مبانی نظری موازنه قوا

موازنه قوا

نظریه ی موازنه قوا ، قدیمی ترین و مناقشه برانگیزترین نظریه سیاست بین الملل است که قدمت آن را می توان به نظریه پردازان سیاسی که تشریح و توصیف روابط میان دولت – شهرهای ایتالیا در قرن پانزدهم و شانزدهم می پردازند ، نسبت داد.

دیوید هیوم خاطر نشان ساخته است هرچند ممکن است اصطلاح توازن قدرت اصطلاح نویی باشد ولی قاعده ی حفظ توازن قدرت ، چنان در عقل سلیم و استدلالات بدیهی ریشه دارد که عدم وجود آن را در دوران های گذشته نمی توان پذیرفت. وی نتیجه می گرفت که توازن قدرت از اعصار باستان تا قرن هیجدهم مستمراٌ مورد عمل بوده است.

توازن قدرت به منزله ی یک وضعیت یا نوعی شرایط ، متضمن ترتیباتی عینی است که در آن رضایت خاطرنسبتاٌ گسترده ای در رابطه با نحوه ی توزیع قدرت وجود دارد توازن قدرت به عنوان یک نظام ، اشاره ای به جامعه ای مرکب ازچندین ملت دارد که در آن تمامی بازیگران اصلی ، هویت ، تمامیّت و استقلال خویش را ازطریق فرایند ایجاد توازن حفظ می کنند. در ادبیات موجود موازنه قوا به معانی مختلف ازجمله توزیع قدرت ، تعادل ، ثبات و صلح مورد استفاده قرار گرفته و به عنوان تنها قانون عام تاریخی در روابط بین الملل راهنمای عمل سیاستگذاران نیز شناخته شده است( فالتزگراف ،1384 : صص 67-66 ).

اهل نظر تبار نظریه ی توازن قوا را به توماس هابز می رسانند.هابز انسان را ذاتاً شرور ، مهاجم و متجاوز می دانست ، واقع گرایان با الهام از هابز دولت ها را دارای منافع متضاد و متعارض می دانند و می گویند کشورها از اجتماع انسان های قدرت طلب  و فزون خواه تشکیل یافته که برای تامین امنیت و حفظ خویش دائماً به کسب ، حفظ و افزایش اعتبار می پردازد (لیتل ،1389:13).

موازنه قوا پس از جنگ دوم جهانی توسط مورگنتا به صورت نظریه ای تدوین شد.

از دید مورگنتا ، موازنه ی قدرت به مثابه ی پیامد طبیعی و اجتناب ناپذیر مبارزه قدرت است که به شکل اتحادی از دولت هایی نمود پیدا می کند که نگران استقلال خودند و در مقابل طرح های دولتی که برای سلطه ی جهانی اقدام می کند ، تجمع پیدا می کند ( مورگنتا،1377: 315 ).

موازنه قدرت برای حفظ استقلال و و حاکمیت دولت ها ضرورت دارد و جلوی توسعه طلبی و سیاست های تجدیدنظرطلبانه ای را که می توانند به بی نظمی و یا سلطه و تفوق یک دولت بر سایرین منجر شوند می گیرد. نظام بین الملل در شرایط موازنه قدرت است که به ثبات و تعادل می رسد . البته این ثبات بسیار شکننده است زیرا اولا دولت ها بر مبتای حدسیات و برداشت های خود از قدرت خود و دیگران عمل می کنند و بنابراین همیشه نوعی عدم قطعیت وجود دارد ثانیا عملأ تلاش برای موازنه قدرت در این شرایط عدم قطعیت به تلاش برای نیل به حداکثر قدرت منجر می شود و در نتیجه هیچ گاه موازنه واقعا به وجود نمی آید ثالثا موازنه قدرت به تنهایی برای تثبیت نظام دولت ها و حفظ استفلال اعضا کارآمد نیست و نوعی اجماع اخلاقی نیز برای تحدید قدرت طلبی دولت ها ضروری است اما به هرحال ، موازنه قدرت نوعی مصالحه میان هرج و مرج مطلق و نظم معتبر است ( مشیرزاده،1384 :103).