بررسی وضعیت جو سازمانی و رابطه آن با میزان تمایل کارکنان به مشارکت در تصمیم گیری های سازمانی

دردنیای امروز، مؤسسات آموزش عالی به عنوان مراکزی برای پاسداری از دانش موجود و محیطی برای فعالیت های پژوهشی در نظر گرفته می شوند.از طریق این موسسات است که حقایق جدیدی که راهگشای حل مسائل انسان ها و جوامع بشری باشند،کشف می شود.از این رو تکلیف برقرارکردن الگوی سازمانی و چگونگی اداره کردن چنین موسساتی روشن است.در این میان،متغیرهایی نظیر فرهنگ سازمانی،جو سازمانی،الگوهای تصمیم گیری و مشارکت کارکنان در امور سازمان نقشی انکار ناپذیر را در پیشبرد اهداف سازمان دارا هستند.

تسلیمی (1384)در این خصوص اشاره می نماید كه در عصر اطلاعات، مدیریت اثربخش و موفقیت آمیز سازمانها به توانمندی گردانندگان آنها در حل مسائل ساختار نیافته،شکار فرصتها، استفاده مدبرانه ازشایستگی های سازمان و کسب برتری رقابتی از طریق تصمیم گیری و اتخاذ تصمیمات صحیح بستگی دارد.کیفیت تصمیمات با تلفیق دانش،تخصص،مهارت و رویکرد افراد متعدد درگیر در فرایند تصمیم گیری و هم افزایی حاصل از آن بهبود می یابد.

تأثیر تصمیمات مشارکتی بر کارکرد سازمان‌ها تصمیم‌گیرندگان را مجاب نموده که نگاه ویژه‌ای به مشارکت‌ کارکنان در تصمیم‌گیری‌های سازمانی داشته باشند .از این‌روست که پرستون و پست[1] معتقدند که: انقلاب اول در علم مدیریت، انقلاب استبداد مدیران بود و انقلاب دوم، انقلاب جدایی مالکیت از مدیریت و انقلاب سوم که مهم‌ترین انقلاب در مدیریت است، انقلاب مشارکت در تصمیم‌گیری‌ها است (طولابی، 1381، 59).

مشارکت کارکنان در تصمیم گیری های سازمانی نه تنها در میزان رضایت،تغییرنگرش،روحیه کارکنان تاثیر بسزایی دارد ، بلکه در اثربخشی ، کارایی و موفقیت سازمان موثر می باشد . مشارکت کارکنان در تصمیم گیری ها در مؤسسات آموزش عالی می تواند تاثیر شگرفی در کارکرد این موسسات ، که خود نقش سازنده منابع انسانی آینده جامعه را بر عهده دارد ،داشته باشد.

وقتی صحبت از تصمیم گیری در سازمان های آموزشی، از جمله دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی باشد اهمیت مشارکت کارکنان در تصمیم گیری مدیران بیشتر می شود زیرا تصمیماتی که در این گونه سازمان ها گرفته می شود بر سایر بخش های فرهنگی ،اقتصادی ، اداری و سیاسی جامعه تاثیر دارد. به طوری که تصمیمات یک مدیر در مؤسسات آموزشی می تواند دیر یا زود سرنوشت نهادهای دیگر جامعه را دستخوش تغییر نماید(شریفی، 1381).

اما تحقق رویکرد مشارکتی، بنا بر مطالعات انجام شده مستلزم صمیمت میان همکاران، رفتار حمایتی مدیر، وجود محیطی آرام و... می‌باشد که مجموعاً جو سازمانی حاکم بر سازمانی چون دانشگاه را تشکیل می‌دهد. (جهانداری و علوی، 1381). جو سازمانی[2] به کیفیت درونی یک سازمان به گونه‌ای که اعضای آن، این کیفیت را «ادراک و تجربه» می‌کنند اشاره می‌کند؛ به عبارت دیگر، مجموعه ویژگی‌‌های درونی‌ای که مؤسسه‌ای را از مؤسسة دیگر متمایز ساخته و رفتار کارکنان آن را تحت تأثیر قرار می‌دهد، جو سازمانی آن مؤسسه نامیده می‌شود (علاقه‌بند، 1378).

جو سازمانی با عواملی نظیر :میزان تعارض ،کیفیت زندگی کارکنان،تعهد سازمانی کارکنان، اثربخشی رفتاری مدیر، رفتار صادقانه مدیر و کارکنان رابطه دارد و بر کارکرد سازمان ها موثر می باشد.همچنانكه شکرکن (1370) در این زمینه اشاره می نمایدکه :

"امروزه جو سازمانی یکی از مفاهیم مهم در مدیریت است که به عناوین و طرق مختلف در منابع مربوط به رفتار سازمانی به آن اشاره می‌شود و تشریح آن به لحاظ اینکه ارتباط نزدیکی با بعضی از عوامل مؤثر در کارکرد و اثربخشی سازمان‌ها از قبیل: فرهنگ‌ سازمانی، روحیه و انگیزش کارکنان دارد بسیار مهم است".

بدون شك نظام آموزش عالی بزرگترین و پیچیده ترین دستاورد بشر به شمار می رود(ناظم،1381). گادت(1994) در كتاب «انتظار تا عمل» در خصوص رسالت های مراكز آموزش عالی معتقد است كه این مراكز رسالت ارزیابی و تحلیل منطقی وضع موجود جامعه، اشاعۀ آزادانۀ افكار، تبیین پدیده ها در گسترۀ جهانی، تولید دانش و اطلاعات، ارتباط با سایر نظام های خارج از دانشگاه و هدایت افكار جامعه را بر عهده دارد. لذا توجه به چگونگی ادارۀ این مراكز و جو سازمانی حاكم بر آن ها باید مدنظر قرار گیرد. از سوی دیگر، سیاست های اخیر دولت در زمینه آموزش عالی حكایت از توسعه (افزایش) مؤسسات آموزش عالی غیرانتفاعی و همچنین افزایش ظرفیت پذیرش دانشجوی این مؤسسات دارد . از آنجا که این مؤسسات در پرورش نیروی انسانی متخصص آینده جامعه سهم عمده ای خواهند داشت پس توجه به جو سازمانی و چگونگی (رویکردهای) تصمیم گیری سازمانی در این مؤسسات ضروری به نظر می رسد . از سوی دیگر، به نظر محقق در اکثر تحقیقات انجام شده در مؤسسات آموزش عالی (دولتی و غیرانتفاعی) تمرکز بر روی اعضای هیات علمی (آموزشی)بوده و به کارکنان که نقش پشتیبانی کننده را در سازمان بر عهده دارند کمتر توجه شده است .

بدین ترتیب پژوهش حاضر به می پردازد و به اقتضای پژوهش علمی این اقدام در سطح کارکنان مؤسسات آموزش عالی دولتی و مؤسسات آموزش عالی غیرانتفاعی شهر مشهد صورت می پذیرد. بر این اساس ، سوال اصلی تحقیق حاضر این است که جو سازمانی در هر یک از موسسات آموزش عالی دولتی و غیرانتفاعی چگونه است و این جو چه رابطه ای با میزان تمایل کارکنان به مشارکت در تصمیم گیری های سازمانی دارد ؟

فهرست مطالب

1-1-) بیان مسأله

2-1) اهداف پژوهش:

1-2-1) هدف اصلی پژوهش

2-2-1) اهداف فرعی

3-1) فرضیه ها وسؤالات پژوهش :

1-3-1) فرضیه های پژوهش

2-3-1) سؤالات پژوهش

4-1) تعریف اصطلاحات

1-4-1) جو سازمانی

2-4-1) مشارکت

3-4-1) تصمیم گیری

4-4-1) مشارکت در تصمیم گیری

5-1) تعاریف عملیاتی

2) مبانی نظری پژوهش

1-2) جو سازمانی[1]

1-1-2) مفهوم جو سازمانی

2-1-2) تعاریف جو سازمانی

3-1-2) نظریه هاومطالعات در زمینه جو سازمانی

1-3-1-2) جو سازمانی از نگاه تاجی یوری

2-3-1-2) جو سازمانی از منظر استرن[1] و استینهوف

3-3-1-2) جو سازمانی از نگاه هاجتس

4-3-1-2) جو سازمانی از نگاه هریسون

5-3-1-2) جو سازمانی از منظر هالپین و کرافت

1-5-3-1-2) انواع جو سازمانی طبق مدل هالپین و كرافت

6-3-1-2) مطالعات رنسیس لیكرت

4-1-2) رویکردهای جوّ سازمانی

1-4-1-2) رویکرد ساختاری

2-4-1-2) رویکرد ادراکی

3-4-1-2) رویکرد تعاملی

4-4-1-2) رویکرد فرهنگی

5-1-2) ابعاد جو سازمانی

6-1-2) شاخص‌های جوّ سالم سازمانی

7-1-2) بررسی ارتباط بین جو سازمانی با شاخص های سازمانی

1-7-1-2) ساختار سازمان و جو سازمانی

2-7-1-2) شاخصهای روابط انسانی و جو سازمانی

3-7-1-2) مدیران و جو سازمانی

4-7-1-2) انگیزش و جو سازمانی

5-7-1-2) رهبری و جو سازمانی

6-7-1-2) بهداشت روانی و جو سازمانی

7-7-1-2) عملكرد و جو سازمانی

8-1-2) جو سازمانی چگونه عمل می كند ؟

9-1-2) تفاوت جو سازمانی با فرهنگ سازمانی

10-1-2) مراحل بهبود جو سازمانی

2-2) مشاركت در تصمیم گیری[1]

1-2-2)مفهوم مشاركت

2-2-2) فلسفه مشاركت

3-2-2) ریشه های مشاركت

4-2-2) فرایند مشاركت

5-2-2) شرایط مشاركت

6-2-2) برنامه های مشاركت

1-6-2-2) مدیریت مشورتی

2-6-2-2) مدیریت مردم سالاری

3-6-2-2) حلقه های كیفیت

4-6-2-2) نظام پذیرش پیشنهادها

5-6-2-2) شوراهای مدیریتی

6-6-2-2) مردم سالاری سازمانی

7-6-2-2) طرح مالكیت كاركنان

7-2-2)طرفداران مشاركت

8-2-2) منتقدین مشاركت

9-2-2) تصمیم‌گیری

10-2-2) الگوها و مدل‌های تصمیم‌گیری:

1-10-2-2) الگوی تصمیم‌گیری عقلانی (كلاسیك)

2-10-2-2) الگوی تصمیم‌گیری رفتاری (اداری)

3-10-2-2) مدل باز تصمیم‌گیری

4-10-2-2) الگوی دیوان سالاری

5-10-2-2) الگوی سیاسی

6-10-2-2) الگوی فرایندی

7-10-2-2) الگوی آشفته

8-10-2-2) مدل استاندارد وروم ـ یتون (الگوی تصمیم‌گیری مشارکتی)

1-8-10-2-2) فواید تصمیم‌گیری مشارکتی

2-8-10-2-2) روش‌های تصمیم‌گیری مشارکتی

11-2-2) مشارکت در تصمیم‌گیری

12-2-2) درجات مشاركت در تصمیم گیری

13-2-2) سطوح مشاركت در تصمیم گیری

14-2-2) اثرات مشاركت در تصمیم گیری

15-2-2) مدلهای فرآیند مشاركت

1-15-2-2) مدل عاطفی

2-15-2-2) مدل شناختی

3-15-2-2) مدلهای وابستگی

2-2) مرور پژوهش ‌های انجام شده

1-2-2) پژوهش‌های انجام شده در زمینه جو سازمانی

2-2-2) پژوهش‌های انجام شده داخلی در زمینه جو سازمانی

3-2-2) پژوهش‌های انجام شده خارجی در زمینه مشاركت در تصمیم گیری

4-2-2)پژوهش های داخلی انجام شده در زمینه مشاركت در تصمیم گیری

5-2-2) استنتاج كلی

6-2-2) الگوی نظری پژوهش

1-3) روش تحقیق

2-3) جامعه آماری

3-3) نمونه مورد مطالعه:(حجم نمونه و روش نمونه گیری)

پرسشنامه توصیف جو سازمانی[1] OCDQ

پرسشنامه میزان تمایل كاركنان به مشاركت در تصمیم گیری

5-3)پایایی و روایی ابزار تحقیق

6-3) روش تجزیه و تحلیل داده‌ها

1-4). بررسی توصیفی و استنباطی یافته های پژوهش

2-4) توصیف یافته ها

 3-4) فرضیه های پژوهش

1-3-4) فرضیه اول پژوهش

2-3-4) فرضیه دوم پژوهش

4-4) سؤالات پژوهش

1-4-4) سؤال پژوهش شماره1

2-4-4) سؤال پژوهش شماره2

3-4-4) سؤال پژوهش شماره3

4-4-4) سؤال پژوهش شماره4

5-4-4) سؤال پژوهش شماره5

5). بحث و نتیجه گیری

1-5) فرضیه های پژوهش

1-1-5) فرضیه اول پژوهش

بحث و تفسیر

2-1-5) فرضیه دوم پژوهش

بحث و تفسیر

2-5) سؤالات پژوهش

1-2-5) سؤال پژوهش شماره 1

2-2-5) سؤال پژوهش شماره 2

3-2-5) سؤال پژوهش شماره 3

4-2-5) سؤال پژوهش شماره4

5-2-5) سؤال پژوهش شماره5

3-5) بحث و تفسیر پایانی

4ـ5) پیشنهادات

1ـ4ـ5) پیشنهادات برگرفته از یافته‌ای پژوهش

2ـ4ـ5) پیشنهادات برای محققین دیگر

5ـ5) محدودیت‌های پژوهش