اثر بخشی مراقبت از مجرمان خطرناک پس از آزادی با نمونه موردی زندانیان شهر شیراز

این پایانامه دارای    104  صفحه و در قالب ورد و قابل ویرایش می باشد که بخشی از متن و فهرست آن را در ادامه برای مشاهده قرار داده ایم

پایان نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد

گرایش حقوق جزا و جرم شناسی

چکیده

    از جمله مسائلی که از حدود یک قرن قبل مورد توجه علمای جامعه‏شناسی و حقوق و جرمشناسی قرار گرفت، این مسئله بود که مجازات به تنهایی برای حفظ جامعه در مقابل خطر مجرمین کافی نیست و باید تدابیر دیگری برای صیانت جامعه و پیشگیری از ارتکاب جرائم اندیشید. این امر بخصوص پس از ظهور مکتب تحققی در حقوق کیفری از اواخر قرن نوزدهم میلادی با انتشار عقاید دانشمندانی چون آنریکو فری نویسنده کتاب «جامعه‏شناسی کیفری» و رافائل گاروفالو صاحب کتاب «جرم شناسی» و سزار لمبرزو نویسنده «انسان بزهکار» مورد توجه فراوان قرار گرفت. از نظر مکتب تحققی مسئولیت اخلاقی که مبنای مجازات می‏باشد، نفی می‏گردد و به انسان بزهکار به عنوان یک مریض که باید تحت درمان و معالجه قرار گیرد نگریسته می‏شود.از طرف دیگر نوعا کسانی که با منابع حقوق اسلام به خصوص قرآن و سنت کمتر آشنایی دارند، احکام جزایی اسلام را منحصر در مجازتهای انعطاف‏ناپذیر حدود و قصاص و دیات دانسته با دستاوردهای جدید حقوق جزا و جرم‏شناسی از جمله تأسیس حقوقی «اقدامات تأمینی و تربیتی» سازگار نمی‏دانند، بدین‏ترتیب، این مکتب انسان‏ساز را فاقد جنبه‏های تأمینی و اصلاحی برای مجرمین پنداشته و می‏گویند اسلام فقط به مجازات مجرم اندیشیده و به مسئله تأمین جامعه از خطرات بزهکاران و نیز بازپروری و اصلاح آنها عنایتی ندارد و در کتب فقهی هم غالبا در بخش فقه جزائی، احکام حدود و قصاص و دیات مورد بررسی مفصل قرار گرفته، و در نتیجه هنگام صحبت از احکام جزایی در اسلام فقط این مسائل به ذهن متبادر می‏شود.در نتایج آماری تحقیق به این نتیجه میرسیم که  تغییر و تحولات اجتماعی واقتصادی بر اثربخشی مراقبت ویژه بعد از آزادی در مجرمان خطرناك در شهر شیراز تاثیر گذارند.و اعتیاد ،مهاجرت و خانواده  بر اثربخشی مراقبت ویژه بعد از آزادی در مجرمان خطرناك در بین زندانیان شهر شیراز تاثیر گذارنیست.

واژگان کلیدی:مجازات،تربیتی،اقدامات

1-1-مقدمه

    امروزه كیفرهای سنتی ، از نظر هدف و محتوا تغییر كرده و به علاوه با تدابیر تأمینی همراه شده اند. در واقع هدف از كیفرهای سنتی سزا و ارعاب بوده است، اما تدابیر تأمینی براثر آموزه های مكتب تحققی و برای اصلاح حالت خطرناك بزهكار به وجود آمده است.تكرار جرم ، از جمله مباحث حقوق كیفری است كه از یك سو نشانه ناتوانی بزهكار در جهت بازاجتماعی شدن است ، و از سوی دیگر بیانگر عدم موفقیت دستگاه قضایی در جهت بازپروری بزهكار و همچنین پیشگیری از وقوع جرم می باشد .[1] به همین جهت قانونگذاران همواره با اصلاح مكرر قوانین ، در جست وجوی راهكارهای مناسب برای مبارزه با پدیده تكرار جرم می باشند. سیاست كیفری ایران در مقابله با مرتكبان جرایم مكرر در دوره های مختلف ، تحت تأثیر اندیشه سزادهی قرار داشته است. با این حالت حمایت از جامعه در مقابل مجرمان خطرناك و پیشگیری از تكرار جرم ، تحت تأثیر آموزه های مكتب تحققی، با تصویب قانون اقدامات تأمینی در سال 1339 جنبه تقنینی یافت[2]با اهمیت یافتن حمایت از جامعه در مقابل جرم و مجرم و نیز ایجاد امنیت برای بزه دیدگان ، قانونگذار اخیراً نوعی « نظارت تأمینی » در محیط خارج از زندان برای بزهكاران خطرناك كه مجرمان سابقه دار نامیده شده اند ، در قالب الحاق ماده 48 مكرر [3]قانون مجازات اسلامی قدیم و راهكارهایی مانند تعویق صدور حكم و راهكارهای مشابه در قانون جدید مجازات اسلامی  پیش بینی كرده است كه هدف آن ، نظارت بر مجرمانی است كه به طور مكرر مرتكب جرم می شوند تا بدین وسیله با تحت كنترل قرار دادن آنان پس از تحمل محكومیت كیفری، مانع تكرار جرم شده و امنیت جامعه را تضمین كند. از جمله طرح‌های مناسب و کاربردی در این‌ خصوص،تلاش برای جلوگیری از بازگشت مجدد مجرمان به‌ زندان است.به همین منظور می‌باید مراکز و سازمان‌هایی مسئولیت‌ سازگاری و تربیت اجتماعی مجرمان را در زندان و پس از خروج‌ از زندان بر عهده بگیرند،تا با اجرای برنامه‌های منظم و مدون‌ آموزشی،دینی،حرفه‌ای مجرمان و مددجویان را با وضعیت‌های‌ مختلف اجتماعی سازگار کرده و از مجرمان،شهروندان ارزش‌گرا و تابع قانون ساخت از طرفی امروزه مجرم را بیشتر یك بیمار اجتماعی می پندارند تا یك عنصر فاسد و ضد اجتماعی و بر اساس این طرز تفكر است كه آن اعتقادی كه در قرون گذشته نسبت به اجرای عدالت نمودن در اعمال مجازات وجود داشت دیگر وجود ندارد و كمتر كسی است كه بزهكار را صد در صد مسئول اعمال و رفتار ضد اجتماعی خود دانسته و او را در ارتكاب جرم از تاثیر و نفوذ محیط به طور كلی مستثنی و دور بداند .[4] با توسعه و نفوذ این طرز تفكر و با شناخت بهتر بزهكار و بزهكاری بر اساس مبانی نوین جرم شناسی ، فلسفه مجازات نیز تغییر كلی پیدا كرده و آن را بیشتر عاملی برای اعاده نظم جامعه و تربیت و اصلاح و درمان بزهكار می دانند تا تظاهری از انتقام ارعاب یا اجرای عدالت . فردی کردن مجازات که در حقوق ایران فقط درباره ی جرائم مستوجب مجازات های تعزیری و بازدارنده به دلیل معین نبودنشان در شرع قابل اعمال است از ابزارهای حقوقی در هر نظام کیفری است تا با آن بتوان مجرم را به اندازه و به مصلحت تا آنجا که از عمل خود نادم گردد مورد بازخواست قراردهند.مكتب دفاع اجتماعی نوین كه یكی از آخرین نظریه های جرم شناسی قرن حاظر را مطرح نموده است اهمیت انسان به عنوان محور بحث در هر پدیده مجرمانه به دو مطلب اهمیت می دهد ،از طرفی شناخت شخصیت مجرم را لازم می داند و از طرف دیگر لزوم احترام به شخص و دفاع از او را علیه تجاوزی كه وجودش را دستخوش آسیب و لطمه سازد تأیید می كند.در یك جمله دفاع اجتماعی نوین بر بازسازی  مجدد مجرم و اعاده او به جامعه پایبند است[5].در این راستا بعضی از مجرمین به علت اعمالشان به مجرمین خطرناك مشهورند و طبیعتا مراقبت از این مجرمین بعد از آزادی از ویژگی های خاص تری برخوردار است.در این پایان نامه بر آن هستیم كه به روش های پیش بینی شده در قانون برای نگهداری و مراقبت از مجرمین خطرناك پس از آزادی اشاره كنیم و در این راستا از تجربیات و راهكارهای دیگر كشورها نیز بهره ببریم.در قسمت های از تحقیق به قانون قدیم و جدید مجازات اسلامی اشاره می كنیم و به راهكارهایی كه چه در قانون قدیم و چه در قانون جدید وجود داشته است اشاره می كنیم و در قسمت پایانی تحقیق سعی شده است با روش تحلیلی مانند روش های مصاحبه ای و پرسش نامه به اثربخشی این روش ها اشاره ای داشته باشیم.این تحقیق از جهات زیادی دارای اهمیت می باشد افزایش رفتارهای انحرافی و ارتکاب جرم و بزه از سوی مجرمین‌ موجب شده است که زندان‌های کشور سرشار از جمعیت شود. کثرت زندانیان از یک سو و فقدان برنامه‌های مدون و منظم آموزش‌ و بازسازی شخصیتی و اجتماعی کردن زندانیان از دیگر سو موجب‌ می‌شود که زندانیان پس از ترک زندان وارد بافت سابق اجتماعی‌ شوند و به تدریج به سمت ارتکاب مجدد جرم و بزه کشانده شوند و بازگشت مجدد به زندان شکل بگیرد.علاوه بر از دست دادن نیروهای بالنده و سازنده در جامعه که با افتادن در مسیر جرم و ارتکاب بزه مسیر منفی و غلط را طی می‌کنند، هزینه‌های هنگفتی در نگهداری و زندان کردن این افراد از بودجه‌ عمومی از دست می‌رود.این‌ها هزینه‌های آشکاری است که قابل‌ توجه و مشهود است.هزینه‌های فراوان پنهان نیز در این جریان از دست می‌رود؛به همین دلیل،لازم است طرح‌هایی اجرا شود که‌ براساس آن مجرمین ضمن تغییر رفتار و تعدیل شدن به یک فرد سالم و سازگار با جامعه،به نیروی تولیدگر و خلاق بدل شوند و بتوانند در مسیر توسعه کشور مفید واقع شوند.بنابراین وجود مرکزی که بتوان مجرمین آزادشده از زندان را به‌ نیروی سازگار با جامعه،خلاق،مبتکر،و مشارکت‌جو تبدیل کند ضروری است و اهمیت این پژوهش را به اثبات می رساند.

1-2-بیان مسئله

    پیشگیری از وقوع جرم و داشتن جامعه ای سالم،همواره به عنوان اولویت مهم حقوقدانان و جامعه شناسان بود و علاوه برآن به عنوان یکی از شاخص های توسعه فرهنگی به شمار می رود و تحقق آن از موجبات جلوگیری از هزینه های اقتصادی و از شاخص های توسعه اقتصادی نیز قلمداد می شود.اما از آنجا که بنا به دلایل مختلفی پیشگیری از وقوع همیشه میسر نیست و جرائم متعددی در هر جامعه ای به وقوع می پیوندد،ناچار باید به روش های مناسب مجازات و سزادهی مجرمان نیز توجه نمود.بزهکاری و ارتکاب جرم،یکی از پدیده ها  مبتلا به جوامع انسانی از بدو شکل گیری تاکنون می باشد که دغدغه اصلی جرم شناسان و کیفرشناسان بوده و هست.اگرچه زمان دقیقی از ارتکاب اولین جرم تاریخ بشریت موجود نیست اما براساس تعالیم دینی اسلام،قابیل با قتل برادرش هابیل ،اولین قاتل و جنایتکار تاریخ خلقت بشریت لقب گرفت که نماد عصیان و تجاوز و ظلم به دیگری به شمار می رود.[6]

    باتوجه به آنچه گفته شد،در تحقیق حاضر برآنیم تا ابتدا بابررسی کوتاهی در حوزه اندیشه های کیفری سزادهی و مبانی نظری آنها مطالعه و بررسی دقیق رویکردهای نوین طرفداران مجازاتهای ترمیمی بپردازیم و بامقایسه علمی و قانونی این اندیشه ها در قوانین جزایی برخی کشورها ،سیر تحول و گسترش آنها رابیان نموده و نتایج حاصله را به طور مستدل ارائه دهیم.علاوه براین نقد برخی مجازات های سرکوبگر درقوانین قدیم و جدید راباتکیه بر دیدگاه های نوین اندیشه های اصلاح گرا وترمیمی مورد مطالعه قرار خواهیم داد.همچنین باتمرکز ویژه براندیشه های کیفری جرم شناسان علوم کیفری ،سیر تکامل نظریات اصلاح گرا در حوزه سزادهی قانونی را مورد مطالعه و ارزیابی قرار خواهیم داد و علاوه بر آن به جایگاه و اهمیت توجه به رویکردهای نوین ترمیم وکرامت مداری مجازات ها در معاهدات حقوق بشربین الملل که تاثیرات به سزایی بر تحول قوانین داخلی کشورها دارد نیز پرداخته خواهد شد.

و......

فهرست مطالب

چکیده. 1 

فصل اول:کلیات تحقیق. 2

1-1-مقدمه. 2 

1-2-بیان مسئله. 4 

1-3-اهمیت و ضرورت تحقیق. 5 

1-4-سوالات تحقیق. 5 

1-5-فرضیات تحقیق. 6 

1-6-پیشینه تحقیق. 6 

1-7-روش تحقیق. 6 

1-7-1-بخش اول:تعاریف و مفاهیم.. 7 

1-7-1-1-مبحث اول:مجرم. 7

1-7-1-1-1-گفتار اول :مفهوم مجرم درکیفر شناسی نوین. 8

1-7-1-1-2-گفتار دوم :طبقه‌بندی مجرمان در جرم‌شناسی. 10

1-7-1-1-3-گفتار سوم :طبقه بندی مجرمان بر اساس قوانین   11

1-7-1-1-3-1-مجرمین به عادت. 11

1-7-1-1-3-2-مجرمین خطرناک. 11

1-7-1-1-3-3-مجرم احساساتی. 12

1-7-1-1-3-4-مجرم اتفاقی. 12

1-7-1-1-3-5-مجرم حرفه ای. 12

1-7-1-2-مبحث دوم: حالت خطرناك و نظریه های مربوط به آن. 12

1-7-1-2-1-گفتار اول:مبانی نظری ،ا رکان و انواع حالت خطرناک   13

1-7-1-2-1-گفتار دوم :ارزیابی، سنجش و تشخیص حالت خطرناك. 15

1-7-1-2-3-گفتار سوم :جایگاه حالت خطرناك در جرمشناسی اصلاح و درمان   18

1-7-1-2-4-گفتار چهارم :خصوصیات مجرمان خطرناك. 19

1-7-1-2-4-1- بنداول:مشخصات رفتاری مجرمان خطرناك. 19

1-7-1-2-4-1-1-تخصص. 19

1-7-1-2-4-1-2-خرج گزافه. 20

1-7-1-2-4-1-3-انتقامجویی. 20

1-7-1-2-4-1-4-تهدید کردن. 20

1-7-1-2-4-1-5-میل به خودنمایی. 20

1-7-1-2-4-1-6-غریزۀ تقلید. 21

1-7-1-2-4-1-7-نیاز به جمع. 21

1-7-1-2-4-1-8-القاب و اسامی دروغین. 22

1-7-1-2-4-2-بند دوم : :نیرنگ های مجرمان خطرناك و شیوه شناسی جنایی آنها. 22

1-7-1-2-4-3-بند سوم : نیرنگ های مجرمان خطرناك. 22

1-7-1-2-4-3-1- الف- نیرنگ های مربوط به تغییر قیافه   22

1-7-1-2-4-3-2-ب- نیرنگ تغییر لباس. 22

1-7-1-2-4-4-بند چهارم : شیوه شناسی جنایی مجرمان خطرناك   22

1-7-2-بخش دوم: مبانی و روش شناسی مراقبت از مجرمین خطرناک   24 

1-7-2-1-مبحث اول: مبانی نظری مراقبت از مجرمین خطرناک. 24

1-7-2-1-1-گفتار اول: مبانی ایدئولوژیک و ارزشی مراقبت از مجرمین خطرناک. 25

1-7-2-2-2-گفتار دوم:روش های اصلاح و درمان و راهكارهایی برای بهبود درمان مجرمین خطرناك. 27

1-7-2-2-مبحث دوم: روش های مراقبت از مجرمین خطرناک. 28

1-7-2-2-1-گفتار اول:مفهوم نظارت الكترونیكی و شرایط مربوط به آن   29

1-7-2-2-1-1-بند اول:پیامدهای ناترمیمی نظارت مجازی بدل از کیفر زندان بر بزهکاران. 29

1-7-2-2-1-2-بند دوم:مغایرت با رعایت اصل هزینه - فایده   30

1-7-2-2-1-3-بند سوم:كارایی سیستم نظارت الكترونیكی برای مجرمان خطرناك. 31

1-7-2-2-2-گفتار دوم:ناتوان سازی مجرمان خطرناك. 32

1-7-2-2-2-1-بند اول:ناتوان‏سازی گزینشی. 32

1-7-2-2-2-2-بند دوم:از ناتوان‌سازی فردی تا ناتوان‌سازی گروهی   34

فصل دوم:اثربخشی مراقبت از مجرمین خطرناک در نظام حقوقی ایران با رویکرد مطالعه تطبیقی  36

2-1-بخش اول: بررسی موضوع در قانون مجازات عمومی. 36

2-1-1-مبحث اول : تحلیل جرم شناختی.. 36

2-1-1-1-گفتار اول:رویكرد پیشگیرانه. 39

2-1-1-2-گفتار دوم:رویكرد اصلاحی. 40

2-1-2-مبحث دوم:اقدامات تأمینی و تربیتی.. 42

2-1-2-1-گفتار اول:معیارهای انتخاب مجازات و تدابیر اصلاحی. 42

2-1-2-2-گفتار دوم:بررسی اقدامات تأمینی و تربیتی. 44

2-2-بخش دوم: بررسی موضوع در قانون مجازات اسلامی(1392). 45

2-2-1-مبحث اول:جایگزین ها و اقدامات مراقبتی در قانون جدید مجازات اسلامی.. 45

2-2-1-1- گفتار اول:ابتكارات قانون جدید در مجازات های جایگزین   46

2-2-1-2-گفتاردوم: ماده 65 قانون مجازات اسلامی. 47

2-2-2- مبحث دوم:تعویق صدور حكم.. 47

2-2-2-1-گفتار اول:تعویق به شکل ساده. 48

2-2-2-2-گفتار دوم:تعویق به شکل مراقبتی. 48

2-2-2-3-گفتار سوم: نقش مددكار اجتماعی در پیشگیری از تكرار در طول مدت تعویق. 49

2-2-2-4-گفتار چهارم:شرایط  انتخاب مددكار برای مراقبت از بزهكار در طول مدت تعویق. 50

2-3-بخش سوم:آثار مربوط به مراقبت از مجرمین خطرناك پس از آزادی. 50

2-3-1-مبحث اول:بررسی آثار مربوط به بزه دیده و جبران خسارت   50

2-3-1-1-گفتار اول:آثار مربوط به بزه دیده. 50

2-3-1-2-گفتار دوم:آثار مربوط به جبران خسارت. 51

2-3-2-مبحث دوم: آثار مربوط به شهروندان و آثار مربوط به  امکان نقض حقوق شهروندی. 51

2-3-2-1-گفتار اول:آثار مربوط به شهروندان. 51

2-3-2-2-گفتار دوم :آثار مربوط به  امکان نقض حقوق شهروندی   52

2-3-3-مبحث سوم:آثار اجتماعی مربوط به مراقبت از مجرمین خطرناك   53

2-3-3-1-گفتار اول:خدمات اجتماع‌ محور. 53

2-3-3-2-گفتار دوم:کیفر نقدی روزانه. 53

2-3-3-3-گفتار سوم:محرومیت از حقوق اجتماعی. 54

2-4-بخش چهارم:بررسی نگهداری از مجرمین خطرناک و موارد پیش بینی شده آن در قوانین كشورهای مختلف. 54

2-4-1-مبحث اول: نگهداری از مجرمین خطرناک و قوانین سایر كشورها   54

2-4-1-1-گفتار اول: نگهداری از مجرمین خطرناک در اسناد بین المللی   55

2-4-1-2-گفتار دوم: نگهداری از مجرمین خطرناک در كشورفرانسه   56

2-4-1-3-گفتار سوم: نگهداری از مجرمین خطرناک دركشور استر لیا   58

2-4-1-4-گفتار چهارم:جایگاه نگهداری از مجرمین خطرناک درافغانستان   58

2-4-1-5-گفتار پنجم:جایگاه عدالت ترمیمی  و اقدامات تأمینی و تربیتی درلبنان. 59

2-4-2-مبحث دوم: نگهداری از مجرمین خطرناک و پیشگیری از رفتار مجرمانه.. 61

2-4-2-1-گفتار اول: پیشگیری اولیه  و ثانویه در قلمرو رفتار مجرمانه   62

2-4-2-2-گفتار دوم:  پیشگیری از گسترش رفتار مجرمانه از راه مداخلات زود رس. 63

2-4-2-2-1-جلوگیری از ارتکاب مجدد جرم با کاهش مداخلات قانونی   63

2-4-2-2-2- پیشگیری براساس کاهش فرصتهای ارتکاب رفتار مجرمانه   64

2-4-2-3-گفتار سوم:درمانگری رفتار  مجرمانه و پیشگیری ثالت   65

2-4-2-3-1- روشهای روان پویشی ودرمان گریهای فردی و گروهی   65

2-4-2-3-2- روی آوردهای انسانی نگر. 66

2-4-2-3-3- روشهای رفتاری نگر. 66

2-4-2-3-4-روشهای شناختی – رفتاری. 66

2-4-2-3-5-آموزش مهارتهای اجتماعی. 67

2-4-2-4-گفتار چهارم:خودمهارگری. 67

2-4-2-4-1-بازسازی شناختی. 68

2-4-2-4-2- آموزش حل مساله بین شخصی. 68

2-4-2-4-3- آموزش شناختی حل مساله بین شخص: . 69

2-4-2-5-گفتار پنجم: درمان گری رفتار مجرمانه وخیم. 69

فصل سوم:روش ها و نتایج تحقیق و تجزیه و تحلیل آن در بررسی موردی زندانیان شهر شیراز  71

3-1-بخش اول:روش تحقیق. 71

3-1-1-مبحث اول:روش تحقیق.. 72

3-1-1-1-گفتار اول:طبقه بندی تحقیق بر مبنای هدف. 72

3-1-1-2-گفتار دوم:طبقه بندی تحقیق بر مبنای ابزار و روش گرد آوری داده ها. 72

3-1-1-3-گفتار سوم:طبقه بندی تحقیق بر مبنای مراحل تحقیق. 72

3-1-1-4-گفتار چهارم:ابزار پرسشنامه. 73

3-1-2-مبحث دوم:جامعه، حجم نمونه و روش نمونه گیری.. 73

3-1-2-1-گفتار اول:جامعه آماری. 73

3-1-2-2-گفتار دوم:ابزار جمع آوری داده ها. 73

3-2-بخش دوم:تجزیه و تحلیل اطلاعات. 75

3-2-1-مبحث اول:آمار توصیفی.. 75

3-2-2-مبحث دوم:آمار استنباطی.. 79

3-3-نتیجه گیری. 83

3-4-پیشنهادات. 83

فهرست منابع:. 83

ضمیمه. 83

فهرست جداول

جدول 3-1-توزیع سن افراد مرتکب ضرب و جرح. 75

جدول 3-2-توزیع سن نمونه پژوهش که مرتکب مجرمین به عادت شده اند. 76

جدول 3-3-توزیع تحصیلات افرادی که مرتکب ضرب و جرح شده اند. 77

جدول 3-4-توزیع تحصیلات افرادی که مرتکب مجرمین به عادت  شده اند. 78

جدول 3-5- نتایج آزمون T تک نمونه ای در مورد تاثیر تغییر و تحولات اجتماعی و اقتصادی بر وقوع جرم. 79

جدول 3-6-نتایج آزمون T تک نمونه ای در مورد تاثیر اعتیاد بر وقوع جرم   80

جدول 3-7-نتایج آزمون T تک نمونه ای در مورد تاثیر مهاجرت بر وقوع جرم   81

جدول 3-8- نتایج آزمون T تک نمونه ای در مورد تاثیر خانواده بر وقوع جرم   82

عنوان:

فرمت:word

تعداد صفحات:104 صفحه