هندسه قوسها
مسیر راه را میتوان با یك خط شان داد كه آن را محور راه مینامند. هنگامی كه راستاهای مسیر بدست آمد در محل برخورد آنها قوسهای دایرهای طراحی مینمایند. در نمای 1 قرارگیری قوس بین دو راستای مسیر نشان داده شده است.
قوسها از دیدگاه هندسی بخشی از پیرامون دایره میباشند كه آنها را قوسهای ساده یا دایرهای مینامیم. در نمای 2 اجزای ساده هندسه قوسها و در نمای 3 اجزای فرعی قوسها نشان داده شده است كه از فرمول زیر بدست میآیند:
در پارهای از كشورها همانند آمریكا، طراحی قوس بر پایه روش درجهبندی قوس D یا α میباشد و برابر است با زاویه مركزی روبروی كمان 100ft (30.48متر) كه به طور قراردادی برابر است با:
(با تبدیل رادیان به درجه)D=100ft/R
(شعاع به متر)D=1746.37/R
(شعاع به فوت)D=5729.578/R
منظور از درجه قوس، میزان انحنا یا تیزی قوس (سختی) میباشد. هرچه D یا α كمتر باشد (شعاع قوس بیشتر گشته)، قوس ملایمتر و نرمتر است و رانندگی در این قوسها آسانتر است. هرچه D بیشتر باشد، قوس تیزتر و رانندگی بر روی این قوس دشوارتر (با كاهش سرعت) میباشد.
قوسهای آمیخته
اینگونه قوسها بیشتر در جادههای فرعی و یا در برشگاهها (تقاطعهای غیرهمسطح) استفاده میشود. هنگامی كه بین دو قوس هیچگونه مسیر مستقیم نباشد و دو قوس در كنار همدیگر قرار گرفته باشند، بطوری كه انتهای یك قوس، ابتدای قوس دیگر باشد، آنها را قوس آمیخته یا قوسهای مركب مینامند. مركز یكی از قوسها باید روی شعاع دیگری باشد. بهتر است از این قوسها برای راههای اصلی كشور چشمپوشی گردد، زیرا امكان اجرای بر بلندی و قوسهای پیوندی (كلوتوئیدی) در اینگونه قوسها پردردسر و غیراصولی میباشد. در بیشتر موارد خودرو هنگام پیمودن این قوسها باید سرعت خود را كاهش دهد.
این آمیختگی قوسها میتواند به گونههای زیر باشد:
الف) دو قوس پیاپی: دو قوس با شعاعهای نابرابر به دو حالت میتواند كنار همدیگر باشند (قوس با شعاع بزرگتر در ابتدا و یا قوس كوچكتر در ابتدا).
ب) سه قوس پیاپی: سه قوس با شعاعهای نابرابر و یا برابر به چندین حالت میتواند كنار همدیگر قرار گیرند كه چگونگی قرارگیری آنها در كنار هم بستگی به كاربرد آنها دارد. این قوسها برای یال شبدری در برشگاهها بیشتر استفاده میشود كه سرعت اتومبیل از مسیری كه میآید تا به زیرگذر یا روگذر برود، متغیر است. روش قرارگیری قوسها میتواند بر پایه اندازه شعاع قوس (از بزرگتر به كوچكتر یا برعكس) باشد.
حالت دیگر اینگونه قوسها، قرارگیری سه قوس پیاپی كه دو قوس با شعاع برابر در طرفین یك قوس میانی قرار گیرد. از آنها میتوان بجای قوس پیوندی در راههای درجه دو استفاده كرد.
ج) چهار قوس پیاپی: كاربرد این گونه قوسها نیز همانند حالت سه قوس میباشد.
د) قوسهای برگردان: اینگونه قوسها نیز همانند بند الف بوده، با این تفاوت كه مركز یكی از قوسها بر روی شعاع قوس دیگر قرار نگرفته است، ولی باید در راستای شعاع قوس دیگر باشد.
ه( قوسهای مارپیچی (سر پانتین): اینگونه قوسها در جائی كه امكان اجرای قوس با شعاع بزرگتر فراهم نباشد و یا اینكه بخواهیم شیب طولی بین دو نقطه را هماهنگ كنیم و یا اینكه ناهمواری كوهستانی، طرح را مجبور كند جایگاه قوس را جابجا كند، مورد استفاده قرار میگیرد.
عمران و ساختمان