مبحث ایراد و آثار آن بر دادرسی در آیین دادرسی مدنی

مقدمه
مبحث ایرادات از مهمترین مباحث آیین دادرسی مدنی است كه فصل مستقل و مواد متعددی از قانون آیین دادرسی مدنی سابق و فعلی در خصوص آن تدوین گردیده است. این مبحث در محاكم و دادگاههای دادگستری و سایر مراجع قضایی و اداری نیز دارای جایگاه ویژه ای است و همواره مورد توجه قضات، وكلای دادگستری و اصحاب دعوا بوده است. همچنین علمای حقوق نیز در تقریرات و تألیفات خود به طور مرتب فصلی برای این موضوع تخصیص داده اند و در واحدهای درسی دانشكده های حقوق و در ضمن درس آیین دادرسی مدنی نیز مورد تدریس قرار گرفته است.
با این حال و علیرغم اینكه این موضوع مرتباً در تمامی جنبه های علمی و عملی حقوق مورد توجه حقوقدانان قرار داشته، باز هم پرداختن به این مبحث و مسایل آن و یافتن پاسخی مناسب برای مسائل وابهامات مربوطه بسیار لازم و ضروری می نماید زیرا:
اولاً – قوانین مربوط به ایراد از آغاز تدوین تا كنون دستخوش تغییرات متعددی قرار داشته و بدیهی است كه پاسخ بسیاری از ابهامات را از طریق بررسی تاریخی موضوع می‌توان حاصل نمود. ضمناً این موضوع تا كنون بطور مستقل و دقیق موردتوجه قرار نگرفته است و تحقیق در خصوص آن ضروری به نظر می رسد. بعلاوه در سالهای اخیر نیز، قواعد مربوط به ایرادات به شكل جدی تری مورد اصلاح و بازنگری قرار گرفته اند و با سیستم دادگاههای عمومی هماهنگ شده اند و خود این امر نیز بررسی تطبیقی قانون سابق و فعلی را ضروری می نمایاند. از طرف دیگر، تعدادی از ایرادات و احكام و قواعد مربوط به آنها در قانون آیین دادرسی مدنی به شكل پراكنده تدوین شده اند و در نتیجه دستیابی به كلیه ایرادات برای حقوقدانان قدری مشكل است. بنابراین جمع آوری و تدوین آنها در یك مجموعه می تواند مفید و منشأ آثار علمی و عملی قرار گیرد.
ثانیاً – همانگونه كه در ابتدای بحث، بیان گردید، این مبحث از حقوق، تأثیرات مهم و بعضاً غیرقابل بازگشتی بر دعاوی و دادرسیهای محاكم داشته و دارد، به نحویكه درصد بسیار بالایی از آرای محاكم با استناد به ایرادات دادرسی صادر می گردند و همین امر نشانگر اهمیت فراوان این مبحث از حقوق می باشد اما علیرغم این موضوع، باز هم در بسیاری از موارد، در بین محاكم، رویه واحد یا نزدیكی در برخورد با اسباب ایراد ملاحظه نمی گردد، در بسیاری از موارد نیز محاكم اقدام به اتخاذ تصمیمات كاملاً متفاوت و متعارض می نمایند. در بعضی موارد نیز محاكم اساساً توجهی به ایراد ننموده و یا حتی علیرغم طرح آن توسط اصحاب دعوا،‌ به سادگی از كنار آن می گذرند. این موضوع در بین اصحاب دعوا و وكلای دادگستری نیز مشهود است. برخی از وكلا در تنظیم دفاعیات خود، اهمیت فوق العاده ای به این مبحث داده و عمدتاً یك فصل از دفاعیات خود را بر همین اساس استوار می سازند، برخی دیگر نیز توجه مؤكدی به موضوع ننموده و تعدادی نیز اساساً در استفاده از ایرادات مسامحه می نمایند. در هر حال شاید علت برخوردهای گوناگون با این موضوع ، روشن نبودن اهمیت فوق العاده ایرادات و آثار آن بر دادرسی می باشد.
ثالثاً - برخورد حقوقدانان نیز با موضوع قابل توجه است. بر خلاف سایر مباحث حقوقی كه اختلاف نظر بین صاحبان قلم در خصوص مسایل مربوطه، بسیار دقیق و جزئی می باشد، اما در این مبحث، اختلافات موجود بسیار كلی و ابتدایی است. شاید علت اصلی این موضوع عدم طرح مسایل مربوط به این بحث به شكل جدی در بین حقوقدانان می باشد. به عنوان مثال حتی در خصوص تعریف ایراد، از سوی حقوقدانان، تعاریف بسیار متفاوتی ارائه گردیده و حتی در بعضی از موارد دقت لازم به كار نرفته است، در حالیكه این موضوع در سایر مباحث حقوق كمتر مشاهده می شود.
خلاصتاً اینكه موارد برشمرده شده فوق توجیهات قابل قبولی برای پرداختن به موضوع می باشند، امید است كه آثار عملی و علمی بحث نیز درخور توجه و منشأ ادامة تبیین هر چه بیشتر و دقیقتر بحث ایرادات باشد.
فهرست مطالب:
ایراد و آثار آن بر دادرسی
فصل اول – كلیات......................................................................... 4
بخش اول – مقدمه............................................................................................................... 4
بخش دوم – تعریف ایراد و انواع آن.................................................................................... 6
بند اول – ایراد چیست......................................................................................................... 6
بند دوم – انواع ایراد............................................................................................................. 8
بند سوم – تفكیك ایراد از دفاع ماهوی................................................................................ 11
بخش سوم – احكام كلی راجع به ایرادات............................................................................ 12
بند اول – چه كسی می تواند ایراد را مطرح نماید................................................................ 13
بند دوم – ایراد در كدامیك از مقاطع و مراحل دادرسی قابل طرح است............................... 16
بند سوم – آثار طرح ایراد..................................................................................................... 19
بند چهارم – اثر پذیرش و رد ایراد....................................................................................... 21
فصل دوم – انواع ایرادات و احكام مربوطه........................................... 23
بخش اول – مقدمه............................................................................................................... 23
بخش دوم – ایراد عدم صلاحیت......................................................................................... 25
بخش سوم – ایراد عدم صلاحیت ذاتی................................................................................ 38
بخش چهارم – ایراد عدم صلاحیت نسبی........................................................................... 43
بخش پنجم – ایراد عدم صلاحیت شخصی.......................................................................... 51
بخش ششم – ایراد امر مطروحه........................................................................................... 54
بخش هفتم – ایراد دعوای مرتبط......................................................................................... 59
بخش هشتم – ایراد عدم اهلیت............................................................................................ 63
بخش نهم – ایراد عدم توجه دعوا........................................................................................ 67
بخش دهم – ایراد عدم سمت............................................................................................... 71
بخش یازدهم – ایراد امر مختومه.......................................................................................... 76
بخش دوازدهم – ایراد عدم اثر قانونی دعوا.......................................................................... 81
بخش سیزدهم – ایراد عدم مشروعیت................................................................................. 84
بخش چهاردهم – ایراد عدم جزمیت.................................................................................... 87
بخش پانزدهم – ایراد عدم ذی نفعی.................................................................................... 90
بخش شانزدهم – ایراد مرور زمان........................................................................................ 94
بخش هفدهم – ایراد رد دادرس........................................................................................... 97
بخش هیجدهم – ایراد عدم رعایت شرایط قانونی دادخواست.............................................. 101
بند اول – لزوم پرداخت هزینه دادرسی................................................................................ 102
بند دوم – لزوم الصاق تمبر اوراق پیوست دادخواست.......................................................... 103
بند سوم – لزوم برابر با اصل كردن اوراق پیوست دادخواست............................................... 105
بند چهارم – لزوم الصاق تمبر وكالتی بر روی وكالتنامه های وكلای دادگستری.................. 106
بند پنجم – سایر نواقص مربوط به دادخواست..................................................................... 107
بخش نوزدهم – ایراد تفكیك دعوا....................................................................................... 107
بخش بیستم – ایراد اناطه...................................................................................................... 109               
بخش بیست و یكم – اعتراض (ایراد) به بهای خواسته......................................................... 112     
بخش بیست و دوم – سایر ایرادات...................................................................................... 129
بخش بیست و سوم – نتیجه................................................................................................ 130