چارچوب نظری و پیشینه پژوهش درباره خلاقیت

تورنس (1973): "خلاقيت عبارت است از حساسيت به مسائل، كمبودها، مشكلات وخطاهاي موجود در دانش، حدس زدن، تشكيل فرضيه هايي در باره اين كمبودها، ارزشيابي و آزمايش اين حدسها و فرضيه ها و احتمالاً اصلاح و آزمودن مجدد آنها و در نهايت نتيجه گيري ".

تورنس که تحت تاثیر چهارچوب نظری گیلفورد است خلاقيت را مركب از چهار عامل اصلي مي دانند كه عبارتند از:
1- سيالي : توانائي توليد تعداد بي شماري ايده در قالب تصوير با فرض پاسخ و عقیده در مورد آن.
2- ابتكار : توانائي توليد ايده هايي كه از ايده هاي عادي و رايج متفاوت است.
3- انعطاف پذيري : توانائي توليد انواع گوناگون و متنوع ايده ها در قالب تصوير و ارائه راه حلهای نو.
4- بسط : توانائي اضافه كردن جزئيات يا تكميل ايده هاي تصويري( کفایت، 1373).

به زبان ساده می توان گفت : "خلاقیت عبارت است از بکارگیری توانائیهای ذهنی برای ایجاد یک فکر یا مفهوم جدید ". از مضامین بکار گرفته شده در تعاریف فوق چنین برمی آید که اولاً ماهیت خلاقیت به چگونگی تفکر انسان و نتیجه آن بستگی دارد و ثانیاً مشتمل بر یافتن راهها و روش های جدید و مؤثر می باشد.

فرهنگ توصیفی اصطلاحات روانشناسی: "تفکرخلاق تفکری است که مشخصه اصلی آن توانائی کنارگذاشتن فرض های غیرلازم و زایش افکاراصیل است "(برونو، 1370). در بحث ماهيت و اندازه گیری خلاقیت بیش از هرکس دیگر نام گلیفورد (1960)، مطرح است. به نظر او هوش 120 عامل و توانائی مختلف را شامل می شود که تنها حدود 50 عامل آن شناخته شده است. این توانائیها به دو دسته اصلی "مربوط به حافظه " و "مربوط به تفکر" تقسیم می شوند البته سهم توانائیهای مربوط به تفکر خیلی زیادتر است. توانائیهای تفكر همگرا و تفكر واگرا بخشی از توانائیهای تفکر هستند که هر کدام عوامل ریزتری نیز دارند. گیلفورد در ابتدا، توانائیهای مربوط به خلاقیت را شامل تفگر واگرا دانست اما بعداً دریافت عوامل جزیی تر دیگری نیز در این مقوله دخیل هستند. به نظر گيلفورد تفكر واگرا يا همان خلاقيت هشت بعداساسي به شرح زير دارد كه عبارتنداز : ( حسن زاده، 1383).

فهرست مطالب

خلاقيت 18
تعاريف خلاصه چند تن از مشاهير زمينه تحقيقات و منابع علمی خلاقيت 18
نظریه های خلاقیت 22
- خلاقیت به عنوان ودیعه الهی : 22
- خلاقیت به عنوان دیوانگی : 22
- خلاقیت بعنوان نبوغ شهودی : 23
- خلاقیت به عنوان نیروی حیاتی : 24
- نظریه تداعی گرایی : 25
- نظریه گشتالت : 26
نظریه روانکاوی : 26
روانکاوان و پیروان جدید فروید : 28
- نظریه انسانگرایی کارل راجرز وآبراهام مازلو : 28
- نظریه تحلیل عوامل گیلفورد : 30
- نظريه رشد رواني – اجتماعي اريك اريكسون : 31
- نظريه سینکتیکز یا بديعه پردازيگوردون : 32
2-3 ارتباط متغیرهای پژوهش 33
2-3-1 رابطه خلاقیت و عزت نفس: 33
2-3-2 رابطه تعصب و عزت نفس: 37
2-3-3 رابطه تعصب و خلاقیت: 40
2-4 پیشینه‌ی پژوهشی 41
2-4-1 پیشینه‌ی خارجی 41
2-4-2- پیشینه‌ی داخلی 48
جمع بندی 54
خلاصه ای از مطالب ارائه شده 56

منابع و مآخذ
منابع فارسی
منابع انگلیسی