بررسی ماهوی و اقسام عقد نکاح و شروط ضمن آن با تشریح شرط و رابطه آن با عقد

هدف از این تحقیق بررسی ماهوی و اقسام عقد نکاح و شروط ضمن آن با تشریح شرط و رابطه آن با عقد می باشد که در مبحث اوّل به تعریف شرط و رابطه ی آن با عقد، مفهوم لغوی و اصطلاحی شرط، اختصاص یافته، در مبحث دوم، صحت و بطلان شروط و اقسام شروط باطل و ذیل مبحث سوم، ماهیت و اقسام عقد نکاح و شروط ضمن آن، مطرح می‌گردد.

شرطی که در ضمن عقد به عنوان یک تعهد و التزام تبعی آمده است به چه نحوی با عقد (تعهد اصلی) در ارتباط است و اصولاً مقام تعهد ناشی از شرط در عقد چيست؟
آیا تعهدات فرعی ناشی از شرط با تعهدات اصلی همردیف است؟
آیا شرط جزئی از دو عوض است، یا این که شرط تعهد فرعی دیگری است که به جهتی از جهات تابع عقد قرار گرفته و جزئی از عوضین به شمار نمی‌رود؟
حاصلی که بر این بحث مترتب است، این خواهد بود که تعیین چگونگی ارتباط شرط با عقد به ما کمک خواهد نمود تا مبنای ما را در مورد سرایت یا عدم سرایت بطلان شرط به عقد، مشخص نمايد.
«بدیهی است اگر در تبیين شرط قائل به این باشیم که شرط جزئی از دو عوض است، بایستی در مبحث اصلی، جانب کسانی را بگیریم که قائل به سرایت بطلان شرط به عقد هستند و در صورت قائل شدن وصف فرعی و ارتباط یک‌جانبه برای شرط، قول به عدم سرایت بطلان شرط به عقد تقویت می‌گردد».

شرط ضمن عقد نکاح :

اوّل، غیر مقدر نباشد. اگر شرط غیر مقدور باشد باطل ولی بطلان آن به صحت عقد صدمه و خدشه‌ای وارد نمی‌سازد. مثلاً: زوجه بر زوج شرط کند که بلافاصله در مهلت کمی پس از ازدواج برای زوجه منزل و ماشین لوکسی خریداری نماید، یا به زوجه در عرض یک هفته زبان انگلیسی بیاموزد، به گونه‌ای که عادتاً از چنین زوجی تحقق شرط، غیر ممکن باشد.

دوم، دارای نفع و فایده عقلانی باشد. در غیر این‌صورت، باز شرط باطل، ولی مبطل عقد نخواهد بود. در این خصوص گفته شده، داشتن هر نوع غرض شخصی یا غرض نوعی کفایت می‌کند، مشروط بر این‌که عاقلانه جلوه نماید، مثلاً ممکن است نسبت به فردی درج خوردن حلیم در صبح هر روز، شرطی عاقلانه باشد در حالی‌که برای دیگری شرطی غیر عاقلانه باشد.

سوم، نامشروع نباشد. بدین معنا که شرط خلاف شرع و یا خلاف قوانین آمره، فاسد ولی مفسد عقد نمی‌باشد، البته در این‌جا گفته شده که منظور از قوانین آمره که در فقه «حکم» نامیده می‌شود، قوانینی است که برای نظم اجتماع وضع گردیده و اراده افراد نمی‌تواند آن را تغییر دهد یا تفسیر کند که البته ممکن است در تشخیص آن، میان حقوق‌دانان اختلافاتی وجود داشته باشد، مثلاً ضمن عقد شرط شود که شوهر حق ندارد زن را طلاق دهد، از آن‌جا که حکم و قانون این است که هر وقت شوهر، بخواهد می‌تواند زن را طلاق دهد، سلب این حق از شوهر مخالف قوانین آمره و باطل است، اما زن می‌تواند شرط کند در صورتی ‌که شوهر، زن دیگری بگیرد، او از طرف مرد وکیل است، پس از اثبات آن در دادگاه، خود را مطلقه سازد.
شایان ذکر است در مورد شرط فاسدی که مفسد عقد نمی‌باشد، در نکاح برای مشروط له حقّ فسخ نمی‌باشد، اگرچه مشروط له جاهل به فساد شرط باشد، چرا که موارد فسخ نکاح در قانون محصور بود و جز در آن موارد نمی‌توان عقد نکاح را فسخ نمود، ولی اگر از بابت شرط فاسد زیانی وارد آید، زیان‌دیده از جهت تسبیب، حقّ مراجعه به مسبب را خواهد داشت.

فهرست مطالب
ساماندهی تحقیق: 1

مبحث اوّل: تعریف شرط و رابطه ی آن با عقد: 2
گفتار اوّل: معنای لغوی و اصطلاحی شرط: 2
شرط دارای تعاریف لغوی و معانی اصطلاحی فراوانی بوده که ما در این گفتار به صورت اجمالی به برخی از آن‌ها خواهیم پرداخت. 2
تعاریف متنوع و متفاوتی از شرط وجود دارد که به طور اجمالی می‌توان به موارد زیر اشاره نمود: 2
بند دوم: معنای اصطلاحی شرط: 3
گفتار دوم: مفهوم و ماهیت حقوقی شرط ضمن عقد: 5
بند اوّل: ارتباط عقد و شرط با یکدیگر: 6
بند دوم: مقام تعهد ناشی از شرط در عقد: 9
بند سوم: شرط تبانی یا بنایی: 11
بند چهارم: شرط الحاقی و ابتدایی: 13
بند پنجم: شرط ضمنی: 14

مبحث دوم: صحت و بطلان شرط و اقسام شروط باطل: 14
گفتار اوّل: اصل صحت شرط: 15
بند اوّل: شرایط صحت شرط (ضرورت بحث): 16
بند دوم: شرایط اختصاصی صحت شرط: 19
گفتار دوم: اقسام شروط باطل: 20

مبحث سوم: مفهوم، ماهيت و اقسام عقد نکاح و شروط ضمن آن: 26
گفتار اوّل: مفهوم نکاح: 26
بند اوّل: معناي لغوي نكاح: 26
بند دوم: معنای اصطلاحی نکاح: 27
گفتار دوم: ماهیت و اقسام عقد نکاح: 27
بند اوّل: عقد نکاح موقت: 28
بند دوم: عقد نکاح دائم: 28
بند سوم: فرق بین عقد نکاح دائم و موقت: 28
گفتار سوم: شرایط ضمن عقد نکاح: 29
بند اوّل: اقسام شروط ضمن عقد نکاح: 30
گفتار چهارم: شرایط صحت شروط ضمن عقد نکاح: 34
فهرست منابع