتماعی 79
5-2- مروری بر پژوهش های انجام شده 80
1-5-2- پژوهش های انجام گرفته درایران 80
2-5-2- پژوهش های خارجی 87
6-2- چهارچوب نظری پژوهش 90
7-2- الگوی نظری پژوهش 92
8-2- سوالهای پژوهش 93
9-2- فرضیه های پژوهش 94

منابع