دکتر باقر لاریجانی با اشاره به دستاوردهایی این ۴۰ سال در حوزه آموزش پزشکی کشور گفت: بسیاری از ما به خاطر داریم که پیش از انقلاب اسلامی کادر سلامت، خصوصا پزشکان، به طور عمده ایرانی نبودند و باتوجه به کمبود نیروی انسانی مجبور به بکارگیری نیروهای پزشکی از سایر کشورها بودیم.
افزایش ۷۰ برابری تعداد دانشجویان دکتری تخصصی
وی افزود: در سال های پس از انقلاب پیشرفت های چشمگیری در آموزش عالی کشور رخ داد. تعداد دانشجویان آموزش عالی کشور در سال ۵۷ حدود ۲۰۰ هزار نفر بود و امروز بیش از ۴ میلیون دانشجو در کشور داریم. تعداد دانشجویان دکتری تخصصی در سال ۵۷ به زحمت بیش از ۱۰۰۰ نفر بود و الان به بیش از ۷۰ هزار نفر رسیده است.
معاون آموزشی وزارت بهداشت خاطرنشان کرد: تعداد رشته مقاطع تحصیلی از حدود ۴۰۰ رشته مقطع به بیش از ۳ هزار رشته مقطع رسیده و تعداد اعضای هیئت علمی تمام وقت دانشگاهها از حدود ۷ هزار نفر، به حدود ۷۰ هزار نفر رسیده است.
حوزه سلامت جمهوری اسلامی ایران نظامی منحصر به فرد در دنیا است
وی یادآور شد: تا سال ۶۴ آموزش عالی کشور یکپارچه اداره میشد ولی باتوجه به ویژگی های منحصر به فرد آموزش علوم پزشکی، آموزش علوم پزشکی با نظام ارائه خدمات ادغام شد و وزارت بهداشت شکل گرفت. حوزه سلامت در جمهوری اسلامی ایران نظامی منحصر به فرد در دنیا است. چرا که ادغام باعث شده بسترهای آموزش بالینی خوبی برای دانشجویان علوم پزشکی فراهم آید. اکنون ما در تربیت نیروی انسانی در تمامی مقاطع خودکفا هستیم و ظرفیت لازم برای فعالیت های بین المللی نیز در حوزه آموزش علوم پزشکی وجود دارد.
دبیر شورای آموزش پزشکی و تخصصی افزود: از زمان تشکیل وزارت بهداشت پیشرفت های ارزشمندی در حوزه های مختلف از جمله آموزش علوم پزشکی رخ داده است. آن زمان تنها یک دانشکده علوم پزشکی مستقل در کشور وجود داشت و اکنون ۶۶ دانشگاه و دانشکده مستقل علوم پزشکی داریم. تعداد دانشجویان دکتری حرفه ای در رشته های پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی از ۱۰ هزار به حدود ۷۰ هزار نفر رسیده است.
وی افزود: در تحصیلات تکمیلی حوزه سلامت هم ارتقای خوبی داشته ایم. تعداد رشته محل های دکتری تخصصی (PhD) علوم پزشکی از ۱۵ به ۳۹۵ و تعداد رشته محل کارشناسی ارشد هم از ۳۱ به ۶۴۴ رسیده است. تلاش های بسیاری برای توسعه آموزش های تخصصی و فوق تخصصی علوم پزشکی انجام شده، تعداد رشته محل های دکترای تخصصی و فوق تخصصی علوم پزشکی از ۱۰۰ به ۵۳۳ رسیده است.
۳۰ درصد تولیدات علمی کشور مربوط به وزارت بهداشت است
لاریجانی گفت: متناسب با این توسعه نیروی انسانی علاوه بر پیشرفت هایی که در زمینه ارائه خدمات داشته ایم، در حوزه پژوهش هم رشد چشمگیری داشتیم. ۳۰ درصد تولیدات علمی کشور مربوط به وزارت بهداشت است در حالی که تنها حدود ۱۱ درصد اعضای هیات علمی کشور در دانشگاههای زیرمجموعه این وزارتخانه فعالیت می کنند. اکنون در تولیدات علمی رتبه ۱ در منطقه و رتبه ۱۶ در جهان هستیم و حدود ۳ هزار شرکت دانش بنیان در کشور داریم که ۲۵ درصد درآمد دانش بنیان کشور در حوزه علوم پزشکی است.
در تربیت نیروی انسانی به خودکفایی رسیده ایم
وی گفت: اکنون که در تربیت نیروی انسانی به خودکفایی رسیده ایم، ارتقای کیفی آموزش علوم پزشکی از الزامات این حوزه است که باید به آن توجه شود. در این راستا از سال ۱۳۹۴ برنامه تحول و نوآوری در آموزش علوم پزشکی طراحی شده و در دست اجرا است. این برنامه ها دستاوردهای بسیار خوبی برای کشور داشته که با تلاش همه مسئولان در وزارت بهداشت و دانشگاه های علوم پزشکی محقق شده است.
تحقق الزامات نظام های آموزشی دنیا با اجرای تحول و نوآوری آموزش پزشکی
معاون آموزشی وزارت بهداشت درباره اهداف برنامه تحول و نوآوری در آموزش علوم پزشکی گفت: این برنامه در قالب سیاست هایی کلی و باتوجه به اسناد بالادستی تنظیم شده است. در واقع برنامه تحول و نوآوری در آموزش علوم پزشکی نقاطی را مورد هدف قرار می دهد که از الزامات نظام های آموزشی در دنیا است.
وی گفت: هدف این است که دانشگاهها ماموریت های ویژه ای را در سطح ملی و بین المللی دنبال کنند. ساختار دانشگاهها ارتقا یابد و به سمت دانشگاهها نسل جدید حرکت کنند. آموزش به نیازهای جامعه پاسخگو باشد، از ظرفیت مناطق آمایشی برای توسعه آموزش بهره برداری شود، اخلاق حرفه ای را در آموزش علوم پزشکی ارتقا دهیم.
لاریجانی افزود: از دیگر اهداف برنامه تحول آموزش توسعه بین المللی آموزش، توسعه آموزش مجازی در علوم پزشکی، ارتقای نظام های ارزیابی و آزمون ها است. البته در این برنامه به زیرساخت های لازم برای آموزش علوم پزشکی هم به صورت ویژه توجه شده است. همانطور که گفته شد این برنامه ها مسیری است که دانشگاهها برای ارتقا باید طی کنند.
طراحی نقشه حرکت دانشگاه های علوم پزشکی به سمت دانشگاه نسل جدید
وی درباره اینکه دانشگاهها چگونه باید به سمت دانشگاههای نسل جدید حرکت کنند، گفت: دانشگاه های نسل جدید، دانشگاه هایی خودکفا هستند که ارتباط گسترده ای با جامعه و صنعت دارند و دانش آموختگان این دانشگاهها افرادی کارآفرین هستند که در اقتصاد دانش بنیان کشور نقش دارند. به عبارتی دانشگاهها و دانش آموختگان آن توانایی بهره برداری از علم در مسیر تولید ثروت و در سطح بالاتر ایجاد ارزش در جامعه را دارند.
دبیر شورای آموزش پزشکی و تخصصی افزود: در برنامه تحول و نوآوری در آموزش در درجه اول دانشگاهها باید نقاط سرآمدی خود را کشف و در مسیر آن سرمایه گذاری کنند. دانشگاه های بزرگ دنیا هم در کنار پیشرفت هایی که دارند در چند رشته سرآمد هستند و به صورت ویژه کار می کنند.
وی گفت: ضروری است تا مسیری برای این حرکت دانشگاهها طی شود که نقشه این حرکت ترسیم شده و دانشگاهها متناسب با ظرفیت های خود از آن بهره برداری می کنند. از سوی دیگر برای نهادینه کردن مفاهیم کارآفرینی و خلق ثروت دوره هایی برای دانشجویان تحصیلات تکمیلی طراحی شده که به زودی در قالب برنامه درسی این دانشجویان اجرایی خواهد شد.
تحول در آموزش یعنی ارتقای کیفیت نیروی انسانی برای پاسخگویی به نیاز مردم
لاریجانی درباره ارتقای پاسخگویی آموزش به نیازهای سلامت مردم گفت: در واقع تمام اقداماتی که در قالب برنامه تحول و نوآوری در آموزش صورت گرفته با هدف ارتقای پاسخگویی به نیازهای جامعه است.
وی گفت: برآورد نیروی انسانی مورد نیاز نظام سلامت کشور تا سال ۱۴۰۴ یکی از اقدامات مهمی است که در این راستا انجام شده؛ یعنی برآورد شده که چه تعداد نیرو در هر رشته و مقطعی در کل کشور مورد نیاز است. باتوجه به اینکه تمامی برنامه های حوزه آموزش در قالب مناطق آمایشی اجرایی می شود، برش منطقه این برنامه ها هم در دست تدوین است. پس از تدوین این برنامه ها، تفاهم نامه ای با مناطق آمایشی منعقد می شود و توسعه علوم پزشکی در هر منطقه متناسب با این تفاهم نامه صورت می گیرد. هر منطقه نیز ۷۰ درصد نیروی انسانی خود را تربیت خواهد کرد.
معاون وزیر بهداشت افزود: لازم است به این نکته توجه شود که یکی از راهکارها برای تامین نیاز جامعه، ارائه آموزش های مهارتی است. مرکز ملی آموزش های مهارتی و حرفه ای سال گذشته تاسیس شد و تاکنون دوره های مهارتی متعددی در حیطه های مورد نیاز کشور به تصویب این مرکز رسیده و مراکز ارائه کننده این آموزش ها هم اعتباربخشی می شوند. به افرادی که این دوره ها را می گذرانند مدرک تحصیلی ارائه نمی شود، بلکه تنها گواهی طی این دوره را اخذ می کنند.
وی اظهار داشت: اقدامات دیگری از جمله راه اندازی تخصص پزشکی خانواده به عنوان یکی از نیازهای مهم کشور در برهه زمانی فعلی صورت گرفته است. از سوی دیگر ضمن بازنگری تمامی برنامه های درسی متناسب با استانداردهای بین المللی، توسعه فناوری ها و نیازهای کشور، به مناطق آمایشی اختیار داده شده تا متناسب با چالش های سلامتی که دارند ۲۰ درصد برنامه آموزشی رشته مقاطع مختلف را تغییر دهند.
۳ هزار دانشجوی خارجی در رشته های علوم پزشکی ایران تحصیل می کنند
لاریجانی با اشاره به اقدامات توسعه بین المللی آموزش پزشکی خاطرنشان کرد: ارتقای استانداردهای آموزش یکی از الزامات برای ورود به عرصه های بین المللی است. سال گذشته تمام دانشگاهها و بیمارستان های آموزشی کشور اعتباربخشی شدند. در این اعتباربخشی هدف کمک به دانشگاهها برای توسعه استانداردهای آموزش است.
وی گفت: دانشگاه های علوم پزشکی باید از استانداردهای لازم برای ورود به عرصه های بین المللی برخوردار باشند. از سوی دیگر برخی از دانشگاه های علوم پزشکی کشور اعتباربخشی بین المللی شده اند و برخی نیز وارد فرایند این اعتباربخشی شده اند.
معاون آموزشی وزارت بهداشت افزود: سامانه education Iran برای معرفی ظرفیت های دانشگاه های علوم پزشکی در عرصه های بین المللی راه اندازی شده، برنامه های آموزشی متعددی به زبان انگلیسی در این سامانه بارگذاری شده و هدف این است که دانشجویان متقاضی تحصیل در رشته های علوم پزشکی با ظرفیت های موجود در ایران آشنا شوند.
وی گفت: نحوه ارزشیابی دانشگاههای خارجی تغییر کرده و از نظام های رتبه بندی بین المللی مثل تایمز، شانگهای و QS، به طور ویژه بخش علوم پزشکی دانشگاهها برای تهیه لیست دانشگاه های خارجی مورد تایید وزارت بهداشت استفاده می شود. تسهیلات ویژه ای برای تحصیل دانشجویان خارجی در دوره های تحصیلات تکمیلی در ایران ایجاد شده است.
لاریجانی افزود: در حال حاضر حدود ۳ هزار دانشجوی خارجی در دانشگاه های علوم پزشکی کشور تحصیل می کنند. این برنامه در حال گسترش است و برخی مناطق آمایشی ارتباط خوبی با کشورهای همجوار خود برای جذب دانشجوی خارجی برقرار کرده اند.
فراهم شدن زیرساخت های مجازی سازی دوره های آموزش علوم پزشکی
وی درباره استفاده از قابلیت مجازی سازی آموزش برای ارتقای آموزش علوم پزشکی گفت: طی سال های گذشته فعالیت هایی در زمینه مجازی سازی آموزش در دانشگاههای علوم پزشکی صورت گرفته است. اما هدف در برنامه تحول آموزش ایجاد یک سامانه کشوری است تا تمام دانشجویان در دانشگاه های علوم پزشکی بتوانند از دروس سایر دانشگاهها بهره مند شوند.
دبیر شورای آموزش پزشکی و تخصصی گفت: دانشگاه علوم پزشکی مجازی به عنوان یک نهاد برای این منظور در سال ۱۳۹۵ تاسیس شد. اقدامات بسیار خوبی در این دانشگاه صورت گرفته است. زیرساخت های آموزش مجازی در کشور مانند سامانه نوید، موکس و ... ایجاد شده است.
وی افزود: دوره کارشناسی ارشد مجازی آموزش پزشکی برای اعضای هیئت علمی دانشگاههای علوم پزشکی کشور از سال ۹۵ در حال برگزاری است. به منظور ارتقای کیفیت آموزش، در شورای جذب تصویب شد که تمامی اعضای هیئت علمی در بدو استخدام این دوره را طی کنند.
تمامی دروس دانشگاهها مجازی سازی می شود
لاریجانی یادآور شد: بخشی از دروس در دانشگاهها از طریق زیرساخت های ایجاد شده به صورت مجازی ارائه می شود و به زودی تمامی دروس دانشگاهها از طریق این زیرساخت ها در دسترس تمامی دانشجویان قرار خواهد گرفت.
وی افزود: علاوه بر این دوره هایی مانند آموزش کارآفرینی برای دانشجویان تحصیلات تکمیلی و دوره پزشکی خانواده برای پزشکان عمومی به صورت مجازی طراحی شده که به زودی اجرایی می شود. در نظر است تا از طریق این زیرساخت ها بخش عمده ای از فرایندهای حوزه آموزش به صورت آنلاین صورت گیرد. تاکنون ۳۰ پورتال در حوزه آموزش راه اندازی شده است.
معاون وزیر بهداشت اظهار داشت: در بخش آزمون ها نیز در حال الکترونیکی کردن آزمون های علوم پزشکی هستیم. آزمون های علوم پایه و پیش کارورزی در چندین دوره به صورت الکترونیک برگزار شد. این امر ضمن اینکه مبلغ قابل توجهی هزینه ها را کاهش داد در ارتقای کیفیت و امنیت آزمون ها نیز نقش قابل توجهی داشته است.
ادامه تحول و نوآوری در آموزش علوم پزشکی با نظر اعضای هیئت علمی و دانشجویان
وی درباره برنامه های آینده معاونت آموزشی وزارت بهداشت گفت: در حال حاضر نقشه حرکت دانشگاه های علوم پزشکی کشور در حوزه آموزش ترسیم شده است. از سوی دیگر مصوبه آمایش سرزمینی در آموزش عالی سلامت به عنوان اولین مصوبه آمایش کشور، زمینه های تشکیل مناطق آمایشی را فراهم کرد و دانشگاههای مستقر در مناطق نیز همکاری خوبی را شکل داده اند.
لاریجانی ابراز امیدواری کرد با همسان سازی آمایش در سایر بخش های مرتبط با آموزش عالی کشور شبکه های علمی در رشته های مختلف در کشور شکل بگیرد تا به سمت مرجعیت علمی در برخی حوزه های علوم پزشکی حرکت کنیم.
وی افزود: پس از اجرایی کردن آمایش ماموریت های ویژه ای براساس اولویت های اسناد بالادستی به مناطق و دانشگاهها سپرده شده تا در سطح ملی به عنوان همکار وزارت بهداشت این ماموریت ها را اجرا کنند.
معاون وزیر بهداشت خاطرنشان کرد: از سال ۱۳۹۴ تاکنون گفتمان تحول و نوآوری در دانشگاه های علوم پزشکی کشور ایجاد شده، زیرساخت های لازم برای تحول و نوآوری در آموزش علوم پزشکی در سه سطح ستاد وزارت بهداشت، مناطق آمایشی و دانشگاه های علوم پزشکی مهیا شده و به طور جدی طی سال های آتی پیگیری خواهد شد.
وی افزود: نهادینه سازی برنامه تحول و نوآوری در آموزش علوم پزشکی مستلزم مشارکت اعضای هیئت علمی و دانشجویان در دانشگاههای علوم پزشکی در اجرای این برنامه ها است. پیرو تلاش های صورت گرفته در این راستا ضروری است تا مسئولین دانشگاه های علوم پزشکی کشور در این زمینه تلاش کنند.
لاریجانی تاکید کرد: کسب نظر اعضای هیئت علمی و مسئولین آموزش در دانشگاه های علوم پزشکی کشور در اجرای برنامه تحول و نوآوری در آموزش علوم پزشکی می تواند اثر چشمگیری در اجرای اثربخش تر این برنامه ها داشته باشد. لذا ساز و کارهای این ارتباط در حال طراحی است.
