روانشناسی دین

روان‌شناسی دین ، بررسی مسئله دین است از جنبه درونی و فردیِ آن . این گستره سعی می كند با تحلیل روانی انسان ( از طریق روان‌شناسی ) ، ریشة پیدایش دین و همین‌طور پیامدهای این گرایش را مورد مطالعه قرار دهد. در این باب ، نظریه های موافق و مخالف بسیاری ارائه شده است . 

علل و انگیزه های بروز دیدگاه روان‌شناسانه دین ، سیر تاریخی آن ، تئوری‌ها و نظریه های قابل توجه در این زمینه ، همچنین پیامدهای تبیین شخصی و روانی دین كه از مهم‌ترین آنها می توان به پلورالیسم دینی اشاره كرد ، درفصل اول این رساله مورد مداقه قرار گرفته است .

از مهم‌ترین و محوری ترین مسائل مورد بحث در روان‌شناسی دین ، می‌توان از بحث ‘تجربه دینی’ نام برد كه به عنوان گوهر و اساس این دیدگاه ،‌ مورد توجه و دقت نظر متفكرین ،‌ متألهان و همچنین روان‌شناسان قرار گرفته است . یكی از مهم‌ترین فرضیه های مورد بررسی در این مبحث ، معرفت ‌زایی تجربیات دینی است و اینكه آیا تجربه دینی می‌تواند از لحاظ معرفت‌شناسی ، عینیت داشته باشند ؟

بیان نظریات مختلف در مورد این مسئله ، كه در فصل دوم به آنها اشاره شده ، تا حدودی اظهار نظر در مورد آن را آسان می‌نماید .

نقد و بررسی موضوع نیز ، همراه با بیان نظرات متفكرین معاصر و نتیجه گیری كلی از بحث ، اجمالاً‌ در فصل پایانی رساله آمده است .

ما حصل بحث :

ـ روان‌شناسی دین ، نگاهی درونی ، روانی و فردی به دین است ، بدون در نظر گرفتن جنبه های اجتماعی ، فرهنگی و … آن .

ـ تبیین شخصی و درونی دین ، از بسیاری از تعارضات میان عقاید دینی و سایر ابعاد زندگی جلوگیری كرده و خواه و ناخواه ،‌ اصطكاك همیشگی میان دین و علم را
 از بین می‌ برد.

ـ از طریق ارجاع تجربیات شخصی و فردی به پیش فرض‌های دینی و زمینه های مذهبی افراد ، تجربیات دینی قابل تعریف بوده و به عنوان مهم‌ترین عامل تحویل دین به روان‌شناسی ، مورد بررسی و دقت نظر قرار می گیرد .

ـ تجربیات دینی از لحاظ معرفت شناسی می توانند عینیت داشته باشند و اعتقادآور باشند ( اما فقط برای صاحب تجربه و نه ناظران ، بلكه برای ناظران خارجی ، تنها جنبه آشنایی دارد )

ـ از بارزترین نتایج تبیین و تفسیر درونی و فردی دین ، اعتقاد به پلورالیسم دینی
 ( كثرت گرایی دینی ) است كه امروزه با گسترش این روند در جوامع غربی ، حقانیت مكاتب توحیدی و اعتقاد به صراط مستقیمی واحد ، به زیر سؤال رفته و تا حدودی تضعیف شده است .

ـ دین از طریق تجربه درونی و شخصی قابل ادراك است ، و این ادراك بر اساس فطرت كمال‌جوی انسان و طبیعت وی استوار است .

ـ تجربیات دینی در صورت عینیت یافتن ، می تواند معرفت زایی كرده و اعتقادات دینی را توجیه نمایند؛ اما این مسئله در مورد شخص تجربه كننده صادق می باشد و برای شخص ناظر هیچ الزام و ضرورتی ، برای اعتقاد از طریق تجربه دینی وجود ندارد.

 چكیده

مقدمه

فصل اول

  رابطه روانشناسی و دین

  تعریف دین 

  بررسی تئوریهای روانشناسانة دین 

    ـ تئوری تحولی پیاژه 

    ـ تئوری اریكسون 

    ـ آلپورت  

    ـ یونگ 

    ـ هیوم 

    ـ فروید 

        علل گرایش به دین  

        پیامدهای گرایش به دین 

    ـ جیمز

  تجربة‌ دینی 

  تعارض علم و دین

  كثرت‌گرایی دینی  

فصل دوم

  تعریف تجربة دینی

  پیشینة تاریخی تجربة دینی  

  اقسام تجربة دینی  

  دیدگاههای مختلف در مورد انواع تجربه‌های دینی

    ـ تجربة دینی نوعی احساس است 

    ـ تجربة‌ دینی نوعی تجربة مبتنی بر ادراك حسی است 

    ـ تجربة دینی ارائه نوعی تبیین مافوق طبیعی است 

  نمونه‌های تجربة دینی

  آیا تجربه‌های دینی هستة مشتركی دارند

  تجربه‌های عرفانی

    ـ آیا تجارب عرفانی معرفت‌زا است

  آیا تجربة‌ دینی می‌تواند اعتقاد دینی را توجیه كند

فصل سوم

  نگاهی نقادانه به موضوع

    ـ تقدم شرك بر یكتا پرستی

    ـ موهوم پنداری باورهای دینی 

    ـ گناه نخستین

    ـ خدای پدرگونه 

    ـ مفهوم جنسیت  

    ـ تعمیم ناروا 

فهرست منابع و مآخذ (فارسی)

فهرست منابع و مآخذ (انگلیسی)

علوم اجتماعی