تحلیل شرایط لازم برای پذیرش مشروعیت دفاع

دفاع مشروع حالتی استثنایی دارد بنابراین بایستی به صورت محدود و در چارچوب شرایط قانونی، مورد استفاده قرار گیرد. شرایط دفاع مشروع را به دو دسته کلی می توان تقسیم نمود: یک دسته شرایطی که مربوط به تهاجم و حمله است و دسته دیگر، شرایطی است که مربوط به دفاع می باشد.

به دفاع بدون ضرورت، دفاع مشروع است و نه ضرورت در خارج از محدوده دفاع مشروع مصداق پیدا می کند. قانونگذار ما ضروری بودن دفاع را در بند سوم ماده 61 قانون مجازات اسلامی مصوب 1370 پیش بینی کرده و مقرر می دارد :" توسل به قوای دولتی، بدون فوت وقت، عملاً ممکن نباشد و یا مداخله قوای مذکور، در رفع تجاوز و خطر موثر واقع نشود." و بند دوم همین ماده اعلام می دارد :"عمل ارتکابی، بیش از حد لازم لازم نباشد. " یعنی عمل به اندازه نیاز و ضرورت باشد.

علاوه بر این، بند ج ماده 627 قانون تعزیرات مصوب 75، مبین این واقیعت است که قانونگذار، اجازه دفاع را تنها زمانی می پذیرد که مدافع، ناچار به انجام دفاع باشد و بر این اساس، این بند از ماده 627 مقرر می دارد :" توسل به قوای دولتی یا هرگونه وسیله آسان تری برای نجات میسر باشد." به نظر می رسد که "هرگونه وسیله آسان تری " شامل استمداد و تقاضای کمک از دیگران، فرار کردن و غیره نیز می شود. دادگاه ها نیز در احکام خود، به این موضوع توجه داشته و دفاع را در صورتی می پذیرند که دفع خطر به طریق دیگر میسر نباشد،

فهرست
تحلیل شرایط لازم برای پذیرش مشروعیت دفاع 1
فصل اول : شرایط عمومی دفاع 2
مبحث اول : شرایط مربوط به حمله یا هجوم 2
گفتار اول : تجاوز فعلی یا خطر قریب الوقوع 2
گفتار سوم : غیر قانونی بودن تجاوز و خطر 23
مبحث دوم : شرایط مربوط به واکنش مدافع 34
گفتار اول : ضرورت دفاع 35
گفتار دوم : تناسب دفاع 40
گفتار سوم : عدم دسترسی به قوای تامینی و انتظامی یا موثر واقع نشدن مداخله آنها 52

فصل دوم : شرایط اختصاصی دفاع 55
مبحث اول : شرایط مربوط به دفاع از دیگری 55
گفتار اول : شرایط مربوط به دفاع از نفس دیگری 58
گفتار دوم : شرایط مربوط به دفاع از عرض و ناموس و دیگری 59
گفتار سوم : شرایط مربوط به دفاع از مال دیگری 62
مبحث دوم : شرایط اختصاصی مربوط به دفاع در برابر مامورین در حال انجام وظیفه 64
گفتار اول : خروج مامورین از حدود انجام وظایف قانونی 66
گفتار دوم: وجود خطر برای نفس، عرض و ناموس یا مال 69
گفتار سوم: امکان دفاع در برابر تعرض مأمورین به آزادی تن بر خلاف قانون 69
نتیجه گیری و پیشنهادات 71
فهرست منابع : 72