مقدمه :
لغت استثنايي اصولا يك اصطلاح آموزشي است . مربيان آموزش و پرورش و مشاوران راهنمايي در زمره ي اولين كساني هستند كه به محدوديتهاي يادگيري ، عاطفي شخصيتي ، اجتماعي ، و مشكلات اين افراد پي مي برند و بايد نسبت به رفع آنها با روشهاي موجود و همچنين پشگيري از مشكلات آني اقدام نمايند .
جايگاه آموزش و پرورش استثنايي
در سال 1369 قانون تشكيل سازمان آموزش و پرورش استثنايي كشور به تصويب مجلس شوراي اسلامي رسيد نظر به اينكه مبارزه با مستكبرين و حمايت از مستضعفين از شعارهاي اصلي انقلاب اسلامي بوده و حكومت اسلامي نيز در جهت رفع استضعاف پايه گذاري شده است كودكان استثنايي كه از مصاديق بارز مستضعفين و به تعبيري از گروه محرومان مضاعف جامعه بودند ؛ مورد توجه و عنايت مسئولان و برنامه ريزان قرار گرفتند و از همان اوان انقلاب در اولويت نظام اسلامي قرار داده شدند . در منشور جهاني حقوق كودك هم آمده است همه بدون تبعيض در رنگ ؛ نژاد ؛ زبان ؛ تبار اقتصادي ؛ طبقه اجتماعي ؛ عليرغم آن كه از هوش سرشاري برخوردار باشند و يا عادي ؛ عقب مانده ذهني ؛ نابينا ؛ ناشنوا يا داراي هر گونه نقص و يا ضعف جسمي و اجتماعي باشند ؛ حق دارند به طور يكسان از امكانات يادگيري ؛ آموزشي ؛ پرورشي با حداكثر توانايي و استعدادهاي خود بهره مند شوند . ايجاد زمينه و فراهم آوردن امكانات و تسهيلات در جهت آموزش ؛ رفاه و توانبخشي آنان نه به عنوان ترحم و دلسوزي بلكه به عنوان يك وظيفه براي دولت هاي عضو از حقوق مسلم اينگونه كودكان تلقي مي شود .
اهداف آموزش و پرورش استثنايي كشور نيز بر اين اصل استوار است كه هر كودك استثنايي با توجه به تفاوتهاي فردي حق دارد از آموزش متناسب با استعدادهاي خويش برخوردار گردد .
تعريف آموزشگاه استثنايي
در اين آموزشگاه دانش آموزان يك يا چند گروه استثنايي در يك دوره تحصيلي ، آموزش مي بينند .
كودكان استثنايي
عنوان كودك استثنايي در مكاتب آمريكا و انگليس فرق مي كند در آمريكا به تمامي كودكاني كه به نحوي با كودكان طبيعي و همسن خود از نظر فكري ، جسمي ، عاطفي ، عقلاني ، رفتاري ، ... فرق داشته باشند استثنايي گفته ميشود مسلما" با قبول اين تعريف يك كودك نابغه ، نابينا ، ناشنوا ،عقب مانده ذهني و نظاير آن همه استثنايي هستند .
در انگلستان لغت استثنايي را محدود به تيز هوشي مي كنند و ساير كودكان را كه به عللي تحت حمايت و آموزش خاص هستند كودكان ويژه ميگويند .
دانش آموز استثنايي
مطابق بند 1 فصل اول آيين نامه اجرايي آموزش و پرورش استثنايي ؛ دانش آموز استثنايي به فردي اطلاق مي شود كه از نظر ذهني ( هوشي ) ؛ جسمي ( جسمي و حركتي ) ؛ عاطفي و يا اجتماعي تفاوت قابل ملاحظه اي با افراد همسن خود داشته باشند و اين تفاوت به حدي باشد كه برخورداري آنان از آموزش و پرورش مستلزم تغييرات در برنامه ها ؛ روش ها ؛ مواد آموزشي ؛ فضاي آموزشي عادي و ارائه خدمات آموزشي و توانبخشي ويژه آنان باشد .
طبقه بندي كودكان و نوجوانان استثنايي
كلي ترين طبقه بندي ، كه مورد قبول اكثريت متخصصان مي باشد عبارت است از تقسيم اين افراد به سه دسته بزرگ
الف : كودكان و نوجوانان كه به علت اختلافات هوشي و فعاليتهاي ذهني از كودكان عادي متمايزند . در اين دسته كودكان و نوجوانان عقب مانده ذهني و افراد تيز هوش قرار دارند .
ب : كودكان و نوجواناني كه به علت اختلالات و ضايعات مغزي يا اختلالات عملي مبتلا به اختلالات رفتاري هستند در اين دسته كودكان و نوجوانان ناسازگار يا دشوار قرار دارند .
ج : كودكان و نوجوانان مبتلا به اختلالات و نقايص حسي و حركتي و اختلالات عملي رشد ، در اين دسته نابينايان و همچنين مبتلايان به اختلالات تكلمي ، اختلالات كنترل استنكترها و ناتوانيهاي حركتي قرار دارند .
