الزامات سیستم مدیریت ایمنی، بهداشت محیط‌ زیست و ملاحظات خاص آن در پروژه های عمرانی

هدف از این پایان نامه الزامات سیستم مدیریت ایمنی، بهداشت محیط‌ زیست و ملاحظات خاص آن در پروژه های عمرانی بصورت کامل و جامع و با منابع جدید می باشد

مقدمه

تکنیک‌ها، ابزارها و روش‌های مورد استفاده در مدیریت HSE:

2-3-4-1) الزامات و قوانین HSE:
در این قسمت ابتدا به تشریح الزامات و قوانین بین‌المللی HSE پرداخته و سپس تکنیک‌ها، ابزارها و روش‌های مورد استفاده در مدیریت HSE را مورد بررسی قرار می‌دهیم:
الزامات ملی و بین‏المللی فراوانی جهت لحاظ کردن موضوعات HSE در فعالیت‌های مختلف کسب و کار امروز وجود دارد. این الزامات در دستیابی و بهره‏گیری از انواع تکنولوژی‌ها و آموزش‌های مرتبط با آن‌ها نیز از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. در این قسمت به نمونه‏ای از این الزامات اشاره می‏شود:

2- 3-4-1-1) الزامات ایمنی و بهداشتی:
وقوع نزدیک به 250 میلیون حادثه شغلی به‏همراه بروز 160میلیون بیماری شغلی در سال که منجر به کشته شدن بیش از یک میلیون نفر و مصدومیت میلیو‏ن‏ها انسان می‏شود، اهمیت توجه به ملاحظات ایمنی و بهداشتی را در انجام فعالیت‏های مختلف گوشزد می‏نماید.

از این‏رو سازمان‏ها و نهادهای ملی و بین‏المللی متعددی به‏عنوان متولیان ایمنی و بهداشت اقدام به انجام فعالیت‏های مختلف از جمله تدوین استاندارد و تنظیم قوانین و مقررات نموده‏اند. برخی از این نهادها عبارتند از:
سازمان بین‏المللی کار (ILO)
سازمان بهداشت جهاني (WHO)
سازمان ايمني و بهداشت حرفه‌اي (OSHA)
مركز تحقيقات ملي ايمني و بهداشت حرفه‌اي ( NIOSH)
انجمن ملي حفاظت در برابر آتش‌سوزي (NFPA) (نصر آزادانی, و غيره 1388)

2-3-4-1-2) الزامات زیست‏محیطی:
با توجه به روند فزاينده آلودگي و تخريب محيط‌زيست و افزايش بي‌رويه جعيت و كاهش و نابودي منابع طبيعي و به تبع آن بروز پي‌در‌پي بحرانهاي زيست‌محيطي، قوانين و مقرارات و حقوق محيط‌زيست به منزله نقطه اتكاء و وسيله‌اي موجه و مطمئن براي اعمال قوانين مديريت خردمندانه و تحقق اهداف و اجراي برنامه‌هاي زيست‌محيطي تلقي مي‌شود، به‏‏همين لحاظ امروزه حقوق محيط‌زيست جايگاه مهم و قابل اعتناء و در عين حال وضعيتي مستقل از ساير رشته‌ها و شعب حقوق در مباحث علوم انساني نظري و عملي به‏دست آورده است. برابر اطلاعات و آمار مندرج در نشريات و گزارشات برنامه محيط‌زيست ملل متحد (يونپ) تاكنون حدود 280 معاهده و موافقت‌نامه بين‌المللي و منطقه‌اي در زمينه حفاظت محيط‌زيست و مسائل مرتبط با آن منعقد شده است كه از اين ميان حدود 70 كنوانسيون و پروتكل جنبه بين‌المللي(جهاني) و مابقي جنبه منطقه‌اي داشته و بين چند كشور منطقه به امضاء رسيده است ولي مقايسه همين تعداد توافقات زيست‌محيطي در مقايسه با قراردادهاي سياسي، اقتصادي و امثال آن نشانگر اهميت محيط‌زيست و رويكرد جهاني به سمت و سوي تلاش مشترك براي حفاظت از تنها سياره مسكون شناخته شده مي‌باشد.

بايد اشاره نمود كه تصميمات كنفرانس استكهلم و حمايت‌هاي برنامه محيط‌زيست ملل متحد تاثير مهمي در شكل‌گيري و توسعه حقوق محيط‌زیست و تنظيم معاهدات زيست‌محيطي داشته است. اولين كنفرانس جهاني سازمان ملل درباره انسان و محيط‌زيست معروف به استكهلم در5 ژوئن 1972 در استكهلم (سوئد) برگزار شد، نتيجه كار كنفرانس تصويب و انتشار يك بيانيه حاوي 26 اصل مي‌باشد، در اين بيانيه حقوق محيط‌زيست يعني حقوق برخورداري انسان از محيط‌زيست سالم همتراز با حقوق بشر شناخته شده است. كنفرانس دوم سازمان ملل درباره توسعه و محيط‌زيست 20 سال بعد از كنفرانس استكهلم در ژوئن 1992 در ريودوژانيرو (برزيل) كه به همايش زمين معروف است، تشكيل و با تصويب و انتشار بيانيه ريو حاوي 27 اصل و دستوركار21 و دو كنوانسيون مهم، فصل ديگري در زمينه تقويت همكاريهاي بين‌المللي زيست‌محيطي گشوده شد.

برخی از مهمترین اقدامات زیست‏ محیطی در دهه‏های اخیر عبارتند از:
 برنامه محیط زیست ملل متحد، یونپ 1972، با هدف حفظ محیط زیست بشر و تضمین حقوق بشر برای برخورداری از محیط زیست سالم و تشویق و ترغیب فعالیت‏های زیست‏محیطی در سطوح بین‏المللی و منطقه‏ای و توسعه قوانین و معاهدات بین‏المللی به‏منظور کنترل آلودگی و تخریب محیط زیست ناشی از فعالیت‏های بشری
 كنوانسيون وين براي حفاظت از لايه ازن (1987)، در بند 6 از ماده 30 این کنوانسیون عنوان شده که اعضا تعهد می‏نمایند در خصوص تکنولوژی‏ها یا تجهیزاتی که استفاده از آنها باعث پخش موادی که اثر سوء بر لایه ازن دارد، پژوهش و ارزیابی‏های علمی انجام دهند. پروتكل مونترال در مورد مواد کاهنده لایه ازن و روشهای کاهش آنها الحاقیه اصلی این کنوانسیون می‏باشد.

 كنوانسيون ساختاری تغییرات اقلیمی(آب و هوا) ، 1992، با هدف دستیابی به ثبات در تراکم گازهای گلخانه‏ای در جو، که از تداخل خطرناک فعالیت‏های بشر با سیستم آب و هوایی جلوگیری نماید. انجام تحقیقات علمی، تکنولوژیکی، فنی، اقتصادی و اجتماعی و نیز تبادل این اطلاعات از جمله ابزارهای دستیابی به هدف مذکور می‏باشند.

 پروتکل کیوتو در مورد كنوانسيون تغییرات اقلیم برای کاهش میزان گازهای گلخانه‏ای، 1998

 كنوانسيون تنوع زیستی ریودوژانیرو، 1992 با هدف حفظ تنوع زیستی، استفاده پایدار از گونه‏ها و سهیم شدن عادلانه و برابر در مزایای حاصل از کاربرد منابع ژنتیکی، از جمله از طریق دسترسی مناسب به منابع ژنتیکی، با در نظر گرفتن کلیه حقوق مربوط به آن منابع و همچنین از طریق تامین منابع مالی لازم

 پروتکل ایمنی زیستی، نایروبی، 2000 ، با هدف کمک و همیاری در جهت تضمین سطح مناسب حفاظت در زمینه انتقال، جابجایی و استفاده ایمن از موجودات زنده تغییر شکل یافته است که حاصل فناوری زیستی جدید هستند و ممکن است با در نظر گرفتن مخاطرات آنها برای سلامت انسان به‏ویژه نقل و انتقالات برون‏مرزی اثرات زیان‏آوری بر حفظ و استفاده پایدار از تنوع زیستی داشته باشد.

 تشكيل نهادهاي بين المللي و ملي مرتبط با محيط زيست در سطوح ملی و بین‏المللی

 پيدايش استانداردهاي زيست محيطي در اواخر قرن بیستم

اصل پنجاهم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران نیز به اهمیت حفاظت از محیط زیست تاکید نموده است:

در جمهوری اسلامی، حفاظت محیط زیست که نسل امروز و نسل‏های بعد باید در آن حیات اجتماعی رو به رشدی داشته باشند، وظیفه عمومی تلقی می‏گردد. از این‏رو فعالیت‏های اقتصادی و غیر آن که با آلودگی محیط زیست یا تخریب غیر قابل جبران آن ملازمه پیدا کند ممنوع است. (نصر آزادانی, و غيره 1388) و (اداره‏بهداشت،ایمنی‏ومحیط‏زیست‏وزارت‏نفت 1384)

2-3-4-2) پروانه (جواز) كار
پروانه كار يك گواهي مكتوب است كه توسط فرد مجاز ارائه مي‌شود و مشخص مي‌كند كه انجام كاري معين توسط فرد معين در يك محل و طي زماني مشخص، ايمن است. در پروانه كار مشخص مي‌شود كه چه اقداماتي بايد انجام شود و چه احتياطاتي بايد لحاظ گردد تا ايمني تأمين شود. پس با روش و محل كار ارتباط دارد.
هدف از اين سيستم، آموزش و كارآزمودگي افراد، مخصوصاً افرادي است كه در پایان به‌عنوان فرد مجاز پروانه كار را امضاء مي‌كنند.
پروانه كار معمولا به هنگام انجام كارهاي تعميراتي و زماني كه عملياتي غير از عمليات عادي يك واحد انجام مي‌گيرد، صادر مي‌شود و براي كارهاي مختلفي چون كار گرم، كارسرد، كار با تجهيزات الكتريكي فشار قوي، ورود به محيط‌هاي بسته، راديئ گرافي و پرتو افكني، كار با غبارات خطرناك، حفاري و غيره كاربرد دارد. (اداره‏بهداشت،ایمنی‏ومحیط‏زیست‏وزارت‏نفت 1384) (نصر آزادانی, و غيره 1388)

2-3-4-3) برگه اطلاعات ايمني مواد
خطرات مواد شيمايي توام با ازدياد مصرفشان در صنايع مختلف افزايش يافته و از طرفي چون به خاطر سپردن خطرات مواد شيميايي گوناگون و چگونگي مقابله با آنها براي هر شخص امكان پذير نيست جهت سهولت در مورد آگاهي از خطرات هر ماده شيميايي از يك برگه اطلاعاتي استفاده مي‌شود كه اطلاعات مفيدي در آن كنجانده شده است.مشخصات ماده شيميايي، خطرات و مقادير آن، مشخصات فيزيكي، اطلاعات آتش سوزي و انفجار و واكنش‌هاي مربوطه، خطرات بهداشتي، نحوه جمع آوري ضايعات، نحوه پيشگيري و حفاظت ويژه از مندرجات برگه اطلاعات ايمني مواد مي‌باشد. (اداره‏بهداشت،ایمنی‏ومحیط‏زیست‏وزارت‏نفت 1384) (نصر آزادانی, و غيره 1388)

2-3-4-4) تجزيه و تحليل حوادث
متخصصين ايمني بر اين باورند كه بطور كلي مي‌توان از بروز حوادث جلوگيري نمود. به همين خاطر در كشورهاي صنعتي پيشرفته مبارزه وسيعي به‌منظور پيشگيري از حوادث صورت گرفته است. در اين رابطه كليه وسايل و تجهيزات حفاظتي قابل تصور و همچنين مقررات و استانداردهاي ايمني به كار گرفته شده تا ميزان و شدت حوادث به سطح مطلوبي تنزل يابد. علاوه بر اين بمنظور كاهش حوادث در صنايع مخاطره آميز لازم است كه ابتدا يك سيتم موثر جهت بررسي و تهيه گزارش حوادث تدوين گردد تا با استفاده از آن بتوان با تجزيه و تحليل حوادث از تكرار آنها و اتلاف سرمايه‌هاي مالي و انساني جلوگيري نمود.

به طور طبيعتی اجراي اين سيستم نياز به تدوين روش‌هاي مناسب و مطلوب دارد. بررسي و گزارش حوادث بطور كلي به منظور رسيدن به اهداف زير انجام‌ مي‌گيرد:
• آگاه ساختن كليه كاركنان از چگونگي بروز حادثه با ارائه جزئيات كافي آن
• روشن نمودن علت حوادث و توصيه هاي لازم جهت اقدامات اصلاحي بمنظور پيشگيري از تكرار آنها
• جوابگويي به مسئولين مربوط بنا به ضروريات قانوني
• كمك به آسيب ديدگان احتمالي و كل تشكيلات جهت تفهي تجربيات حاصله و جبران خسارات وارده.

براي مفيد بودن تجزيه و تحليل لازم است گزارش حوادث به صورت مناسب تهيه شود. در تهيه گزارش حادثه بايد تمام جزئيات بصورت ساده و قابل فهم درج شود، به طوريكه مجموعه رويدادهايي كه قبل از بروز حادثه، در حين بروز حادثه و يا پس از حادثه رخ داده‌اند مشخص شود. علاوه بر آن بايد توصيف كاملي از ضرر و زيان و خسارت‌هاي وارده ارايه شود. ضروري است كه نام افراد آسيب ديده و ميزان آسيب ديدگي آنها عنوان شود. همچنين كليه مدارك و شواهد بدست آمده بايد به دقت بررسي و گزارش گردد.
تهيه گزارش حادثه در صورت امكان بايد در محل رخداد و بلافاصله پس از وقوع انجام گيرد. علاوه بر اين لازم است آمار و اطلاعات دوره‌اي ( ماهيانه و ساليانه ) جهت انجام بررسي هاي كلان تهيه گردد.

افراد تيم بررسي حوادث بايد آگاهي و دانش كافي از موارد تحت بررسي، محيط كار، روش‌هاي اجرايي و مواد مصرفي فرآيند داشته باشند. علاوه بر اين براي برقراري ارتباط موثر با افراد توانايي داشته باشند و در هنگام مصاحبه بتوانند در حين جلب اعتماد، اضطراب را در افراد كاهش دهند.

پس از جمع‌آوري حقايق مربوط به حادثه بايد واقعيت‌هاي دريافتي به سه صورت مورد تجزيه و تحليل قرار بگيرند:
1. چه كسي و يا چه چيزي با حادثه مورد نظر ارتباط داشته است.
2. چه خطراتي وجود داشته است.
3. چه كنترل‌هايي دچار نقص شده‌اند.

در مرحله بعد بايد اقدامات اصلاحي لازم و راه‌حل‌هاي پيشنهادي براي موارد مختلف ارائه گردند. اگرچه بيان راه‌حل‌ها هميشه ساده نخواهد بود، ليكن بدون توصيه آنها به مديريت، گزارش حادثه كامل نمي‌گردد. البته بهتر است كه ميزان هزينه لازم براي اجراي اقدامات اصلاحي پيشنهادي تخمين زده شود.در تجزيه و تحليل بايد مجموعه استانداردها و هرگونه تخلف از آنها و يا تغيير در آنها را در نظر گرفت، و با استفاده از اين تجزيه و تحليل بايد محتمل‌ترين علت حادثه مشخص گردد.

فهرست کلی
 2-3) سیستم مدیریت ایمنی، بهداشت و محیط‌زیست 19
 2-3-1) کلیات 19
 2-3-2) تعاریف 20
س 2-3-3) الزامات سیستم مدیریت ایمنی، بهداشت محیط‌زیست 22
 2-3-4) تکنیک‌ها، ابزارها و روش‌های مورد استفاده در مدیریت HSE 42
 2-3-5) ملاحظات خاص ایمنی و بهداشتی و روش‏های کنترل آن در پروژه‌های عمرانی 55
 2-3-6) ملاحظات خاص زیست محیطی و روش‏های کنترل آن در پروژه‌های عمرانی 72
 2-4) ویژگی خبرگان HSE 86
 2-5) جمع‌بندی 86
 

فهرست جزیی
5
6
مقدمه: 10
سیستم مدیریت ایمنی، بهداشت و محیط‌زیست 12
2-3-1) کلیات: 12
2-3-2) تعاریف: 13
مميزي مديريت بهداشت، ایمنی و محيط‏زيست: 14
مستندسازي مديريت HSE: 14
طرح مديريت HSE: 14
بازنگري مديريتHSE: 14
2-3-3) الزامات سیستم مدیریت ایمنی، بهداشت محیط‌زیست 15
1- رهبري و تعهد ‌ 15
2- خط‌مشي و اهداف استراتژيك 16
3- سازمان، منابع و مستندسازي 16
1-3- ساختار سازماني و مسئوليت‌ها 17
2-3- نماينده (نمايندگان) مديريت 18
3-3- منابع 18
4-3- شايستگي و صلاحیت 18
2-4-3-آموزش 19
3-5- پيمانکاران 19
6-3- ارتباطات 20
7-3- مستندسازي و كنترل آن 21
1-7-3- مستندسازي سيستم مديريت HSE 21
2-7-3- كنترل مدارك 22
4- ارزيابي و مديريت ريسك 22
1-4- شناسايي خطرات و تأثيرات 23
3-4- ثبت خطرات و تأثيرات 24
4-4- اهداف و معيارهاي عملکرد 25
5-4- اقدامات كاهش ريسك 25
2-5- يكپارچگي سرمايه 27
3-5- روش‌‌های اجرایی و دستورالعمل‌هاي كاري 28
1-3-5- توسعه روش‌‌های اجرایی 28
2-3-5- صدور دستورالعمل‌هاي كاري 28
4-5- مديريت تغيير 28
5-5- طرح‌ريزي وضعيت اضطراري و غیر مترقبه 29
6- استقرار و پایش 31
1-6- فعاليت‌ها و وظايف 31
2-6- پايش 31
3-6- سوابق 32
4-6- عدم انطباق و اقدام اصلاحي 33
5-6- گزارش وقايع 33
6-6- پيگيري وقايع 34
7- مميزي و بازنگری 34
2-7- بازنگری 36
2-3-4) تکنیک‌ها، ابزارها و روش‌های مورد استفاده در مدیریت HSE: 36
2-3-4-1) الزامات و قوانین HSE: 36
2- 3-4-1-1) الزامات ایمنی و بهداشتی: 37
2-3-4-1-2) الزامات زیست‏محیطی: 37
2-3-4-3) برگه اطلاعات ايمني مواد 40
2-3-4-4) تجزيه و تحليل حوادث 41
جدول 2-1. عوامل شكست و يا عوامل بروز حادثه 42
2-3-4-5) بازديدهاي دوره‌اي ايمني/ بازرسی ایمنی 43
2-3-4-6) ارزيابي پيمانكاران فرعي 44
2-3-4-7) معاینات دوره‌ای 44
2-3-4-8) اندازه‌گیری آلاینده‌های محیط 44
2-3-4-9) استفاده از تجهیزات حفاظت فردی 45
2-3-4-10) تحلیل سود-فایده 46
2-3-4-11) پایش شاخص‌های HSE 46
2-3-4-12) ساماندهي محيط كار 47
2- 3-4-12- 1) تفكيك و تعمير 48
2-3-4-12- 2) نظم و ترتيب 48
2-3-4-12- 3) پاكسازي محيط 49
2- 3-4-12- 5) آموزش و انضباط 50
2-3-5) ملاحظات خاص ایمنی و بهداشتی و روش‏های کنترل آن در پروژه‌های عمرانی 50
2-3-5-1) ایمنی حفاری و گودبرداری 50
2-3-5-1-1) تعيين شرايط خاك 52
2-3-5-1-2) سرويس‌هاي زيرزميني 52
2-3-5-1-3) روش‌هاي كنترل مخاطرات 52
شکل 2-3. نحوه شيب‌دارسازي 53
جدول 2-2. تعیین زاويه مناسب براي انواع حالات خاك 53
سنگ پايدار 53
نوع 2 53
2-3-5-1-6) حفاظ گذاري (shielding) 54
شكل2-4 . جعبه‌هاي ترانشه 54
2-3-5-1-7) پله بندي (Benching) 54
2-3-5-2) ايمني كار با تجهيزات و ماشين آلات سنگين 56
2-3-5-2-1) قوانين ايمنی عملی برای رانندگان 57
2-3-5-2-2) ايمني در كار با کاميون 57
2-3-5-2-3) ایمنی در کار با بلدوزر، جرثقیل، لیفتراک و لودر 60
2-3-5-3) حفاظت از عمليات ساختماني 61
2-3-5-4) ایمنی کار در ارتفاع 62
2-3-5-5) ايمني سکوها و سطوح عمليات 63
2-3-5-6) ایمنی کار در فضاهای بسته 64
شكل 2-6- تهويه تونل و محیط‌های سربسته 66
شكل شماره2-7. نحوه مهار تأسیسات برقي 67
جدول2-3. اقدامات ايمني در ورود به فضاهاي بسته 68
2-3-6) ملاحظات خاص زیست‏محیطی و روش‏های کنترل آن در پروژه‌های عمرانی 68
2-3-6-3) پيشگيري از آلودگي‌هاي زيست‌محيطي در پروژه‌هاي عمراني- شهري 71
2-3-6-3-2) آلودگي خاک 73
2-3-6-3-4) آلودگي صوتی 76
اثرات آلودگی صوتی بر روی گیاهان و جانوران 78
اثرات آلودگی صوتی بر روی اجسام 78
آلاينده‌هاي طبيعي (مواد راديواكتيو) 82
آلاينده‌هاي مصنوعی (پرتوهای ناشی از انفجارهای هسته‌ای( 82
ویژگیهای خبرگان HSE 83

2-5)جمع‌بندي 83
مراجع فارسی 85
مراجع لاتین 88