مهارتهاي زندگي به مهارتهايي گفته مي شود كه باعث افزايش توانايي رواني _ اجتماعي افراد مي شود و فرد را قادر مي سازد كه به طور مؤثر با مقتضيات و كشمكش هاي زندگي رو برو شود . هدف اصلي در واقع افزايش توانايي رواني _ اجتماعي و در نهايت پيشگيري از شكل گيري رفتارهاي آسيب رسان به بهداشت و سطح سلامت و روان افراد است . در واقع يادگيري مهارتهاي زندگي موجب افزايش " ظرفيت هاي روان شناختي " شده و توانايي شخص را در مواجهه با انتظارات و سختي هاي زندگي روزمره افزايش مي دهد . هر قدر ظرفيت روان شناختي بالاتر و بيشتر باشد به همان اندازه شخص قادر خواهد بود سلامت رواني _ رفتاري خود را در سطح بهتري نگه داشته و با شيوه اي مثبت ، سازگارانه و كار آمد به حل و فصل مشكلات بپردازد .
مهارتهاي زندگي شامل مجموعه اي از تواناييهاست كه قدرت سازگاري مثبت و كارآمد را افزايش مي دهد . در نتيجه شخص قادر مي شود بدون اينكه به خود يا ديگران صدمه بزند مسؤو ليتهاي مربوط به نقش اجتماعي خود را بپذيرد و با چالش ها و مشكلات روزانه زندگي به شكل مؤثر رو به رو شود . محققان تأ ثير مثبت مهارتهاي زندگي را در كاهش سوء مصرف مواد استفاده از ظرفيت ها و توانمنديها ي هوشي و شناختي ، پيشگيري از رفتارهاي خشونت آميز، افزايش خود اتكايي، اعتماد بنفس، افزايش خودكارآمدي، ارتباط مؤثر و ساير تواناييهاي رواني_ اجتماعي را مورد تأ ييد قرار داده اند . اين مهارتها به عنوان روش عام پيشگيري از آسيب هاي فردي و اجتماعي مورد تأكيد بوده است . فرايند نقش مهارتهاي زندگي در ارتقاء بهداشت روان را به شكل زير مي توان نشان داد.
1- تمرین و تکرار در عمل
2- کسب مهارت های زندگی
3- کسب دانش
4- رفتار کارآمد
5- نگرش و اثرهای مثبت
6- پیشگیری از مشکلات و ارتقای بهداشت روان
يادگيري موفقيت آميز مهارتهاي زندگي كه بر اثر تمرين و تكرار حاصل مي شود ، نگرش فرد را در مورد خود و ديگران به طور مثبت تحت تأثير قرار مي دهد، علاوه بر اين، نگرش ديگران را نيز در مورد فرد تغيير مي دهد . و اين اصل دو سويه ( تغيير نگرش خود و ديگران ) ارتقاي بهداشت روان را شتابي دو چندان مي بخشد .
اثرات كاربرد مهارتهاي زندگي
الف: افزايش سلامت رواني و جسمي شامل:
تقويت اعتماد به خويشتن و احترام به خود
تجهيز اشخاص به ابزار و روش هاي مقابله با فشارها محيطي و رواني
كمك به تقويت و توسعه ارتباطات دوستانه ، مفيد و سالم
ارتقاي سطح رفتار هاي سالم و مفيد اجتماعي
ب: پيشگيري از مشكلات رواني ، رفتاري و اجتماعي شامل :
- مصرف سيگار و سوء مصرف مواد مخدر
- بروز اختلالات رواني و مشكلات رواني _ اجتماعي
- خود كشي در نوجوانان و جوانان
- رفتارهاي خشونت آميز
- شيوع ايدز
- بي بند و باري جنسي
- افت و كاهش عملكرد تحصيلي
انواع مهارتها
مهارتهاي ده گانه اي كه سازمان جهاني بهداشت بر آن تأكيد داشته است عبارتند از :
1- مهارت خود آگاهي
2- ارتباط
3- روابط بين فردي
4- تفكر نقادانه
5- تفكر خلاق
6- تصميم گيري
7- حل مسأله
8- مقابله با فشار
9- مقابله با هيجانهاي ناخوشايند
10- همدلي
با آموزش اين مهارتها و تمرين آنها در عمل افراد ياد مي گيرند كه زندگي صحيح يك مهارت كلي است كه مي توان با ماهر شدن در اجزاء آن ( خود آگاهي، همدلي ،مقابله با هيجانهاي منفي و ...) به احساس رضايت و آرامش دست يافت.
