نقش و تأثیر اکراه در جرائم مستلزم حد و قصاص

 

اكراه به معنی وادار كردن دیگری به كاری به زور و تحمیل به خلاف خواست شخص می باشد. اكراه نیز از جمله عوامل رافع مسئولیت كیفری در حقوق جزا و از جمله عوامل رافع مسئولیت ]در بعضی از شرایط[ در حقوق مدنی می باشد. در قانون مجازات اسلامی قانون گذار در ماده ی 54 قانون مذكور به طور كلی به تبعین نقش اكراه در جرایم تعزیری و نیز مجازات اكراه كننده و معافیت اكراه شونده در جرایم اكراهی تعزیری پرداخته است.

اما در بحث حدود به طور كلی ماده‌ی خاصی پیرامون اكراه وضع نگردیده و در ماده ی 150 قانون جدید مجازات اسلامی، قانون گذار اشاره داشته كه در جرایم موجب حد و قصاص طبق مقررات مربوط در آن بخش رفتار خواهد شد. و باید خاطر نشان شد كه در اكثر جرائم حدی اجرای حدود بر دارا بودن اختیار و قصد مرتكب متوقف گردیده كه در غیر اینصورت و انجام جرائم حدی در صورت اكراهی مرتكب معاف از مجازات در نظر گرفته شده است. اما در جرائم مستلزم قصاص قانون گذار در ماده ی 211 قانون مجازات اسلامی از این قاعده عدول نموده و تنها یك استثناءِ را در پذیرش رفع مسئولیت از مجرم در جرم قتل را پذیرفته است كه این دیدگاه انعكاس نظر مشهور فقهای امامیه در شرع مقدس اسلام بوده از آن جهت كه نزد اسلام حرمت قتل نفس انسان دارای آنچنان اهمیتی بوده كه هیچ كسی با هیچ ترجیحی نمی تواند جان هم نوع خود را گرفته و از مكافات عمل خویش متواری شود.

از مكافات عمل قافل نشو گندم از گندم بروید جو ز جو

کلیدواژه ها: اکراه، مکرَه, مکره, عامل رافع مسئولیت، تهدید، حد

 

فهرست مطالب

 

چکیده

1

مقدمه

2

بیان موضوع

3

سؤالات تحقیق

3

فرضیات تحقیق

4

پیشینه‌ی تحقیق

4

روش تحقیق

4

سازماندهی تحقیق

4

فصل اول: كلیات

مبحث اول: واژه شناسی

 

6

گفتار اول: اکراه در لغت و اصطلاح

7

الف: اکراه در لغت

7

ب: اکراه در اصطلاح

8

گفتار دوم: جایگاه اکراه در متون فقهی و حقوق ایران

9

الف: اکراه در فقه اسلامی

9

ب: اکراه در قانون جزا

12

ج: اکراه در قانون مدنی

15

مبحث دوم: شرایط عمومی تحقق اکراه در حقوق ایران

20

گفتار اول: تهدید توسط اکراه کننده

21

الف: غیر قانونی بودن تهدید

22

ب: فعلیت داشتن یا غریب الوقوع بودن تهدید

23

ج: ایجاد خوف عقلانی در اکراه شونده

د: قدرت و توانایی مكره بر عملی ساختن تهدیدات خود

23

24

گفتار دوم: غیرقابل تحمل بودن اکراه

25

الف: ضابطه (معیار) شخصی

26

ب: ضابطه (معیار) نوعی

26

فصل دوم : نقش و تأثیر اکراه در جرائم مستلزم حد

28

مبحث اول: اکراه به عنوان عامل مشدده‌ی مجازات در حدود

29

گفتار اول: تأثیر اکراه در تشدید حد زنا

29

گفتار دوم: لزوم یا عدم لزوم وحدت مکره و زانی

36

گفتار سوم: تأثیر اکراه در تشدید سایر مجازات های حدی

39

مبحث دوم: اکراه به عنوان عامل رافع مسئولیت کیفری در مجازات های حدی

40

گفتار اول: قابلیت اکراه در زنا بر مرد

40

گفتار دوم: نقش اکراه در رفع مسئولیت کیفری در مجازات های حدی

47

فصل سوم: نقش اکراه در مجازات های مستلزم قصاص

56

مبحث اول: اکراه در قتل عمد

57

گفتار اول: مستندات فقهی در قتل عمد

الف- كتاب

ب: سنت

ج: اجماع

د: عقل

59

60

62

66

66

گفتار دوم: نظر آیت الله خویی در قتل

67

گفتار سوم: نظر آیت الله مرعشی شوشتری در قتل

گفتار چهارم: نظر فقهای اربعه اهل سنت در اكراه در قتل

مبحث دوم: بررسی نقش و آثار اكراه در قتل از منظر قانون جزا

70

76

78

گفتار اول: اكراه در قتل در قوانین قبل و بعد از انقلاب

78

گفتار دوم: قاعده‌ی كلی سبب اقوی از مباشر

84

گفتار سوم: اكراه طفل در قتل و ضمان آن

87

مبحث سوم: اكراه در جرح و قطع اعضاءِ

91

گفتار اول: رفع مسئولیت از اكراه شونده

92

گفتار دوم: مجازات اكراه كننده

94

نتیجه گیری

96

پیشنهادها

99

منابع

101

چكیده انگلیسی

108

فقه و حقوق اسلامی