مبانی نظری صنایع تبدیلی کشاورزی، توسعه کشاورزی

توضیحات: 41صفحه فارسی (word) با منابع کامل

تحقیق آماده با رفرنس دهی کامل فارسی و انگلیسی و پانویس ها مناسب برای پروپوزال و پایان نامه

خلاصه ای از کار:

- صنایع تبدیلی و تكمیلی محصولات كشاورزی و اهمیت آن

صنایع تبدیلی و تكمیلی بخش كشاورزی به صنایعی گفته می شود كه به فرآوری و عمل آوری محصولات كشاورزی می پردازد و به عبارت دیگر با زیرمجموعه این بخش ارتباط مستقیم دارد و فرآیند تولید مواد كشاورزی را كامل می كند. به عبارت دیگر صنایع تبدیلی و تکمیلی به صنایعی اطلاق می گردد که به فرآوری و عمل آوری مواد نباتی و حیوانی (زراعی، باغی، شیلاتی، دام و طیور، جنگل و مرتع) می پردازدً، فرآوری در برگیرنده تغییرات فیزیکی، شیمیایی، نگهداری، بسته بندی و توزیع است(مطیعی لنگرودی و اردشیری، 1387).

…………………….

تسهیلات اعطایی بانک ها و رشد صنایع تبدیلی:

یکی از رسالتهای سیستم بانکی، اعطای تسهیلات مالی به واحدهای مختلف تولیدی در سطح کشور می‌باشد. به عبارت دیگر بانکها به لحاظ داشتن نقش واسطه‌ای وجوه بطور اساسی تامین کننده نیازهای مالی واحدهای صنعتی و کشاورزی بمنظور تقویت بنیه مالی اینگونه مؤسسات در جهت حفظ سطح تولیدات و بلکه افزایش تولیدات متناسب با نیازهای جامعه و اهداف تعیین شده می‌باشند. نقش مذکور در شرایط کنونی جامعه به نحو بارزتری تجلی داشته و مسئولیت بانک در این رابطه بیش از پیش می‌باشد که این رساله بیشتر به نقش واسطه‌ای بانک در تامین نیازهای مالی صنایع تبدیلی کشاورزی در استان خراسان می‌پردازد. مؤسسات و سازمانهای مالی - اعم از بانکها و مؤسسات اعتباری غیربانکی - در فرآیند توسعه اقتصادی کشورها نقشی بسیار مهم و اساسی دارند، به طوریکه امروزه ادامه فعالیت واحدهای تولیدی و تحقق رشد و توسعه اقتصادی کشورها بدون وجود اینکه مؤسساتً، تقریبا غیرممکن است.  وظیفه مسئولین بانکی این است که بازار متشکل از سرمایه بوجود آوردند، زیرا توسعه اقتصادی نیاز به سرمایه دارد و سرمایه‌گذاری نیازمند پس‌انداز است.  که بانکها باید پس‌اندازهای موجود را جمع‌آوری نمایند تا با تخصیص مناسب زمینه رشد اقتصادی را فراهم آورند. مؤسسات و واسطه‌های مالی، معمولا در بسیاری از عملیات مالی (مانند قبول سپرده‌ها و پس‌انداز و اعطای وام و تسهیلات اعتباری) و همچنین در سرمایه‌گذاری در طرحهای صنعتی، ساختمان و مسکن، کشاورزی، حمل و نقل، انرژی و خدماتً، مشارکت فعال دارند. به علاوه انتشار اوراق قرضه و مشارکت در خرید و فروش سهام شرکتها و نیز ارائه خدمات مشاوره‌ای به مشتریان، از جمله فعالیتهای آنها در بسیاری از کشورهای جهان به شمار می‌رود. اعطاء تسهیلات به صنایع تبدیلی کشاورزی همانند سایر بخشها در جهت تامین سرمایه در گردش و سرمایه‌گذاری ثابت این واحدها بوده است

.........................

- نقش صنایع تبدیلی و تكمیلی در ارزش افزوده محصولات كشاورزی

صنایع تبدیلی و تكمیلی بخش كشاورزی به صنایعی گفته می شود كه به فرآوری و عمل آوری محصولات نباتی و حیوانی (اعم از زراعی، باغی، شیلاتی، دام و طیور، جنگل و مرتع) می پردازد، فرآوری دربرگیرنده، تغییرات فیزیكی، شیمیایی، ارگانولپتیكی، نگهداری، بسته بندی و توزیع است؛ به عبارت دیگر، صنایع تبدیلی و تكمیلی به صنایع گفته می شود كه با زیرمجموعه این بخش ارتباط مستقیم دارد و به عبارت بهتر، این صنایع، فرآیند تولید مواد كشاورزی را كامل كرده و آنها را به صورت بهینه آماده ورود به بازار مصرف می سازد (نوری و طباطبایی، 1386).

................

نقش صنایع تبدیلی و تكمیلی را در افزایش ارزش افزوده این بخش می توان از چند جهت برشمرد:

1 ـ كاهش ضایعات كشاورزی و افزایش سطح تولید: محصولات كشاورزی در كمترین زمان در معرض فساد قرار می گیرند، به همین دلیل، حتی اگر در تولید محصولات كشاورزی بهترین و باكیفیت ترین محصول تولید شود باید با فرآوری، از ضایعات آن جلوگیری شود. هم اكنون ضایعات بخش كشاورزی حدود 30 درصد است كه ارزش این حجم از ضایعات، متاسفانه تا رقم 5 میلیارد دلار در سال برآورد می شود. به همین جهت گسترش صنایع تبدیلی و تكمیلی می تواند یكی از موثرترین گزینه های كاهش این حجم از ضایعات باشد.

بخش عمده ضایعات محصولات كشاورزی به دلیل فاصله زمانی و مكانی مراكز تولید تا كارخانه ها و صنایع به دلیل غیرمنطقی، وارد سبد ضایعات می شود كه در صورت ایجاد صنایع تبدیلی، این مقدار ضایعات به چرخه تولید بازگشته و علاوه بر تامین كسری نیاز داخلی، امكان صادرات و در نتیجه كسب درآمد ارزی را فراهم می نماید(مردوخی، 1389).

.....................

- ضعف بسته بندی در صنایع تبدیلی و گرایش مشتریان

ضعف در بسته بندی مناسب و مرغوب بزرگترین مشکل صنایع غذایی کشور به حساب می آید. این عامل باعث کاهش کیفیت و سلامت مواد غذایی شده و در نتیجه این صنعت با مشکل بزرگتر و جدی تر از دست دادن بازار های هدف در صادرات و به مرور حذف شدن از بازار رقابت جهانی مواجه می شود. این ضعف در صنایع غذایی باعث کاهش ارز آوری محصولات کشاورزی شده و به این نحو نقش اساسی صنایع غذایی را در اقتصاد کشور مشخص می کند. ایران کشوری است با منابع و محصولات کشاورزی بسیار و با کیفیت بالا که به دلیل عدم وجود صنایع تبدیلی مناسب، قادر به نشان دادن ظرفیت واقعی تولد و صادرات خود نمی باشد.  صنایع تبدیلی نقش به سزایی در کاهش ضایعات محصولات کشاورزی ایفا می کنند. با استفاده از تکنولوژی های جدید در صنعت غذا نه تنها می توان بخش اعظم ضایعات را حذف کرد بلکه می توان آنها را به مواد مفید و قابل مصرف و حتی مواد مرغوب جهت صادرات تبدیل کرد.

ایجاد و احداث واحد های صنایع غذایی مزایای متعددی از جمله اشتغالزاییً،کاهش ضایعات محصولات کشاورزیً،دسترسی به این محصولات در غیر فصل تولید، ارزش افزوده در محصول و ارز آوری را به دنبال دارد. همچنین گسترش این صنایع باعث تثبیت سطح درآمد و افزایش سود کشاورزان می شود و باعث می شود که در زمان افزایش تولید محصولات کشاورزی و کاهش تقاضا برای تولیدات خامً،مانع از ضایع شدن آن و نوسانات منفی قیمت می شود.همچنین این صنایع در افزایش صادرات غیر نفتی از اهمیت ویژه ای بر خوردارند. به رغم اینکه صنایع غذایی در مقایسه با سایر فعالیت ها ی صنعتی همچنان از توجیه اقتصادی لازم جهت توسعه سرمایه گذاری در این بخش برخوردار است اما رشد ارزش افزوده صنایع غذایی در کشور به نسبت سایر منابع دارای شتاب لازم نیست.

لازم به ذکر است که اگر چه ایجاد واحد های صنایع غذایی باعث اشتغالزایی می شود،ولی توسعه کمیّ بیش از حد این واحد ها به دلیل نبود مواد اولیه و نبود بازار مصرفً،سنتی بودن تولید و کاهش کیفیت محصولً،سبب تولید کمتر از ظرفیت موجود می شود. در حال حاضر به دلیل کمبود واحد های تولیدی صنایع غذایی در ایران درصد بسیار زیادی از مواد غذایی (در حدود 30 درصد) به ضایعات بدل می شوند. در بخش صادرات نیز به دلیل نبود تکنولوژی بسته بندی مناسب، مرغوب و شکیل محصولات کشاورزی به صورت خامً،فرآوری نشده و فله ای صادر و در کشور های دیگر بسته بندی می شوند که با رونق و توسعه این صنایع و مطابقت تولید با استاندارد ها ی جهانی می توان بازارهای صادراتی بهتر و ارزش افزوده بیشتری به دست آورد.

از طرفی عدم تنوع در تولید، افزایش قیمت تمام شده صنایع غذایی به دلیل افزایش قیمت محصولات کشاورزی و فرسوده بودن دستگاه ها و ماشین آلات کارخانجات صنایع غذاییً،پایین آمدن کیفیت به دلیل به روز نبودن تکنولوژی دستگاه ها و وجود فعالیت های زیر زمینی از عمده مشکلات صنایع غذایی کشور و عامل بازدارنده صادرات این مواد است. مساله­ی عدم تنوع در محصولات باعث شده است که نسبت به رقبای خارجی در بازارهای هدف عقب بمانیم چرا که هر چه تنوع تولید افزایش یابد جلب مشتری نیز در واحد های صنایع غذایی بیشتر می شود و طبیعتا فروش آنها نیز افزایش می یابد. تنوع همچنین باعث افزایش روز کاری در سال و در نتیجه افزایش نیروی انسانی بیشتر و اشتغالزایی می شود.

از طرف دیگر غذای آماده در ایران جایگاه خود را نیافته و در نتیجه مصرف آن اندک است و از آن استقبال نمی شود. نکته قابل توجه تحت تاثیر مسائل سیاسی بودن صنعت غذا در ایران است. به طوری که حتی کارخانجات صنعت غذا در برخی موارد اقدام به واردات تولیدات غذایی چینی و بسته بندی آنها و توزیع در ایران می کنند. واردات بی رویه نیز مانع رشد صنعت می شود.به طور مثال واردات آبمیوه با برند «رانی» از کشور های عربی و باقی ماندن پرتقال های درجه یک دزفول و تبدیل شدن آنها به ضایعات.

اولین اهمیت بسته بندی در این است که بسیاری از مشتریان با چشم خریداری می کنند بنابر این بسته بندی جذاب از اهمیت ویژه ای برخوردار است. هدف اصلی از بسته بندی کردن مواد غذایی، این است که مدت زمان نگهداری آنها افزایش یابد و مواد غذایی به طور کامل از خطر عوامل فساد درونی و بیرونی حفظ و حمل و نقل مواد غذایی بهتر و آسانتر انجام شود.از طرفی بسته بندی سبب شناساندن کالا به خریدار است و مانند پلی ارتباطی میان خریدار و کالاست که به کالا هویت می بخشد. امروزه بسته بندی کالا های صادراتی غیر نفتی چنان جدی و مساله ساز است که دولت باید به عنوان گامی مثبت در راه صادرات، تسهیلاتی جهت وارد کردن دستگاه های بسته بندی جدید و مواد لازم فراهم آورد و امکانات کافی را در اختیار شرکت های صادر کننده قرار دهد(کلانتری و همکاران، 1389).

......................

- ضرورت توجه بیشتر به صنایع تبدیلی بخش کشاورزی

روند روزافزون دورریز پسماندهای کشاورزی مزارع کشور، نیاز مبرم به توجه بیشتر به صنایع تبدیلی را در بخش کشاورزی توجیه می کند. از آن جا که در کشورهای پیشرفته، پسماندهای کشاورزی، منبع اصلی تامین انواع مواد شیمیایی مانند الکل، استن، پکتین، انواع کاغذ و خمیر آن، انواع اسانس های مورد مصرف در صنایع غذایی و بهداشتی، انواع اسیدهای آمینه و آلی مثل لیزین، آلانین، سیتریک، لاکتیک و خوراک دام و طیور، انواع پروتئین های مصرفی انسان، دام و طیور و مواد مکمل می باشد، به ویژه آن که بسیاری از این مواد به کشورمان صادر میشود، اهمیت موضوع زمانی بیشتر نمایان می گردد. در فرآیندهای کشاورزی و صنایع وابسته، همراه با محصولات اصلی، فرآورد ه های جانبی نیز در سطح وسیعی تولید می شود. به علاوه گستره وسیعی برای استفاده از این محصولات وجود دارد. لذا بسیاری از کشورهای پیشرفته و برخی از کشورهای در حال توسعه، ارزش قابل توجهی را برای این مواد در نظر می گیرند. از طرف دیگر، بر اساس آمار، تقریبا نیمی از محصولات کشاورزی بدون اینکه به مصرف برسد. در مراحل گوناگون از بین می روند و با توجه به حرکت کند صنایع تبدیلی کشاورزی کشورمان نسبت به کشورهای پیشرفته امکان بهره برداری مناسب و کامل از همه اجزا یک محصول وجود ندارد. (شکری و همکاران، 1388).

............................

- صنایع تبدیلی و توسعه کشاورزی

به عقیده کارشناسان وصاحبنظرانً، کشاورزی بعنوان محورتوسعه اقتصادی ایران ( که معادل یک چهارم تولید ناخالص ملیً، یک سوم نیروی اشتغال وهمجنین تامین چهارپنجم نیاز غذائی کشوررا بعهده دارد) بعلت شیوه کاشت سنتی و عدم بکارگیری مکانیزاسیون کشاورزی (که منجربه افزایش هزینه های تولید ونیزقیمت تمام شده محصولات تولیدی گردیده) وادامه فعالیت کشاورزی را ازنظراقتصادی غیرقابل توجیه نموده که این عوامل زمینه ترک روستا نشینان ازمحل زنگی آنها را( بجهت پیدا کردن شغل وحرفه مناسب فراهم نموده است).  صاحبنظران که اقدام عاجل وفوری مکانیزاسیون کشاورزی را درشرایط کنونی (بعلت نامناسب بودن زمینهای کشاورزی به دلیل کوچک بودن وسعت زمینهای مزروعی) امری محال و غیرممکن می دانندً، ضرورت ایجاد صنایع تبدیلی را مناسب ترین راهکار برای جلوگیری ازمهاجرت بی رویه روستانشینان به شهرها و ممانعت ازنابودی هرچه سریعتر کشاورزی ایران، پیشنهاد می نمایند(فرهمندیان، 1379).

قبل ازاینکه میزان اثرگذاری صنایع تبدیلی درتوسعه کشاورزی مورد بررسی قرارگیرد، لازم است اضافه شودً، صنایع تبدیلی دربخش کشاورزی به صنایعی گفته می شود که با زیرمجموعه این بخش ارتباط مستقیم دارد وبعبارت بهتر، این صنایع، فرآیندتولید مواد کشاورزی را کامل کرده وآنهارا بصورت بهینه آماده ورود به بازار مصرف می سازد.

صنایع تبدیلی دارای تجهیزات سبک با تکنولوژی ساده تر می­باشد که مواد اولیه مورد نیاز آن به راحتی درمناطق روستائی یافت می شود. ضرورت توسعه صنایع تبدیلی بخش کشاورزی بعنوان بخش اصلی صنایع روستائی می تواند درساماندهی وضعیت اقتصادی روستاهاً، نقش سازنده و مهمی را ایفا نموده ودرعین حال، وظیفه تبدیل و فرآوری محصولات کشاورزی را نیز برعهده گیرد. گسترش این صنایع دردرجه اول، موجب کاهش ضایعات شده ودرمرحله بعد به افزایش و بهبود تولید تمامی فرآورده های کشاورزی کمک می کند و قادر است کالا را با بسته بندی مناسب و کاملاً بهداشتی دراختیار مصرف کننده قرار دهد(وزارت کشاورزی، 1384).

............................

درمورد افزایش سطح زیر کشت، می‌توان گفت: تقریباً در سراسر دنیا زمین‌های مرغوب و مناسب، تاکنون به زیر کشت رفته‌اند و سرعت افزایش سطح اراضی کشاورزی نیز بسیار کم و نامحسوس است.افزایش عملکرد در واحد سطح نیز با مشکلات فراوانی ازجمله کمبود تکنولوژی و انرژی مصرفی، توجه به کشاورزی سنتی و عدم یکپارچگی اراضی کشاورزی مواجه است. همچنین زمانی تولید بیشتر منجر به درآمد بیشتر خواهد شد که این تولید مزرعه‌ای به تولید صنعتی تبدیل شود اما از ریسک و خطرات نوسان‌های قیمت در بازار محصولات کشاورزی نباید غافل شد. ضرورت ایجاد صنایع تبدیلی و تکمیلی در بخش کشاورزی: آمارها نشان می‌دهد که پس از ورود هر نوع تکنولوژی جدید در عرصه کشاورزی، تعداد زیادی از کارگران شغل خود را از دست می‌دهند، اما صنایع فرادست و فرودست کشاورزی نیز با همان سرعت افزایش تولید در کشاورزی بلکه بسیار سریع‌تر از آن شکل می‌گیرند و زمینه اشتغال را جهت نیروی کار انسانی از کارگران ساده صنایع گرفته تا مهندسان، بازرگانان، فروشندگان و واسطه‌گران ایجاد می‌کنند. با چنین الگویی از توسعه نقش صنایع تبدیلی و فرآوری تولیدات کشاورزی روز به روز پررنگ‌تر و جدی‌تر می‌شود( کلانتری و همکاران، 1389).

مزایای ایجاد صنایع تبدیلی و تکمیلی در بخش کشاورزی:

الف: تسهیل‌کننده و ارتقاءدهنده فعالیت‌های بخش کشاورزی و توان صنعت منطقه‌ای و ملی را افزایش می‌دهد.

ب: با افزایش بهره‌وری تولید باعث ارتقاء درآمد خانوارهای کم‌درآمد روستایی می‌شود.

ج: از طریق ایجاد فرصت‌های تکمیلی در کنار فعالیت‌های «درون مزرعه» زمینه‌ساز اشتغال نوین در مناطق روستایی می‌شود.

د: به کاهش ریسک و ایجاد توازن در چرخه درآمد خانوارهای روستایی کمک نموده و به درآمدهای آنان تنوع و پایداری می‌بخشد.

ه: با تمرکزهایی از ایجاد صنایع در حوالی مناطق مرکزی و شهری به کاهش تخریب محیط‌زیست کمک قابل ملاحظه‌ای می‌کند(جعفرپور، 1387).

.........................

منابع

احمدیان، مجید و متفکر، محمد. 1384. تعیین درجه توافق بین صنایع تبدیلی در بازار نهاده اصلی تولیدی. مجله تحقیقات اقتصاد كشاورزی، جلد 1، شماره 1، ص37-50.

آذر، عادل و مومنی، منصور(1380). آمار و كاربرد آن در مدیریت. جلد دوم. انتشارات سمت.

بابائی، م. 1383. ب‍ررس‍ی‌ ع‍وام‍ل‌ م‍وث‍ر ب‍ر رشدکسب وکارهاو س‍رم‍ای‍ه‌ گ‍ذاری‌ در ب‍خ‍ش‌ م‍خ‍اب‍رات‌. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلانی، واحد تهران مرکزی.

........................

......................