ارائه مدلی حقوقی و عقلانی در استخراج صیانتی میدان مشترک ایران و قطر

مهندسی نفت و شیمی
دانلود تحقیق کارشناسی ارشد رشته نفت ارائه مدلی حقوقی و عقلانی در استخراج صیانتی میدان مشترک ایران و قطر چکیده تولید غیرصیانتی از میدان فوق‌عظیم و مشترک پارس جنوبی-گنبد شمالی لطمات جدی و جبران‌ناپذیری برای ایران و قطر به همراه دارد. متأسفانه دو کشور ایران و قطر علی‌رغم وجود راهبردهای متعارف بهره‌برداری از میادین مشترک در معاهدات بین‌المللی، تاکنون برای استفاده از این راهبردها جهت رعایت اصول و موازین تولید صیانتی اقدام جدی ننموده‌اند. برای دستیابی به راهبرد عملی و قابل اجرا پیشنهاد شده است که از الگوی عقلایی در تصمیم‌گیری استفاده شود تا در صورت تأمین شرایط و مفروضات این الگو، توانایی اتخاذ تصمیم مشترک از سوی دو کشور برای مدیریت مشترک این میدان در راستای دستیابی به تولید صیانتی فراهم شود. برای تحقق این هدف ضروری است هر دو کشور، اصلاحات اساسی در حقوق نفت و گاز خود ایجاد نمایند. از این رو، پس از شناسایی نقاط ضعف در نظام حقوقی نفت و گاز هر دو کشور، برخی اصلاحات مورد نیاز پیشنهاد شده است. کلیدواژه ها: تولید صیانتی الگوی عقلایی در تصمیم‌گیری میدان مشترک پارس جنوبی-گنبد شمالی راهبردهای متعارف بهره‌برداری از میادین مشترک مقدمه اقتصاد جهانی در وضعیت کنونی و قطعاً در چشم‌انداز بلندمدت، به انرژی فسیلی و به ویژه نفت و گاز وابسته است و هنوز کاربرد فناوری‌های جدید نتوانسته است استفاده از منابع انرژی تجدیدپذیر را با قابلیت اتکا و در حد رقابت و یا جایگزینی برای نفت و گاز نوید دهد، به ویژه آنکه طیف گسترده‌ای از مشتقات نفتی و محصولات پتروشیمی ‌از نفت و گاز به‌دست می‌آید. از این‌رو، توسعه مخازن نفت و گاز از اهمیت زیادی برخوردار است. به گزارش آژانس بین‌المللی انرژی[3] در سال 2014، تقاضای انرژی تا سال 2040 میلادی حدود 37 درصد رشد خواهد کرد و در این میان، سهم گاز طبیعی و سوخت‌هایی که آلایندگی کمتری ایجاد می‌نمایند بیشتر خواهد بود. تولید جهانی گاز طبیعی در سال 2040 به 5400 میلیارد متر مکعب خواهد رسید هرچند سهم قابل ملاحظه منابع گازی غیر متعارف را نمی‌توان از نظر دور داشت که طی دوره 2014 تا 2040، از 17 درصد به 31 درصد افزایش خواهد یافت. بر اساس گزارش آژانس بین‌المللی انرژی، دستیابی به این رشد از منظر کفایت منابع گازی قابل حصول است اما نیاز به سرمایه‌گذاری انباشتی بیش از 11 تریلیون دلار در زنجیره عرضه گاز در شرایط عدم‌قطعیت ناشی از قیمت‌گذاری داخلی و منطقه‌ای، یک چالش جدی در این زمینه ایجاد می‌نماید. بزرگترین میدان گازی جهان در خلیج‌فارس و مرز مشترک دو کشور ایران و قطر واقع شده است. این میدان فوق‌عظیم، در طرف ایران به میدان پارس جنوبی و در طرف قطر به میدان گنبد شمالی[4] معروف است. تقریباً تمامی‌ ذخایر گاز اثبات شده قطر و همچنین قریب به نیمی‌از ذخایر گاز اثبات شده ایران در این میدان قرار دارد (غفاری، 1392). میدان فوق عظیم مشترک پارس­جنوبی- گنبدشمالی[5] 9700 کیلومتر مربع وسعت دارد که حدود 3700 کیلومتر مربع آن در ایران و مابقی در قطر قرار دارد. حجم گاز درجای اولیه در هر دو بخش مخزن 51 تریلیون متر مکعب و مایعات گازی درجای آن 50 میلیارد بشکه است. حجم گاز درجای بخش ایرانی حدود 14 تریلیون متر مکعب و میزان میعانات گازی آن حدود 18 میلیارد بشکه برآورد گردیده‏است. طی سالیان گذشته، دو کشور ایران و قطر بخش قابل توجهی از تقاضای داخلی خود به انرژی را از طریق تولید گاز از این میدان فوق‌عظیم پاسخ داده‌اند هرچند آمار تقاضای داخلی ایران به مراتب بیش از قطر است، ضمن آنکه قطر درآمد قابل توجهی از صادرات محصولات این میدان کسب نموده است. موضوع بهره‌برداری از منابع فسیلی مشترک بین دو یا چند کشور، در تاریخ جهان همواره محل مناقشات بزرگی بوده است. قواعد حقوقی بین‌المللی حاکم بر این موضوع عموماً جنبه الزام‌آور نداشته و لذا کشورها در یک فضای دو یا چند جانبه با این مسئله مواجه بوده‌اند. برخی کشورها با استفاده از توصیه‌های بین‌المللی و یا براساس توافقات فیمابین، از راهبرد برقراری معاهدات مشترک استفاده نموده‌اند. میادین مشترک این کشورها، عموماً از منظر حجم ذخایر اثبات شده، در طبقه میادین متوسط یا کوچک قرار داشته و لذا فرایند تصمیم‌گیری برای اقدامات مشترک با کشور یا کشورهای همسایه تسهیل می‌گردد زیرا توسعه میادین مشترکی که از جنبه اقتصادی، منافع متوسط یا کمی‌دارند، کشورهای صاحب آن را در برخورد متقابل تعدیل نموده و طبعاً راه‌حل‌های دیپلماتیک که مبتنی بر اصول منطقی در بهره­برداری از میادین فسیلی می‌باشد، کارگشا خواهد بود. موافقتنامه ژاپن و کره جنوبی (1974)، یادداشت تفاهم مالزی و ویتنام (1992)، کلمبیا و جامائیکا (1993) و ترکیه و سوریه (2004) از این دسته‌اند. فهرست مطالب چکیده کلمات کلیدی 1.مقدمه 2- ضرورت و اهمیت توجه به تولید صیانتی از میدان مشترک پارس جنوبی 3- راهبردهای متعارف بهره­برداری از میادین مشترک در معاهدات بین­المللی 3-1- موافقتنامه‌های متضمن واگذاری بهره‌برداری به یک کشور 3-2- موافقتنامه‌های متضمن مشارکت دو کشور در بهره‌برداری از منبع مشترک 3-3- موافقتنامه‌های بهره‌برداری با ایجاد نهاد مشترک 3-4- موافقتنامه‌های یکپارچه[19] 4- امکان‌سنجی کاربرد راهبردهای متعارف بهره‌برداری از میادین مشترک در میدان پارس جنوبی الف- تفاوت در نحوه توسعه میدان: ب- تفاوت سطوح توانمندی در طرفهای قرارداد: پ- تفاوت در رویکردهای انعقاد قرارداد: ت- تفاوت در نگرش دو کشور به استفاده از محصولات میدان: 5- الگوی عقلانی در تصمیم‌گیری: زمینه‌ساز پایبندی ایران و قطر به تولید صیانتی از میدان مشترک پارس جنوبی 6- الزامات حقوقی تولید صیانتی از میدان مشترک پارس جنوبی-گنبد شمالی 6-1- الزامات حقوقی تولید صیانتی در ایران الف- قوانین اصلی نفت در ایران جدول 1- میزان توجه قوانین اصلی نفت به تولید صیانتی ب- قوانین مرتبط با نفت در ایران جدول 2- میزان توجه قوانین مرتبط با نفت به تولید صیانتی ج- سایر قوانین و سیاستهای مرتبط با نفت در ایران جدول 3- میزان توجه سایر قوانین به تولید صیانتی د- پیشنهادهایی در راستای تحقق تولید صیانتی در ایران 6-2- الزامات حقوقی تولید صیانتی در قطر الف- حقوق نفت و گاز قطر جدول 4- میزان توجه قوانین قطر به تولید صیانتی ب- پیشنهادهایی در راستای تحقق تولید صیانتی در قطر جمع بندی منابع