عنوان تبیین رابطه ی سازوکارهای راهبری شرکت و سرمایه فکری در بازار سرمایه ایران

چكیده: 1

مقدمه: 2

فصل اول: كلیات تحقیق 

1-1 مقدمه 4

2-1 تاریخچه مطالعاتی. 5

3-1- بیان مسأله 7

4-1- چارچوب نظری تحقیق: 8

5-1- فرضیه های تحقیق. 8

6-1- اهمیت تحقیق. 9

7-1- اهداف تحقیق. 10

8-1- قلمرو تحقیق. 11

9-1- تعریف واژه ها و اصطلاحات.. 11

فصل دوم: مروری بر ادبیات تحقیق 

1-2 بخش اول - ادبیات نظری سرمایه فکری. 14

1-1-2 مقدمه 14

2-1-2- مروری بر چشم انداز تاریخی سرمایه فکری. 16

3-1-2 تعریف سرمایه فکری. 18

4-1-2 انواع طبقه بندی ها اجزاء سرمایه فکری. 21

5-1-2 شباهتها 35

1-5-1-2- سرمایه انسانی. 35

2-5-1-2 سرمایه ساختاری (سازمانی) 36

3-5-1-2 سرمایه ارتباطی (مشتری) 38

6-1-2 سنجش سرمایه فکری. 39

1-1-6-2 دلایل سنجش سرمایه فکری. 39

2-1-6-2 منافع و مزایای اندازه‌گیری سرمایه فكری. 42

3-1-6-2 برخی از محدودیتهای سیستم حسابداری سنتی از نظر بونتیس.. 44

4-1-6-2مدلها و روشهای اندازه گیری سرمایه فکری. 47

7-1-2 مدلهای سنجش غیرمالی سرمایه فکری. 48

8-1-2 مدلهای سنجش پولی و مالی سرمایه فکری. 53

2-2 بخش دوم – راهبری شركت.. 60

1-2-2 تعاریف نظام راهبری شرکت ها 60

2-2-2 اهمیت موضوع. 64

3-2-2 مبانی نظری راهبری شركت ها 64

1-3-2-2  تئوری نمایندگی. 64

2-3-2-2  تئوری ذینفعان. 65

3-3-2-2  تئوری هزینه معاملات.. 66

4-2-2 گونه شناسی علمی حاكمیت شركتی. 67

5-2-2 معیارهای حاكمیت شركتی. 68

6-2-2 سازمان همكاری های اقتصادی و توسعه 68

7-2-2 حاكمیت شركتی در ایران. 69

8-2-2 طبقه بندی سیستم های راهبری شرکتی. 71

9-2-2 نهادهای نظارتی در شرکتهای ایرانی. 72

10-2-2 تعاریف ساختار هیئت مدیره و سرمایه گذاران. 74

1-10-2-2 دوگانگی رئیس هیئت مدیره 78

2-10-2-2- نسبت مدیران موظف و غیرموظف در هیئت مدیره 79

3-10-2-2 تمركز مالكیت هیئت مدیره 80

4-10-2-2 اندازه هیئت مدیره  شركت.. 81

5-10-2-2 اهمیت سرمایه گذاری نهادی در حاكمیت شركتی. 82

6-10-2-2 نقش سهامداران عمده در راهبری شرکتی. 84

3-2 بخش سوم-  مروری بر پیشینه تحقیق. 85

1-3-2 تحقیقات خارجی. 85

2-3-2 تحقیقات داخلی. 94

فصل سوم: روش‌ اجرای تحقیق 

1-3 مقدمه 99

2-3- روش تحقیق. 99

3-3- جامعه آماری. 100

4-3- روش و ابزار گردآوری اطلاعات.. 101

5-3- متغیرهای مورد مطالعه و شیوه ی اندازه گیری متغیر ها 101

6-3- مدل مفهومی تحقیق. 105

7-3- مدل ضریب ارزش افزوده فکری. 105

8-3- دلایل انتخاب مدل ضریب ارزش افزوده فكری VAIC.. 108

9-3- روش تجزیه و تحلیل داده ها : 108

10-3- آمار توصیفی. 109

11-3- آزمون های رگرسیونی لازم در سه بخش زیر ارائه گردیده است. 110

12-3- رگرسیون فرضیات تحقیق بصورت زیر می باشد. 112

13-3- ضریب تعیین  : 113

14-3- آزمون تشخیص دوربین- واتسون (D-W) : 113

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده‌ها 

1-4 مقدمه‏ 115

2-4- نتایج آمار توصیفی. 115

3-4- تحلیل ماهیت و ویژگیهای متغیرهای تحقیق. 117

4-4- بخش اول : آزمون های رگرسیونی ارتباط سازوکارهای راهبری شرکت و سرمایه فکری. 118

1-4-4- بررسی ناهمسانی واریانس.. 118

2-4-4- بررسی خود همبستگی. 119

3-4-4- آزمون F و آزمون هاسمن. 119

4-4-4- آزمون های رگرسیونی ارتباط هر یک از اجزای سازوکارهای راهبری شرکت و سرمایه فکری( بدون متغیر کنترل) 120

5-4-4-  بررسی مدل بدون حضور متغیرهای کنترلی. 141

6-4-4- آزمون فرضیات تحقیق در بخش اول (باحضور متغیرهای کنترل) 144

5-4- بخش دوم : آزمون های رگرسیونی ارتباط سازوکارهای راهبری شرکت و هریک از اجزاء سرمایه فکری  150

1-5-4- قسمت اول : آزمون های رگرسیونی ارتباط سازوکارهای راهبری شرکت و سرمایه ارتباطی  150

2-5-4- قسمت دوم : آزمون های رگرسیونی ارتباط سازوکارهای راهبری شرکت و سرمایه انسانی  152

1-2-5-4- آزمون فرضیات تحقیق در بخش دوم و قسمت دوم 152

3-5-4- قسمت سوم : آزمون های رگرسیونی ارتباط سازوکارهای راهبری شرکت و سرمایه ساختاری  154

1-3-5-4- آزمون فرضیات تحقیق در بخش دوم و قسمت سوم 154

6-4- بخش سوم : آزمون های رگرسیونی ارتباط سازوکارهای راهبری شرکت و سرمایه فکری در صنایع  156

1-6-4- قسمت اول : آزمون های رگرسیونی ارتباط سازوکارهای راهبری شرکت و سرمایه فکری در صنعت خودرو و فلزات.. 156

1-1-6-4- آزمون فرضیات تحقیق در بخش سوم قسمت اول. 157

2-6-4- قسمت دوم : آزمون های رگرسیونی ارتباط سازوکارهای راهبری شرکت و سرمایه فکری در صنعت کانی های غیر فلزی. 162

1-2-6-4- آزمون فرضیات تحقیق در بخش سوم قسمت دوم 162

3-6-4- قسمت سوم : آزمون های رگرسیونی ارتباط سازوکارهای راهبری شرکت و سرمایه فکری در صنعت شیمیایی و دارویی. 168

1-3-6-4- آزمون فرضیات تحقیق در بخش سوم قسمت سوم 168

فصل پنجم: نتیجه‌گیری و پیشنهادات 

1-5 مقدمه 176

2-5- ارزیابی و تشریح نتایج آزمون فرضیه ها 176

1-2-5 فرضیه اول. 176

2-2-5 فرضیه دوم 177

3-2-5 فرضیه اصلی اول (اهم) 178

4-2-5 فرضیه سوم 178

5-2-5 فرضیه چهارم 179

6-2-5 فرضیه پنجم 180

7-2-5 فرضیه ششم 181

8-2-5 فرضیه هفتم 182

9-2-5 فرضیه اصلی دوم (اهم) 183

3-5  نتیجه گیری کلی تحقیق. 183

4-5- پیشنهاد هایی مبتنی بر یافته های تحقیق. 183

5-5- پیشنهاد هایی برای تحقیقات آتی. 184

6-5- محدودیت های تحقیق. 185

پیوست ها 

صنعت خودرو فلزات (33 شركت) 187

تجزیه و تحلیل بدون متغییر های کنترلی. 211

تجزیه و تحلیل متغییر های کنترلی. 213

منابع و ماخذ 

منابع فارسی: 242

منابع لاتین: 244

منابع  اینترنتی: 251

چکیده انگلیسی: 252

جدول 1-1 خلاصه تحقیقات انجام شده 6

جدول 1-2 جدول زمانی مهمترین رویدادهای و وقایع حساس سرمایه فكری. 17

جدول 2-2 طبقه بندی پتی و گویتر. 30

جدول 1-4  نتایج آماره های توصیفی. 116

جدول 2-4  نتایج آزمون ناهمسانی LM آرچ. 118

جدول 3-4 : آزمون F. 119

جدول 4-4: آزمون هاسمن. 119

جدول5-4: نتایج آزمون رگرسیون سرمایه گذاران نهادی و سرمایه فکری. 121

جدول6-4: نتایج آزمون رگرسیون سرمایه گذاران نهادی و سرمایه ارتباطی. 122

جدول 7-4: نتایج آزمون رگرسیون سرمایه گذاران نهادی و سرمایه انسانی. 123

جدول 8-4: نتایج آزمون رگرسیون سرمایه گذاران نهادی و سرمایه ساختاری. 125

جدول 9-4: نتایج آزمون رگرسیون درصد مالکیت سهامداران عمده و سرمایه فکری. 126

جدول 10-4 نتایج آزمون رگرسیون درصد مالکیت سهامداران عمده و سرمایه ارتباطی. 128

جدول 11-4 نتایج آزمون رگرسیون درصد مالکیت سهامداران عمده و سرمایه انسانی. 129

جدول 12-4: نتایج آزمون رگرسیون درصد مالکیت سهامداران عمده و سرمایه ساختاری. 130

جدول 13-4 : نتایج آزمون رگرسیون تركیبی بین سازوکارهای خارجی و سرمایه فکری. 132

جدول 14-4: نتایج آزمون رگرسیون درصد مالکیت هیئت مدیره و سرمایه فکری. 133

جدول 15-4: نتایج آزمون رگرسیون تعداد مدیران غیر موظف و سرمایه فکری. 134

جدول 16-4: نتایج آزمون رگرسیون تعداد مدیران هیئت مدیره و سرمایه فکری. 136

جدول 17-4: نتایج آزمون رگرسیون نسبت مدیران غیر موظف و سرمایه فکری. 137

جدول 18-4: نتایج آزمون رگرسیون دوگانگی نقش مدیر عامل و سرمایه فکری. 138

جدول 19-4 : نتایج آزمون رگرسیون تركیبی فرضیه اصلی دوم 139

جدول 20-4 خلاصه نتایج. 140

جدول 21-4 نتایج آزمون رگرسیون ترکیبی بدون حضور متغیرهای کنترلی. 142

جدول 22-4: نتایج آزمون رگرسیون تركیبی. 149

جدول 23-4: نتایج آزمون رگرسیون تركیبی (راهبری شرکت و سرمایه ارتباطی) 151

جدول 24-4: نتایج آزمون رگرسیون تركیبی ارتباط سازوکارهای راهبری شرکت و سرمایه انسانی  153

جدول 25-4: نتایج آزمون رگرسیون تركیبی ارتباط سازوکارهای راهبری شرکت و سرمایه ساختاری  155

جدول 26-4: نتایج آزمون رگرسیون تركیبی صنعت خودرو و فلزات.. 161

جدول 27-4: نتایج آزمون رگرسیون تركیبی صنعت کانی های غیر فلزی. 167

جدول 28-4: نتایج آزمون رگرسیون تركیبی صنعت شیمیایی و دارویی. 173

نمودار 1-2 مفهوم‌سازی سرمایه فکری از سوی بونتیس.. 23

نمودار 2-2 طبقه بندی سویبی از طریق چهارچوب ناظر دارایی نامشهود 25

نمودار 3-2 طرح ارزش اسکاندیا 26

نمودار 4-2  مدل چن و همکارانش از سرمایه فکری و روابط بین آنها 27

نمودار 5-2 طبقه‌بندی اولیه توسط هاناس  و لووندال. 29

نمودار 6-2 طبقه‌بندی لووندال. 30

نمودار 7-2 طبقه بندی لیم و دالیمور. 32

نمودار 8-2 چارچوب کارت امتیازی متوازن. 33

نمودار 9-2 طبقه بندی کنفدراسیون اتحادیههای تجاری دانمارک.. 33

نمودار 1-3 مدل مفهومی تحقیق. 105

این تحقیق در پی یافتن پاسخی برای این پرسش است که آیا بین سازوکارهای راهبری شرکت و سرمایه فکری رابطه وجود دارد یا خیر ؟

برای سنجش سرمایه فکری طبقه بندی های مختلفی ارائه شده است که یکی از این طبقه بندی ها توسط پولیک به نام (ارزش افزده سرمایه فکری ) مطرح شده است که از سه جز کارایی سرمایه ارتباطی ، کارایی سرمایه انسانی و کارایی سرمایه ساختاری تشکیل شده است. در این پژوهش ابتدا بر اساس مدل (ارزش افزوده سرمایه فکری ) ارزش سرمایه فکری شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران محاسبه و سپس ارتباط آن با سازوکارهای راهبری شرکت بررسی شد . سازوکارهای خارجی راهبری شرکت ، درصد سرمایه گذاران نهادی و درصد سرمایه گذاران عمده می باشد و سازوکارهای داخلی راهبری شرکت ، درصد مالکیت هیئت مدیره و تعداد مدیران ، تعداد مدیران غیر موظف و نسبت مدیران غیر موظف به هیئت مدیره ، دوگانگی نقش مدیر عامل می باشد. و همچنین کل موضوع در صنایع مختلف مورد بررسی قرار گرفت ،برای آزمون فرضیه های پژوهش از روش داده های پنلی با بکارگیری اطلاعات 88 شرکت در طی سال های 1383 تا 1387 استفاده شده است .نتایج کلی حاصل از پژوهش نشان می دهد که درصد  سرمایه گذاران نهادی ، درصد مدیران غیر موظف و دوگانگی نقش مدیر عامل رابطه مثبت و معناداری با سرمایه فکری و تعداد مدیران غیر موظف رابطه منفی و معناداری  با سرمایه فکری دارند و در بقیه موارد رابطه معناداری بین سازوکارهای داخلی و خارجی راهبری شرکت و سرمایه فکری مشاهده نگردید.

واژه های کلیدی : سازوکارهای راهبری شرکت ، سرمایه فکری ، مدل پولیک ، داده های پنلی، بورس اوراق بهادار تهران

نظام مناسب راهبری شرکت ها به دنبال استقرار چارچوبی مدون و مکانیزم های مناسب برای برقراری رابطه ای متعادل میان منافع سهامداران جز از یک سو و سهامداران کنترلی  یا اکثریت از سوی دیگر می باشد و در دیدگاه های جدیدتر سمت توجه جدی به حقوق کلیه گروه های ذینفع ، اجتماع ، بازار سرمایه و مجموع شرکتها گرایش یافته است . از دهه 70 الگوی رشد اقتصاد جهان به طور اساسی تغییر کرد و به دنبال آن ، دانش به عنوان مهمترین سرمایه ، جایگزین سرمایه های پولی و فیزیکی شد. یکی از ویژگی های دانش این است که نامشهود است یعنی غیر قابل لمس و غیر محسوس است و ارزشگذاری و اندازه گیری آن خیلی سخت و مشکل است در صورتی که در گذشته سازمان ها با استفاده از روش های حسابداری قادر بودن تا ارزش و اندازه تولید خود را به طور کامل محاسبه کنند ولی امروزه این روش حسابداری دارای کارایی لازم نیستند . دانش به عنوان یکی از مهمترین اجزای دارایی های نامشهود محسوب می شود اگر در گذشته بیشتر دارایی های سازمان ها مشهود بودند ولی امروزه قسمت اعظم دارایی های سازمان ها نامشهود هستند.

سازمان ها در حال وارد شدن به اقتصاد مبتنی بر دانش هستند ، اقتصادی که در آن دانش و دارایی های نامشهود به عنوان مهمترین مزیت رقابتی سازمان ها شناخته شده است . یکی از اجزای دارایی نامشهود سرمایه فکری می باشد که تاثیر مهمی برعملکرد و پیاده سازی استرتتژیک سازمان دارد از این رو شناسایی ، اندازه گیری و مدیریت سرمایه فکری دارای اهمیت خاصی است و منجر به مشاهده ارزش واقعی سازمان ها می شود .