مبانی نظری ویژگیهای حقوقی سهم و ماهیت حقوقی سهم

مبحث اول: تعریف وشناخت سهم 

سهم دارای مفهوم و اشکال و خاصیت خاص خود است که با دیگر دارایی های متصور برای اشخاص تفاوتهایی دارد که بایستی به شناسایی این جنبه ها بپردازیم.

در این مبحث در چند گفتار ابتدا به تعریف سهم پرداخته خواهد شد و تقسیم بندی انواع سهم بیان خواهد شد.سپس به مقایسه سهم با اوراق قرضه ، سهم الشرکه و اسناد در وجه حامل می پردازیم و تفاوتها و تشابهات آنها بیان خواهد گردید.

گفتار اول: تعریف سهم

سهم مفهوم  نسبتاً جدید حقوقی است که بایستی تعریف شود.دراین گفتار به تعریف سهم از لحاظ لغوی و قانونی خواهیم پرداخت.

الف: تعریف لغوی:.....

مفهوم لغوی سهم یعنی بهره و نصیب و حصه می باشد و اوراقی كه بیانگر مشاركت در كارخانه است سهم اطلاق می گردد. همچنین در لغت واژه سهم به معنای ترس و هراس و تیر كه از كمان پرتاب شود و گاهی به معنای قرعه بكار رفته است.

ب:تعریف اصطلاحی

تعریف اصطلاحی سهم نیز از تعریف لغوی سهم دور نیفتاده است و به نوعی بیانگر مشارکت سرمایه گذاران در دارایی های شرکت است.

در تعاریف حقوق ایران و انگلیس از سهم، عناصر و اجزاء زیر وجود دارد:

1- سهم قسمتی از سرمایه شركت است :سرمایه شركت سهامی به اجزاء و قطعاتی بنام سهم تقسیم می شود.

2- سهم مشخص میزان مشاركت سهامدار در شركت است :پرداخت تمام مبلغ اسمی سهام تنها تعهدی است كه در شركتهای سهامی برعهده سهامداران قرار می گیرد و مسئولیتشان محدود به مبلغ اسمی سهام آنهاست .(35 ل.ا.ق.ت) حقوق و مزایای ناشی از سهم بموجب قانون مقرر شده یا بوسیله اساسنامه و جنبه مالی یا غیر مالی دارد.

رعایت قاعده تساوی حقوق و مزایا به نسبت سهام در شركتهای سهامی الزامی نیست و گاهی مزایای خاص وجود دارد. (ماده42  ل.ا.ق.ت)

گفتار دوم:انواع سهم

در ایران مقررات راجع به شركت ها صراحت در خصوص اقسام سهام ندارد ولی از مواد مختلف قانون ولایحه اصلاح قانون تجارت می توان انواع سهم را شناسایی نمود امروزه اكثر شركتها تمایل به این دارند كه سهام یكنواختی صادر نمایند و از تطور سهام خودداری می نمایند.

این گفتار شامل تقسیم بندی سهام از جنبه های مختلف می باشد که در چند قسمت به آن می پردازیم.

الف: اقسام سهم از حیث آورده

در این تقسیم بندی از این نظراست كه صاحبان سهام چه نقشی در تشكیل شركت داشته اند.

• سهم سرمایه: نماینده قسمتی از سرمایه شركت است و هنگام تشكیل  شركت یا افزایش سرمایه این نوع سهام صادر می شود.
• سهم انتفاعی: به دارنده، حق استفاده از منافع شركت را می دهد نه سرمایه شركت (حصه ای كه آورده به او رد شده است). ایجاد سهام انتفاعی بیشتر در شركتهایی متداول است كه از انحصارات دولتی استفاده می كنند و از اشخاص حقوق عمومی (شهرداریها) برای اقدام به عملیات تجارتی امتیازاتی تحصیل می کنند و مطابق مفادامتیازنامه موظفند كه در پایان مدت امتیاز كلیه دارایی شركت را به امتیاز دهنده واگذار كنند .

علاوه بر شركتهای دولتی  در اساسنامه شركتهای دیگر نیز می توان موضوع استرداد سرمایه و صدور سهام انتفاعی بمنظور تشویق سرمایه گذاری در نظر گرفته شود.