بررسی فقهی و حقوقی تغییرات اعمال شده احکام جزایی قانون مجازات اسلامی جدید

هدف از این تحقیق بررسی تحولات جدید قانون مجازات اسلامی، تغییرات شکلی و ماهوی صورت گرفته در زمینه‏های مختلف و همچنین بررسی فقهی و حقوقی و مزایای این تغییرات در مقایسه با قانون جزایی سابق می‏باشد.

تجزیه و تحلیل تغییرات عمده قانون مجازات جدید نسبت به قانون سابق، نقاط قوت و ضعف، ابهامات و نواقص این قانون را آشکار می‏سازد و همین امر ضرورت و اهمیت این پژوهش را تبیین و توجیه می‏نماید.امروزه در اثر تحولاتی که در نظام های حقوقی پدیدار گردیده، فلسفه مجازات و مبانی آن نیز دستخوش تغییرات و تحولاتی گشته است. حوزه حقوق کیفری در طول قانونگذاری ایران بر خلاف حوزه‏های دیگر حقوق دستخوش تغییرات فراوانی شده است که آخرین تحول آن را می‏توان تصویب قانون مجازات اسلامی دانست. قانون جدید، بسیار مترقی‏تر از قانون قبلی است.

در قالب اصلاحات انجام شده نوآوري در قانون مجازات اسلامي نسبت به قانون سابق نه تنها افزايش پيدا کرده بلکه خلاء‌هاي قانوني در اين زمينه نيز برطرف شده است. تغییرات در قانون جدید اصلاحی و مصداقی است نه مبنایی، در واقع تغییرات انجام شده به معنای تحول کلی قانون مجازات نیست بلکه سعی شده ضعفها و اشکالات قانون قبلی پوشش داده شود برای همین اغلب احکام قانون قبلی با کمترین تغییرات محتوایی (نه شکلی )در قانون جدید هم وجود دارد. لذا قانون جدید تا حد زیادی نواقص قانون سابق را برطرف نموده و بدون شک نوآوری‏های بی‏ بدیلی را در نظام حقوقی ایران به وجود آورده است با این وجود هنوز هم نواقص قانون سابق به طور کامل برطرف نشده است.

فهرست مطالب
چيده 1
مقدمه 2
کلیات تحقیق 6
1- بیان مسأله 6
2- پیشینه تحقیق 9
3- پرسش‏هاي تحقیق 10
4- اهداف تحقیق 11
5- فرضیه‏های تحقیق 11

1-1مفهوم مجازات 15
3.جلو گیری وپیشگیری از ارتکاب جرم 16
1-1-2 آسيب‏های قانون مجازات جدید 17
1-2 انواع مجازات 26
1-2-1 مجازات‏های اصلی 26
1-2-1-1 حدود 29
1-2-1-2 قصاص 29
1-2-1-3 دیات 29
1-2-1-4 تعزیرات 30
1-2-1-5 مجازات اشخاص حقوقی 31
1-2-2 مجازات‏های تکمیلی و تبعی 34
1-2-2-1 مجازات‏های تکمیلی 34
1-2-2-2 مجازات‏های تبعی 37
1-2-2-2-1 مجازات‏های تبعی در قانون جدید 38
1-2-3 درجه بندی مجازات‏ها 39
1-2-4 نظامند شدن تخفیف مجازات‏ها 43
1- 3 تاریخچه قانون مجازات 46
1-4 اصل قانونی بودن جرایم و مجازات‏ها در قانون جدید 50

2- تغييرات انجام شده در تأسيسات عرفي قانون مجازات 54
2-1تعویق صدور حکم 54
2-1-1 شرایط تعویق صدور حکم 56
2-1-1-1 تعويق در مجازات تعزیری 56
2-1-1-2مجازات‏های درجه شش تا هشت 57
2-1-1-3 وجود جهات تخفیف 57
2-1-1-4پیش‏بینی اصلاح مرتکب 58
2-1-1-5 فقدان سابقه کیفری شرط تعويق صدور حكم 58
2-2 مجازات‏های جایگزین حبس 61
2-2-1 آزادی مشروط 63
2-2-2تعلیق اجرای مجازات 68
2-2-3 نظام نیمه‏آزادی 69
2-2-3-1 شرایط لازم جهت اجرای نظام نیمه آزادی 70
2-2-4 مجازات‏های جایگزین حبس در قانون جدید 71
2-2-4-1 ویژگیهای جایگزین‏های حبس 72
2-2-4-1-1 مشارکتی و اجتماعی بودن 72
2-2-4-1-2 توافقی بودن 73
2-2-4-1-3 قابل بازگشت بودن 73
2-2-4-1-4 قابل تعلیق،تبدیل،تخفیف 74
2-2-4-3 محدوده اعمال جایگزینهای حبس 75
2-2-4-3-1 موارد اجباری اعمال جایگزین‌های حبس 75
2-2-4-3-2 موارد اختیاری اعمال جایگزین‌ حبس 76
2-2-4-3-3 موارد غیر قابل اعمال جایگزین‌های حبس 77
2-2-4-4 انواع مجازاتهای جایگزین حبس 77
2-2-4-4 -1 حبس خانگی(حبس الکترونیکی) 77
2-2-4-4 -2خدمات عمومی رایگان(خدمات عامالمنفعه) 78
2-2-4-4 -3 دوره مراقبت 79
2-2-4-4 -4 جزای نقدی روزانه 80
2-2-4-4 -5 محرومیت ازحقوق اجتماعی 81
2-2-4-4 -6جزای نقدی 82
2-2-5تحلیل فقهی مجازات‏های جایگزین حبس 83
2-2-5-1: ادّله قائلین به انحصار و نقد آن‏ها 84
2-2-5-1 -1کثرت استعمال 84
2-2-5-2 استصحاب و اجرای اصل 86
1 - اطلاقات باب تعزیر: کلمات فقها 88
2-اطلاقات باب امر به معروف 90
2-2-5-2 اهداف مجازاتهای تعزیری 91
2-3 مجازات و اقدامات تأمینی و تربیتی اطفال 94
2-3-2 شرايط عدم محكوميت به حد وقصاص در نوجوانان بالغ كمتر از هيجده سال 96
2-3-2-2 وجود شبهه در رشد و کمال عقلی مرتکب 97
2-3-3 بررسی اعدام اطفال بالغ زیر 18 سال درقانون مجازات جدید. 98
2-3-3 مزایای تحولات جدید در مورد اطفال درقانون مجازات اسلامی 99
2-4 بررسی عوامل سقوط مجازات‏ها در قانون جدید 101
2-4-1 مرور زمان 102
2-4-1-1 پذيرش مرور زمان در جرايم تعزيري 106
2-4-1-2 مرور زمان در حدود، قصاص و ديه وجود ندارد 107
2-4-2 توبه مجرم 107
2-4-2-1 توبه در قانون مجازات جدید 109
2-4-2-3 توبه در فرض تکرار جرم 112
2-4-3-2 شبهه در شرایط جرم 116
2-4-3-3 شبهه در شرایط مسئولیت کیفری 116
2-4-3-4 اعمال قاعده درأ در حدود 117
2-5 حدود مسئوليت كيفري در قانون مجازات اسلامي جديد 120
2-5-1 شروع به جرم 120
2-5-3 تعدد جرم 124
2-5-3-2 ابتکار قانونگذار درباره جرایم تعزیری ماده ۱۳۴ 128
2-5-4 تکرار جرم در قانون جدید 134
2-5-5 شرایط و موانع مسئولیت کیفری 136
2-5-5-1 اصل شخصی بودن مسئولیت کیفری 138
2-5-5-2 موانع مسئولیت کیفری 139
2-5-5-1-1 صغر سن (عدم بلوغ) 139
2-5-5-1-2 جنون 140
2-5-5-1-3 اکراه (اجبار) 142
2-5-5-1-4 اضطرار 143
2-5-5-1-5 خواب و بیهوشی 143
2-5-5-1-6 مستی 144
2-5-5-1-7 جهل به حکم 145
2-5-5-1-8 دفاع مشروع 146
2-5-6 ادله اثبات دعوی در قانون جدید 147
2-5-6-1اقرار 148
2-5-6-2 شهادت 149
2-5-6-3 قسامه 150
2-5-6-4 سوگند 152
2-5-6-5 علم قاضی ونظام ادله مورد پذیرش در قانون جدید 153

3- بررسی تغییرات انجام شده در مباحث شرعی قانون مجازات جدید 155
3-1حدود 158
3-1-1 زنا و جرم سنگسار در قانون جدید 160
3-1-1-1 زنا 160
3-1-1-2 حد زنا یا مجازات زنا 161
3-1-1-2-1 مجازات اعدام 161
3-1-1-2-3 مجازات شلاق 163
3-1-1-3 فن دفاع در پرونده های زنا برای نجات متهم و مجرمین از اعدام و سنگسار 165
3-1-1-3-1 انکار پس از اقرار 165
3-1-1-3-2 اعلام عدم داشتن علم به حرمت شرعی 165
3-1-1-3-4 اقرار در دادگاه و نزد قاضی 166
3-1-1-3-5 ادعای زوجیت و وطی به شبهه 166
3-1-1-3-6 خروج از احصان 167
3-1-2سب‏النبی 168
3-1-2-1 موارد عدم اجرای حکم سب‏النبی 170
3-1-3 بغی و افسادفی‏الارض در قانون مجازات جدید 171
3-1-3-1 افسادفی‏الارض 174
3-1-3-1-1 تعریف افسادفی‏الارض در فقه 174
3-1-3-1-2 محاربه در قانون جدید 175
3-1-3-1-3 نکاتی چند در خصوص افساد فی‏الارض در قانون جدید 176
3-2 قصاص 179
3-2-1 قواعد قتل و قصاص در قانون جديد مجازات اسلامي 179
3-2-1-1 قصد فعل به همراه قصد نتيجه 181
3-2-1-2 قصد فعل بدون قصد كشتن 182
3-2-1-3 اهميت آگاهي از شرايط نامتعارف قرباني 183
3-2-2 قصاص مسلمانان و کفار در قانون سابق و قانون جدید 184
3-2-2-1 قصاص مسلمانان و کفار در قانون جدید 184
3-2-3 عدم قصاص به سبب سقط جنین 188
3-2-4-1 احصای موارد تشخیص مهدورالدم در قانون جدید 191
3-2-5 شناسایی ترک فعل به عنوان عنصر مادی قتل 191
3-3 دیات 194
3-3-1 ماهیت دیه 196
3-3-1-1 مجازات بودن دیه 196
3-3-1-2 دیه راه جبران خسارت 197
3-3-1-3 دیه تلفیقی از مجازات و خسارت 198
3-3-1-4 نتایج مجازات یا خسارت بودن دیه 199
3-3-2 دیه غیر مقدر (ارش) 200
3-3-3 مسئول پرداخت دیه 201
3-3-4 موجبات ضمان در دیات 204
3-3-5 مقادیر دیه 207
3-3-5-1 بررسي ديه زن و مرد طبق قانون جديد مجازات اسلامي 209
3-3-5-1-1حکم ديه در اسلام با توجه به تفاوت بين زن و مرد 210
3-3-5-1-3پرداخت خسارت بدون لحاظ جنسیت 212
3-3-5-2 تغلیظ دیه 212

4- نتیجه‏گیری و پيشنهادها 215
4-1 نتيجه‏گيري 215
4-2 پيشنهادها 233
منابع و مآخذ 234