پرسشنامه الگوی ارتباطات خانواده ریچی و فیتزپاتریک

به منظور اندازه‌گيـري ابعاد الگوهـاي ارتباطات خانواده يا به عبارت ديگـر، ابعاد جهت‌گيري گفت و شنود و جهت‌گيري همنوايي خانواده از نسخه فرزندان «ابزار تجديد ‌نظر ‌شده الگوي ارتباطات خانواده (ريچي و فيتزپاتريك، 1990) استفاده شد. اين ابزار يك پرسشنامه خودسنجي است كه ميزان موافقت يا عدم‌ موافقت پاسخ‌دهنده را با 26 گویه كه دربارة وضعيت ارتباطات خانواده وي هستند، در دامنه‌اي 5 درجه‌اي، مورد سؤال قرار مي‌دهد. نمرة 4 معادل «كاملاً موافقم» و نمرة 0 معادل «كاملاً مخـالفم» است. 15 گویه اول مربوط به بعد جهت‌گيري گفت و شنود و 11 گویه بعد مربوط به بعد جهت‌گيري همنوايي مي‌باشند. به عبارت ديگر، اين ابزار به ترتيب شامل خرده‌مقیاس جهت‌گيري گفت و شنود و خرده‌مقیاس جهت‌گيري همنوايي است. بنابراين، هر آزمودني دو نمره از اين ابـزار به دست مي‌آورد. نمـرة بيشتر در هـر دو خرده‌مقیاس به معنای آن است كه آزمودني چنين ادراك مي‌كند كه در خانوادة او جهت‌گيري گفت و شنود يا همنوايي بيشتري وجود دارد (این ابزار در پیوست شماره دو آمده است).

با توجه به اینکه جهت‌‌گيري گفت و شنود برمی‌گردد به «ميزاني كه خانواده‌ها شرايطي را فراهم مي‌آورند كه در آن همة اعضاي خانواده تشويق به شركت آزادانه و راحت در تعامل، بحث و تبادل نظر دربارة طيف وسيعي از موضوعات شوند» (كوئرنر و فيتزپاتريك، 1997، ص. 60)، می‌توان انتظار داشت که فرزندان خانواده‌هایی که جهت‌گیری گفت و شنود زیادی دارند با این گویه‌ها موافق باشند: «والدينم من را تشويق مي‌كنند تا احساساتم را بيان كنم» و «پدر و مادرم دوست دارند نظر من را بشنوند، حتي وقتي كه من با نظر آنها موافق نيستم». جهت‌‌گيري همنوايي عبارت‌ است از «ميزاني كه خانواده‌ها شرايط همســان بودن نگـرش‌ها، ارزش‌ها و عقـايد را مورد تأكيد قـرار مي‌دهند» (كوئرنر و فيتزپاتريك، 1997، ص. 60). می‌توان انتظار داشت که احتمالاً فرزندان خانواده‌هایی که جهت‌گیری همنوایی زیادی دارند با این گویه‌ها موافق باشند: «اغلب پدر و مادرم چيزهايي مثل اين مي‌گويند: "عقيده و نظر من درست است و تو نبايد در مورد آن چون و چرا كني"» و «وقتي در خانه هستم از من انتظار مي‌رود دستورات پدر و مادرم را اطاعت كنم».

کورش‌نیـا و لطیفیـان (1386) روايـي و پايايـي ابـزار تجديد نظر شده الگوهـاي ارتباطـات خانواده را مورد بررسي قرار داده‌اند. نتـایج مطالعه آنهـا نشـان داده است که این ابـزار از ويژگي‌هاي روان‌سنجي مناسبي برخوردار است و مي‌تواند به عنوان ابزاري روا و پايا در ايران به كار برده شود.کورش‌نیا و لطیفیان (1386) به منظور تعيين روايي اين ابزار از روش‌هاي تحليل عامل، همساني دروني و روايي ملاكي استفاده کرده‌اند. بر اساس نتایج تحليل عامل اكتشافي، ساختار عاملی مورد تأييد قرار گرفته و از محتواي اين ابزار به شيوه مؤلفه‌هـاي اصلي دو عامل جهت‌گيري گفت و شنود و جهت‌گيري همنوايي استخراج شده است. بررسي همساني دروني نشان داده است كه سؤالات مربوط به هر عامل با نمرة كل آن عامل بيشترين همبستگي معني‌دار را دارند. ضریب همبستگي جهت‌گيري گفت و شنود و مقياس توجه ابزار پيوند والد – فرزندي پاركر ، تپلينگ و براون (1979، به نقل از كورش‌نيا و لطیفیان، 1386) برابر با 74/0 (0005/0 = p) و ضریب همبستگي جهت‌گيري همنوايي و مقياس حمايت بيش از حد يا كنترل اين ابزار برابر با 49/0 (005/0 = p) گزارش شده است كه حاكي از روايي ملاكي ابزار تجديد ‌نظر ‌شده الگوي ارتباطات خانواده مي‌باشد.

در رابطه با پايايي اين ابزار، ضريب آلفاي كرونباخ و ضريب پايايي بازآزمايي توسط كورش‌نيا و لطیفیان (1386) محاسبه گرديده است. ضريب آلفاي كرونباخ براي خرده‌مقیاس‌های جهت‌گيري گفت و شنود و جهت‌گيري همنوايي به ترتيب برابر با 87/0 و 81/0 گزارش شده است. در پژوهش حاضر این ضریب برای جهت‌گيري گفت و شنود برابر با 91/0 و برای جهت‌گيري همنوايي برابر با 85/0 بود. در مطالعه كورش‌نيا و لطیفیان (1386) ضريب پايايي بازآزمايي در مورد خرده‌مقیاس جهت‌گيري گفت و شنود برابر با 84/0 و در مورد خرده‌مقیاس جهت‌گيري همنوايي برابر با 78/0 به دست آمده است. در پژوهش حاضر ضريب پايايي بازآزمايي براي خرده‌مقیاس جهت‌گيري گفت و شنود برابر با 92/0 و برای خرده‌مقیاس جهت‌گيري همنوايي برابر با 90/0 به دست آمد.