چکیده :
کشف استعدادها و توسعه و تجهیز سالن های ورزشی از سیاست های جدی آموزش و پرورش است. یکی از سیاست های آموزش و پرورش توسعه تربیت بدنی و توجه به سلامت جسمی و روحی دانش آموزان با رویکرد ورزش های درون مدرسه ای است که باید با برنامه ریزی های کوتاه مدت، میان مدت و بلندمدت شاخص های تربیت بدنی را در آموزش و پرورش ارتقاء دهیم. توسعه و تجهیز سالن های ورزشی و استفاده از دبیران متخصص، مجرب و باانگیزه از سیاست های مهم در آموزش و پرورش است و ورزش نماد سلامت و تلفیقی از ورزیدگی، روان آرام، زندگی سالم، شادابی و طراوت است. پس از کشف استعدادها باید این استعدادها را شکوفا سازند در این مراکزدانش آموزان در فضایی آرام رشد می کنند و شخصیت آنها در جریان کامل زندگی قرار می گیرد.نهادسازی و نمادسازی خوب، ورزش کردن و ورزش خوب کردن از سیاست های آموزش و پرورش است ورزش تمرین تحمل سختی ها و آرامش بخش جسم و روح است.ومهم ترین شاخصه و عنصر برای تقویت روح و آماده کردن آن برای تحصیل ورزش و بها دادن به حوزه ورزش نه در حد شعار بلکه در حد عمل است.در این میان تجربه بهترین آموزگار است و اگر از تجارب پیشکسوتان خوب استفاده شود در حوزه ورزش توفیقات بیشتری کسب خواهیم کرد.. بنده در اقدام پژوهي فوق تصميم بر اين گرفته ام كه راهكار هاي علاقه مند كردن دانش آموزان را به ورزش و تربیت بدنی مورد بررسي و تحليل قرار دهم.مقدمهورزش مدارس پس از سالها ركود داشته و نتوانسته است به ماهيت اصلي خود برسد و آنچه در زنگ ورزش ديده ميشود چيزي نيست كه به هدف اصلي نزديك باشد و حتي ميتوان گفت گاهي زنگ ورزش در مدارس قرباني دشواري دروس رياضي، علوم و… ميشود. در حالي كه براي رشد ورزش قهرماني در كشور توجه به ورزش دانشآموزي نوعي الزام و اجبار است و زمان شروع ورزش براي بسياري از رشتهها مقطع ابتدايي است اما دانشآموزان ابتدايي تا پايه سوم حتي معلم ورزش هم ندارند و نبود امكانات و فضاي ورزشي مدارس هم به مشكلات دامن ميزند.براساس نتايج تحقيقي در 120 شهر كشور درصد زيادي از دانشآموزان با مشكل قامتي و اندامي مواجهند. نتايج اين پژوهش روي 174 هزار و 191 دانشآموز دختر دوره راهنمايي نشان داد كه 69 درصد آنها ناهنجاري قامتي دارند. در دوره متوسط اين ناهنجاري 72/4 درصد افزايش مييابد. بين پسران از 173 هزار و 491 دانشآموز پسر دوره راهنمايي، 57/6 درصد و در متوسطه 58/5 درصد اختلالات فيزيكي و اسكلتي دارند. ميانگين اين اختلالات در كل دانشآموزان كشور حدود 64 درصد برآورد شده است. اين اعداد و ارقام ميتواند يك يادآوري جدي براي اهميت دادن به ورزش مدارس باشد. به طور حتم يك دانشآموز به موازات تمرينهاي خود ميتواند مفاهيم درسي را به خوبي ياد گرفته و آنها را در مدت زمان كوتاهتري به خاطر بسپارد.با توجه به تمام ضعفهاي موجود در حوزه ورزش مدارس، اينگونه به ذهن متبادر ميشود كه اين وزارتخانه نسبت به ورزش دانشآوزي بياعتنا است، در حالي كه معاونان پرورشي و مديران تربيت بدني در اين مبحث در تلاش هستند كه مشكل ورزش مدارس را به يك شكلي حل كنند اما كمبود تسهيلات مالي و اعتباري و تجهيزات، برنامههاي اين مديران را بياثر گذاشته است. به نظر ميرسد متصديان تربيت بدني كشور بتوانند در اين امر دست آموزش و پرورش را بگيرند و به اشاعه ورزش در مدارس ياري رسانند چرا كه در بسياري از كشورهاي پيشرفته، شناسايي استعدادها در رشتههاي مختلف و ارتقاي سطح ورزش حرفهاي در كشور از دوران مدرسه به ويژه مقاطع ابتدايي انجام ميشود. مطمئناً دود بيتوجهي به ورزش در مدارس، نه فقط به چشم دانشآموزان كه در برخي مواقع به چشم ورزش قهرماني خواهد رفت.بيان مسئله :گرچه ورزش مدارس در مقايسه با ديگر برنامههاي آموزش و پرورش در كارنامه سه دهه انقلاب از حركت آهستهاي برخوردار بوده و در مسير 30 ساله خود جاهايي را ايستاده و با كمترين نوآوري در اين مسير دانشآموزان را فارغالتحصيل و وارد جامعه كرده اما مديران و مسوولان ارشد ورزش دانشآموزي آنقدر هم بيتفاوت نبوده و در طول اين سالها طرحهايي را ارائه دادند و به تصويب رساندند كه شايد خيلي محسوس نبودند، حال اينكه چه مقدار از آنها به مرحله اجرا درآمده يا در نيمه راه رها شدند، بحثي جداست اما اين مطلب نشان دهنده اين موضوع است كه مسوولان امور آموزش و پرورش اهميت ورزش مدارس و حساس بودن اين حوزه را به خوبي درك كردهاند، طرحهايي چون طرح بهسا، طرح آشنا يا تشكيل معاونتهاي تربيت بدني و تندرستي و ايجاد پست قائم مقامي كه به تازگي در سيستم آموزش و پرورش تعريف شده، نگاههاي مثبتي است كه در ورزش دانشآموزي وجود داشته. به طور حتم با تخصيص اعتبارات كافي و تجهيز مدارس و توسعه آنها، از دل 14 ميليون دانشآموز، استعدادهايي شكوفا و به تيمهاي ملي معرفي خواهند شد كه علاوه بر ايجاد سلامت جسمي و روحي در بين اين ردههاي سني حساس، فرصت مناسبي براي پشتوانهسازي در ورزش حرفهاي ميشود. اگر به دانشآموزان ايراني بگوييد زنگ ورزش خود را توصيف كنيد، اكثر آنها ميگويند: «يعني زنگ تفريح، زنگ راحتي و شيطوني»، هميشه دور زنگ ورزش را در برنامههاي هفتگي خط قرمز ميكشند و آن روز را بهترين و راحتترين برنامه درسي ميدانند. سالهاست دانشآموزان ساعت ورزش كه ميشود منتظر ميمانند تا معلم ورزش از فايل طوسي رنگ چند توپ بسكتبال و واليبال كم باد دربياورد، به آنها بدهد تا بروند دنبال بازي و تفريح. آخر سال هم كه ميشود چند تا تشك مياندازند وسط حياط آسفالت مدرسه و معلم ميگويد: «هر كه دراز نشست بيشتري بزند نمره بهتري ميگيرد.» و اين خاطرهاي است از ورزش مدارس كشورمان. شايد هر از گاهي طرحهاي جالب ارائه شود اما كليت ورزش مدارس اينگونه است. درحالي كه در سطح دنيا آموزش و پرورش و باشگاهها متولي ورزش پايه هستند، آنها استعدادها را كشف و پرورش داده و فدراسيونها قهرمانپروري ميكنند و اين امري است كه در ايران بالعكس انجام ميشود. يعني كشف ورزشكاران با استعداد، پرورش و تبديل آنها به قهرمان در حيطه كار فدراسيونهاي ورزشي است. اين موضوع براي فدراسيونها با اعتبارهاي كم، سنگين ميشود و به همين دليل است كه پشتوانهسازي در تيمهاي ملي پايين بوده و در برخي رشتهها تا سالهاي طولاني به تك ستارهها تكيه ميشود. درصورتي كه مدارس با در اختيار داشتن 50 درصد وقت دانشآموزان و تعداد نيروهاي ميليوني در سنين پايه فرصت مناسبي را براي شناسايي قهرمانان دارند. در اكثر كشورهاي دنيا دانشآموزان به عنوان مهرههاي ورزشي و قهرمانان آينده ديده ميشوند تا جايي كه در توصيف دورنماي آينده ورزش خود ميگويند كه قهرمانان المپيكي و جهاني آنها دانشآموزان پشت ميز نشسته مدارس هستند. به همين دليل بيشترين اماكن ورزشي در اختيار مدارس قرار دارد و با تخصيص بودجههاي نجومي و تنوع در رشتههاي مختلف ورزشي، قهرمانان آينده خود را آماده مدالآوري در المپيك و ميدانهاي جهاني ميكنند. در برخي از كشورها كه رشتههاي ملي دارند، آن رشتههاي ورزشي به طور اجبار در مدارس تدريس ميشود. براي مثال چينيها و ژاپنيها سالهاست كه رشتهها و هنرهاي رزمي را به دانشآموزان خود آموزش ميدهند، هنديها نيز در برنامه هفتگي ورزش مدارس ساعتهايي را به آموزش كريكت به دانشآموزان اختصاص دادهاند. روسها شطرنج را آموزش ميدهند، درحالي كه در كشورمان رشتههايي چون زورخانه، كشتي و چوگان از جمله رشتههاي ملي به حساب ميآيند اما هيچ خبري از اين رشتهها در مدارس ما نيست. البته تلاشهاي دولت در سالهاي اخير قابل تقدير است و اگرچه اين زحمات مطلوب است اما ما از ايدهآلها ميگوييم.توصیف وضعیت موجود اینجانب سال است كه در آموزش و پرورش در حال خدمت مي باشم. و مدت سال است که مسئول مجتمع ورزشی هستم. در مجتمع فوق دانش آموزان زیادی برای تمرین و مسابقاتی چون دو ،فوتبال،فوتسال ، والیبال و … شرکت می نمودند. و مربیان تخصصی در مقاطع مختلف ابتدایی،متوسطه اول و دوم به آنها آموزش می دادند. پس از چند جلسه متوجه شدم كه دانشآموزان به ورزش علاقه ی چندانی نشان نمیدهند و حرکات ورزشي را بسیار كند انجام میدهند. ورزش ، زمینه ای ابتدایی برای شناسایی استعدادهایی است که می توانند در آینده یکی از ملی پوشان و مدال آوران ورزش ایران در رشته و عرصه ای مختلف باشند. البته اگر مربی ورزش از شیوه های استعدادیابی آگاه باشد.همه اینها در حالی است که ورزش نقش مهم و تاثیرگذار در امر اهداف آموزشی و سلامت دانش آموزان دارند. به همین دلیل است که از سالیان دور مربی ورزش به خصوص در کشورهای پیشرفته اگر نقش و جایگاهی مهم تر و برجسته تر از سایر مربیان نداشته باشد، نقش کم اهمیت تر ندارد.ورزش ارتباط مستقیمی با توسعه سلامت جسمی و روانی دانش آموزان و آموزش شیوه های صحیح زندگی سالم دارد. ارزیابی سلامت جسمی اولیه و بهبود شاخص های سلامت دانش آموزان، بهبود مهارت های حرکتی و ورزشی آنها از وظایف مربی ورزش است.با همه اینها جایگاه اصلی ورزش هنوز در کشورمان شناخته و ایجاد نشده است. البته اوضاع نسبت به گذشته بهتر شده اما هنوز تا رسیدن به نقطه عالی راه زیادی مانده است.مجموعه این مباحث تاکید و تاملی بر شناخت و ایجاد جایگاه شایسته ورزش در مدارس است.لازم است نگرش ها نسبت به ورزش تغییر کند. برای رسیدن به این منظور مهمترین اقدام تلاش برای تغییر نگرش مسؤولان و خانواده ها نسبت به ورزش است. در گام بعدی ایجاد نظام آموزشی مناسب در تربیت مربی ورزش مجهز به مهارت های لازم در ایفای نقش های یاد شده است و در گام دیگر، ایجاد نظام شرایط احراز در جذب و به کارگیری بهترین گزینه های ممکن در این شغل حساس و بسیار مهم است.البته در کنار این موارد باید به مشکلات و کمبود فضاهای ورزشی هم اشاره کرد که متاسفانه فضاهایی برای ورزش کردن دانش آموزان وجود ندارد و همین امر دست مسئولان مربوطه برای انجام وظیفه به معنای واقعی را بسته است.گردآوری اطلاعات ( شواهد یک)از روشهای مشاهده ، مصاحبه برای جمع آوری اطلاعات در این پژوهش در شواهد یک و دو استفاده شده است.شاخص های کیفی وضعیت موجود امسال باكمك مربیان تخصصی سعی کردیم با دادن کارت امتیاز دانش آموزان را به شرکت در فعاليت هاي تربيت بدني علاقه مند کنیم اما با گذشت 3 ماه از سال تحصیلی همچنان تعداد کمی از دانش آموزان در فعاليت هاي ورزشي با رغبت شرکت میکردند و علاقه ی چندانی به شرکت در فعاليت هاي ورزشي نداشتند و در بیشتر مواقع از روی اجبار و گذراندن وقت به فعالیت های ورزشی می پرداختند. و تمرینات ورزشی را با دقت انجام نمی دادند. همچنین به د لیل اینکه مجتمع ورزشی فوق از ظاهر نا مناسبی نیز برخوردار بود و دارای چمنی کچل و ناقص بود و همچنین وضعیت آبیاری اش نا مناسب و از لحاظ ظاهری جلوه ای نداشت ، این موضوع مشکل را دو چندان کرده بود و دانش آموزان اصلا رغبت نمی کردند که در فعالیت های ورزشی از روی علاقه شرکت کنند . همچنین یکی دیگر از وضعیت های نا بسامان این مکان دارا بودن پشه زیاد بود که دانش آموزان را اذیت می کرد. شاخص های کمی وضعیت موجودمیزان علاقه مندان و شرکتکنندگان در فعاليت تربيت بدني از روی رغبت و علاقه مهر وآبان آذر دی 20% 30% 50% جدول میزان علاقهمندان و شرکتکنندگان در فعاليت هاي ورزشي در 4 ماه اول سالتحصيلي (جدول شماره1) با مشاهده وضعیت کیفی و کمی شواهد موجود و همچنین با توجه به تجربیاتی که کسب کرده بودم متوجه شدم که این اقداماتی که تا حالا خودم وسایر همکاران در مورد جذب دانش آموزان به فعاليت هاي ورزشي انجام دادهایم کافی نیست و باید دلایل این مشکل و عدم علاقه ی دانش آموزان به فعاليت هاي ورزشي را باکمک خود دانش آموزان و اولیا وهمکاران محترم پیدا کنم و تا حد توان این مشکل را حل کنم .جمع آوری اطلاعات برای ارائه ی راه حل ها 1- مصاحبه:ابتدا درمورد اهمیت فعاليت هاي ورزشي و همچنین در مورد اینکه چرا بعضی ها دوست ندارند در فعاليت هاي ورزشي شرکت کنند؟ به نظر شان چه کار هایی باید انجام شود تا همه در فعاليت هاي ورزشي شرکت کنند؟ میزان همکاری پدر و مادرشان با آن ها جهت شرکت در فعاليت هاي ورزشي چگونه میباشد؟ ؟ سوالاتی از این قبیل از دانش آموزان پرسیده شد و دانش آموزان پاسخ های گوناگونی ارائه دادند که این پاسخ ها را به طور خلاصه یاد داشت کردم. وبا اساتید و مشاورین و همکاران محترم مصاحبه کرده و اطلاعاتی در این زمینه به دست آوردم.2- برگزاری جلسه با مربیان تخصصی مجتمع ورزشی جلسه ای با مربیان برگزار کردیم و در مورد عدم علاقه ی بعضی از دانش آموزان به فعاليت هاي ورزشي با همکاران بحث و گفتگو کردیم آنها نیز متوجه این موضوع شده بودند و عقیده داشتند که مربی ورزش به تنهایی نمی تواند در این امر مهم موفق شود و در پایان نتیجه گرفتیم که برای موفق شدن در این کار باید جلسه ای با اولیا ی دانش آموزان داشته باشیم و آگاهی های لازم را در مورد چگونگی همکاری آنها با دانش آموزان و اهمیت فعاليت هاي ورزشي به آنها بدهیم.3- پرسش نامه با توجه به پاسخ هایی که دانش آموزان در پاسخ به سوالات مصاحبه داده بودند لازم دانستم که پرسش نامه ای تهیّه کنم و اطلاعاتی را در این زمینه از اولیا بدست آوردم. 4- مطالعه مطالعه ی کتابها، مجلات و تحقیقاتی که در این زمینه کار شده بود،که عنوان بعضی از آنها در منابع و مأخذ ذکر شده است نیز، راه حل هایی یافت شد.5- مشاهده یکسری از اطلاعات را با مشاهده مکرری داشتم به دست آوردم و از این طریق صحت نظر های ایشان در رابطه با پاسخ سوالات تأیید گردید.پس از بررسی اطلاعاتی که از طریق مصاحبه و پرسش نامه و مطالعه و مشاهده و نظریه های همکاران سایر مدارس و مجتمع های ورزشی و مشاوران امر به دست آمد اطلاعات حاصل از این فرایند مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت و مواردی که باید در این زمینه تغییر و اصلاح یابد معین شد، خلاصه ی یافته های تجزیه وتحلیل به شرح زیر میباشد:تجزیهوتحلیل اطلاعات : ترس از شکست و تمسخر از جانب همکلاسیها/برنامهریزی هاي اشتباه در امر ورزش/عدم وجود امکانات ورزشی لازم براي دانشآموزان و کمبود فضاهاي ورزشی مناسب/معلولیتها و محدودیت هاي جسمی دانشآموزان.برخي از دادههای حاصل از ابزار و فنون ديگر: ناتوانی در یادگیري مهارت هاي ورزشی و عدم اعتمادبهنفس/سستی و تنبلی دانشآموز/نبود فرهنگسازی در حیطه مسائل ورزشی و نهادینه نشدن امر ورزش در خانواده/رفتار نامناسب مربی تربیتبدنی و نداشتن رابطهی گرم بادانشآموزان.راه حل هاي پيشنهادي. ایجاد محیطی جذاب :یکی از راهکار هایی که باعث ایجاد علاقه در دانش آموزان در امر ورزش می گردد،ایجاد محیط جذاب جهت ورزش نمودن است که دانش آموزان در این محیط احساس سر زندگی و شادابی کنند.. فضای سبز مناسب:یکی دیگر از عواملی که باعث شور و نشاط و انگیزه در دانش آموزان می گردد،ایجاد فضای سبز مناسب با نمای زیبا می باشد که در آن گل و گیاه و درختان زیبایی موجود باشد.چمن بازی :یکی دیگر از فاکتور هایی که به دانش آموزان علاقه و انگیزه می بخشد فضای چمن زیبا و مناسب است که ضمن روحیه بخشی و شاداب سازی و ایجاد نشاط در دانش آموزان انگیزه را نیز در آنها تقویت می نماید.▪ تابلوی اعلانات ورزشی:یکی از روشهایی که موجب افزایش جاذبه درس تربیت بدنی در مدارس و مجتمع های ورزشی می گردد نصب یک تابلوی اعلانات ورزشی است که می توان از طریق آن اطلاعات جدید ورزشی،اخبار و…. را به دانش آموزان ارائه کرد.▪ اعلام سایت های مختلف ورزشی:امروزه با گسترش اینترنت در سطح جهان ودست یابی راحت وآسان به آن می توان از این طریق دانش آموزان را به ورزش کردن ترغیب کرد به این صورت که سایتهای ورزشی را به دانش آموزان معرفی نمائیم.▪ بر گزاری مسابقات ورزشی:مسابقات می تواند در سطوح مختلف اجرا شود،از سطح یک کلاس گرفته تا سطوح بالاتر:آموزشگاه،ناحیه،استان و کشور که هم اکنون در مقاطع مختلف اجرا می گردد اما نکته ای که مورد توجه است این است که این مسابقات هنوز جایگاه واقعی خود را در بین دانش آموزان پیدا نکرده واین نشانۀ ضعف ونقص در برنامه ریزی می باشد. چرا که برگزاری اینگونه مسابقات فقط دانش آموزان برتر شرکت کننده را فرا می گیرد حال آنکه بد نیست اگر مسابقاتی جهت دانش آموزان دیگر ویا تماشا گران ومشوقّین که به مسابقات می آیند برگزار گردد وبرای دیگر دانش آموزان نیز ایجاد انگیزه نماید ودر واقع یک فرهنگ سازی اصولی برای تماشا گران ودانش آموزان غیر فعّال گردد. ▪ ایجاد انگیزه برای مطالعات ورزشی:در حال حاضر بسیاری از کتب ورزشی مفید وجود دارند که به امر تربیت بدنی از دیدگاه خاص و ویژه ای می نگرند وعلاوه بر آنها می توان از مجلات وروزنامه ها وهفته نامه های معتبر ومعروف ورزشی نام برد،کارشناسان تربیت بدنی آموزش وپرورش می توانند با در اختیار قرار دادن این منابع عظیم نقش مهمی در ترغیب دانش آموزان به ورزش ایفا کنند.از جمله عوامل ایجاد کننده انگیزه:خبر رسانی واطلاعات عمومی ورزشی وتربیت بدنی وبرگزاری مسابقات اطلاعات عمومی ورزشی می باشد.▪ ارائه مشاوره جهت جدول برنامه ریزی شده:همان طور که امروزه مراکز مشاوره ای گوناگونی در ابعاد مختلف روانشناسی،جامعه شناسی و…. وجود دارند ارئه مشاوره به دانش آموزان برای داشتن برنامه ای زمان بندی شده برای انجام فعالیت های ورزشی کمتر به چشم می آید.▪ چاپ نشریات ورزشی توسط دانش آموزان:ایجاد یک محیط رقابتی برای دانش آموزان یک آموزشگاه یا ناحیه ویا استان در مورد چاپ نشریات ورزشی دانش آموزی می تواند در بسیاری از موارد موجب افزایش جاذبه درس تربیت بدنی گردد.▪ ایجاد یک سایت ورزشی برای آموزشگاه و مجتمع های ورزشی:با ایجاد یک سایت ورزشی وبا کمک دانش آموزان مطالب مختلف ورزشی گردآوری می گردد وبدین ترتیب موجب گسترش جاذبۀ تربیت بدنی می گردد.▪ اهدای جوایز ورزشی:در بسیاری از مدارس رسم بر این است که از دانش آموزان برتر رشته های مختلف درسی ،هنری،فرهنگی و….تقدیر به عمل می آید وبه آنها جوایزی اهدا می گردد.چرا در این میان اهدای جوایز ورزشی بسیار نادر است؟تربیت بدنی می تواند با مرسوم کردن این شیوه نقش مهمی را در ترغیب وتشویق دانش آموزان به سمت وسوی ورزش ایفا کند.▪ ▪ برگزاری نمایشگاه های ثابت یا دوره ای:این نمایشگاه ها شامل:۱)عرضه محصولات ورزشی با کیفیت وقیمت مناسب ۲) آثار ابداعات، اختراعات،تألیفات،ترجمه ها و….دانش آموزان ویا مربیان تربیت بدنی است.▪ برگزاری مسابقات ورزشی همگانی:برگزاری چنین مسابقاتی موجب افزایش شور ونشاط وروحیه ورزشی در بین دانش آموزان می گردد.در حال حاضر این مسابقات در سطح بسیار محدودی اجرا می گردد.▪ معرفی مکانها،باشگاه ها وکلوپ های معتبر ورزشی:کارشناسان تربیت بدنی می توانند در یک تحقیق گسترده سالنها ومکانها وباشگاه های ورزشی معتبر ومفید همجوار وغیره را به منظور استفاده دانش آموزان شناسایی ومعرفی کنند.البته باید توجه داشت که هیچ یک از موارد مطرح شده به تنهایی ویا در زمان کوتاه نتیجۀ قابل توجهی نخواهد داشت.باید فعالیت های مد نظر را بطور گسترده ومتمادی طی چندین سال انجام داد تا نتیجۀ مطلوب حاصل شود.● راهکارهای عملی فراهم نمودن بستر آموزشی بهتر وموثرتر درس تربیت بدنی ▪ بستر سازی مناسب:منظور از بستر سازی مناسب،فراهم آوردن امکانات کافی برای دانش آموزان است تا رشتۀ مورد علاقۀ خود را انتخاب کنند.گرچه این بحث بسیار تکراری است اما نباید فراموش شود که مهمترین مسئله نیز هست.