دروغ در دين داري

دروغ در فضايل اخلاقى

در كمالات روحى سه جور دروغ تصور مى‏شود:

يكى آن است كه دروغ گو مى‏داند كه فاقد فضيلت است و به دروغ، ادعاى داشتن‏فضيلت دارد; مى‏داند كه عاطفه ندارد، ولى ادعاى عاطفه مى‏كند.

ديگر آن كه حقيقت فضيلت را به درستى ندانسته و در تشخيص مصداق، اشتباه‏مى‏كند و دعوى داشتن فضيلت دارد. حسود است و به شخصيتى حسد مى‏ورزد، ولى‏حسادت خود را تنفر از ريا كارى و عوام فريبى مى‏پندارد.

سوم آن كه حقيقت فضيلت را به خوبى مى‏داند و خودش هم فاقد آن است، ولى‏زيادى خود خواهى و شدت خود پسندى موجب مى‏شود كه خود را داراى آن‏فضيلت‏بداند. او اگر وجدان خود را حاكم قرار دهد، پى مى‏برد كه داراى آن فضيلت‏نمى‏باشد، ولى چيزى كه در ميان افراد خود پسند يافت نمى‏شود وجدان مى‏باشد وبس; خود خواهى راه حقيقت و سعادت را بر اين دسته بسته است.

معمولا خود پسندى، بيش‏تر در كسانى يافت مى‏شود كه تا حدى در موقعيتى كه‏دارند موفقيتى به دست آورده باشند، هر چند آن موفقيت، كوچك باشد و خودشان‏هم در پيدايش آن، چندان سهيم نباشند، بلكه آن را اوضاع و احوال خانوادگى يا محلى‏ايجاد كرده باشد.