بررسی تأثیر محلول پاشی نیتروژن و روی بر پارامترهای کمی و كیفی گیاه چای ترش

بررسی تأثیر محلول  پاشی نیتروژن  و  روی  بر پارامترهای  کمی و كیفی گیاه چای ترش

این تحقیق به منظور بررسی تأثیر محلول پاشی نیتروژن و روی بر پارامترهای کمی و كیفی و فیزیولوژیک گیاه چای ترش در منطقه جیرفت اجرا گردید. آزمایش به صورت فاكتوریل در قالب طرح بلوكهای کامل تصادفی در 3 تکرار، در سال 1389 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد جیرفت انجام شد. فاکتور اول محلولپاشی نیتروژن در 4 سطح شامل(0-1%-2%-3%) و فاکتور دوم محلولپاشی روی در2 سطح شامل (0-1%) بود. صفات کمی اندازه گیری شده شامل: قطر ساقه ، ارتفاع بوته ، وزن تر و خشک کاسبرگ ، وزن تر و خشک بوته ، وزن تر و خشک برگ، درصد موسیلاژ و عملکرد موسیلاژ بودند. همچنین رطوبت نسبی برگ،  شاخص کلروفیل برگ، درصد پروتئین دانه و میزان عناصر پتاسیم ، منیزیم ، سدیم ، فسفر و کلسیم اندازه گیری شدند.

نتایج تجزیه واریانس داده ها نشان داد که اثر محلولپاشی نیتروژن بر صفات وزن خشک برگ، وزن تر و خشک کاسبرگ ، وزن تر و خشک بوته، قطر ساقه، ارتفاع بوته، درصد موسیلاژ، عملکرد موسیلاژ، رطوبت نسبی برگ،  شاخص کلروفیل برگ، درصد پروتئین دانه و میزان عناصر سدیم و فسفر معنی دار بود. تاثیر محلولپاشی روی بر  وزن تر و خشک برگ، وزن تر کاسبرگ، وزن تر و خشک بوته، درصد موسیلاژ، عملکرد موسیلاژ، شاخص کلروفیل برگ، درصد پروتئین دانه و میزان عناصر پتاسیم، سدیم و فسفر معنی دار بود.  اثر متقابل کود نیتروژن و روی بر وزن خشک برگ، وزن تر و خشک بوته، شاخص کلروفیل برگ، درصد پروتئین دانه و میزان عناصر پتاسیم وسدیم معنی دار شد. مقایسه میانگین صفات مورد بررسی نشان داد که با افزایش میزان مصرف کود نیتروژن تا سطح N2  قطر ساقه، ارتفاع بوته، وزن خشک برگ،  وزن خشک کاسبرگ، درصد موسیلاژ و عملکرد موسیلاژ افزایش یافت اما بین سطوح N2 و N3 تفاوت معنی داری وجود نداشت. وزن تر و خشک بوته  با افزایش میزان کود نیتروژن تا سطح N3 افزایش نشان داد. هم چنین محلولپاشی نیتروژن سبب افزایش رطوبت نسبی برگ، شاخص کلروفیل و درصد پروتئین دانه شد. کاربرد کود روی باعث افزایش معنی دار وزن تر و خشک بوته، درصد موسیلاژ و عملکرد موسیلاژ شد. اثر متقابل نیتروژن و روی سبب افزایش وزن خشک کاسبرگ، برگ و وزن خشک بوته شد و بیشترین وزن خشک کاسبرگ از تیمار N2 Zn1 و  N3 Zn1 بدست آمد.

واژه های کلیدی:  نیتروژن، روی، صفات کمی و كیفی ، عملکرد موسیلاژ ، چای ترش

فهرست مطالب

مقدمه.................................................................................................................................        1

فصل اول کلیات..........................................................................................................       4

1-1-  خاستگاه و اهمیت چای ترش .................................................................................       5

1-2-  آمار سطح زیرکشت ، میزان تولید و عملکرد چای ترش..........................................      6

1-3-  مشخصات گیاهشناسی چای ترش............................................................................      6

1-4-   اکولوژی تولید چای ترش.......................................................................................      9

1-4-1- درجه حرارت .........................................................................................................................       9

1-4-2- نور..........................................................................................................................................      10

1-4- 3- رطوبت....................................................................................................      11

1-5-  آفات و بیماریها .................................................................    11

1-5-1- حشرات ....................................................................................  11

1-5-2- باکتریها  ....................................................................   14

1-5-3- ویروسها ........................................................................................   14

1-5-4- قارچها ...........................................................................    14

1-5-4-1- پوسیدگی ریشه .....................................................................    14

1-5-4 -2- پوسیدگی چشمی  ................................................  15 

1-5-4-3- پوسیدگی ساقه ................................................................   15

1-5-4-4 - پوسیدگی برگ...........................................................................................  17

1-5-5-  نماتد ................................................................................................... 17

1-6-    تکنولوژی تولید ......................................................................................  18

1-6-1-  کاشت ......................................................................................................  18

1-6-1-1- نور و دمای مناسب  ................................................................................  18

1-6-1-2- خاک و رطوبت .....................................................................................  19

1-6-1-3- بذر و نحوه کاشت ...........................................................................  19

1-7-    موارد استفاده چای مکی ...............................................................................  20

1-7-1- استفاده های خوراکی  ...............................................................................  20

1-7-1-1- کاسبرگ.......................................................................................  20

1-7-1-2- برگ.......................................................................................................  22

1-7-1-3- دانه ....................................................................  22

1-7-1-4- ریشه ............................................................................   22
1-7-2- سایر استفاده ها ...............................................  23

1-8-        ارزش غذایی.....................................................................  24

1-9-      تکنولوژی تولید............................................................................  24

1-9-1- کاشت .............................................................................................................24

1-9-2- کوددهی .................................................................................................26

1-9-3-علفهای هرز ................................................................................  28

1-9-4- گل دهی ..............................................................................  29

1-10-    برداشت........................................................................  29

1-10-1- کاسبرگ ......................................................................................................... 29

1-10-2- شاخ و برگ............................................................................................  31

1-10-3- فیبر..........................................................................................  31

1-10-4- دانه....................................................................................................  32

1-10-5- خشک کردن ......................................................................................  32

1-10-6- عملکرد .............................................................................................  33

فصل دوم بررسی منابع ................................................................................  35

2-           ترکیبات شیمیایی چای ترش............................................................  36

2-1-      ترکیبات شیمیایی دانه..............................................................................  36

2-1-1- چربی ................................................................................................. 36

2-1-2-پروتئین ........................................................................................  37

2-2-      ترکیبات شیمیایی کاسبرگ...............................................................................  37

2-2-1-موسیلاژ ، پکتین .....................................................................................   37

2-2-2-آنتوسیانین .............................................................................   38

2-3-      کاربردهای چای ترش..................................................................................    38

2-4-      اهمیت چای ترش در صنعت .....................................................................   40

2-4-1- صنایع غذایی ..................................................................................................................    40

2-4-2- صنایع دیگر ...................................................................................................    41

2-5-      ترکیب شیمیایی چای مکی..............................................................   43

2-5-1- کاسبرگ ................................................................................................................   43

2-5-1-1- موسیلاژ ....................................................................................................   43

2-5-1-2-آنتوسیانین..............................................................................................  44

2-5-2- دانه .............................................................................................  44

2-5-2-1- چربی دانه...........................................................................................  44

2-5-2-2- پروتئین دانه ..........................................................................................  45

2-5-3- سایر ترکیبات................................................................................................  46

2-6- تاثیر کود روی بر گیاهان ................................................................................................  46

2-7- تاثیر کود نیتروژن بر گیاهان ...................................................................................................................  49

فصل سوم مواد و روشها..................................................................................................  53

3-1- موقعیت جغرافیایی محل اجرای آزمایش.................................................................................................  54

3-2- شرایط خاک محل اجرای آزمایش................................................................................................... 56

3-3-مشخصات آب آبیاری....................................................................................................................... 56

3-4- عملیات زراعی................................................................................................................................ 57

3-5 - مشخصات طرح( آزمایش) .................................................................................................................  58

3-6- صفات مورد اندازه گیری.......................................................................................................................  58

3-7 – تجزیه آماری................................................................................ 59

3-7 -1 - متغیرهای مورد بررسی .........................................  59

3-7-1-1- ارتفاع بوته....................................................................................  60

3-7-1-2- قطر ساقه...........................................................................................  60

3-7-1-3-    تعداد کاسبرگ در هر بوته ..................................................  60

3-7-1-4-     قطر کاسبرگ ................................................................................  60

3-7-1-5-    وزن تر بوته...................................................................................  60

3-7-1-6-    وزن خشک بوته................................................................................................  61

3-7-1-7-    وزن تر کاسبرگ...............................................................................................  

3-7-1-8-    وزن هزار دانه.............................................................................................................  61

3-7-1-9-    وزن خشک کاسبرگ..................................................................................................  61

3-7-1-10-تعداد شاخه های فرعی..................................................................................  61

3-7-1-11-میزان موسیلاژ.......................................................................................................  62

3-7-1-11-1- روش استخراج موسیلاژ...............................................................................................  62

3-7-1-11-2- روش تعیین مقدار پروتئین......................................................................................  63

3-7-1-11-3- سدیم وپتاسیم،کلسیم منزیم وفسفر.......................................................................  66

فصل چهارم نتایج و بحث.............................................................................................. 68

4-1- ویژگی کمی....................................................................................................................... 69

4-1-1-  قطر ساقه اصلی............................................................................................................................. 69

4-1-2- وزن تر برگ ................................................................................................................................. 72

4-1-3- وزن خشک برگ........................................................................................................................... 74

4-1-4- وزن تر کاسبرگ ........................................................................................................................... 77

4-1-5- وزن خشک کاسبرگ .................................................................................................................... 80

4-1-6- وزن تر بوته .................................................................................................................................. 82

4-1-7- وزن خشک بوته ............................................................................................................................ 85

4-1-8- ارتفاع بوته ..................................................................................................................................... 87

4-1-9- عملکرد موسیلاژ .................................................................................................................................. 90

4-1-10- وزن هزاردانه ...............................................................................................................................  92

4-2- ویژگی های فیزیولوژیک .................................................................................................. 96

4-2-1- درصد رطوبت نسبی برگ.................................................................................................................96

4-2-2-درصد موسیلاژ ................................................................................................................................99

4-2-3-شاخص کلروفیل برگ ................................................................................................................... 101

4-2-4- درصد پروتئین دانه .....................................................................................................................  102

4-3- عناصر معدنی ................................................................................................................ 102

4-3-1- پتاسیم ............................................................................................................................................... 102

4-3-2- سدیم ......................................................................................................................................... 103

4-3-3- فسفر ................................................................................................................................................. 103

4-3-4- کلسیم ............................................................................................................................................... 104

4-3-5- منیزیم ............................................................................................................................................... 104

4-4- نتیجه گیری .................................................................................................................. 106

4-5- پیشنهادات ................................................................................................................... 107

منابع مورد استفاده.................................................................................................................. 108

خلاصه انگلیسی.................................................................................................................... 118

فهرست اشکال و نمودارها

شکل 3-1- زمین کشت چای ترش در مزرعه تحقیقات دانشگاه آزاد جیرفت.......................................................   55

شکل 3-2- زمین در حال كرت بندی جهت کشت چای ترش در مزرعه تحقیقات دانشگاه آزاد جیرفت.............   58

شکل3-3- اندازه گیری موسیلاژ در آزمایشگاه دانشگاه آزاد جیرفت.......................................................................  62

نمودار 1- میزان تاثیر کود نیتروژن بر رشد قطر ساقه چای ترش..............................................................................  70

نمودار 2- میزان تاثیر کود روی بر رشد قطرساقه چای ترش....................................................................................  71

نمودار 3- میزان تاثیر مخلوط کود نیتروژن و روی بر رشد قطر ساقه چای ترش.....................................................  71

نمودار 4- میزان تاثیر کود نیتروژن بر وزن تر برگ چای ترش.................................................................................  73

نمودار 5- میزان تاثیر کود روی بر وزن تر برگ چای ترش......................................................................................  73

نمودار 6- میزان تاثیر مخلوط کود نیتروژن و روی بر وزن تر برگ چای ترش.........................................................  74

نمودار 7- میزان تاثیر کود نیتروژن بر وزن خشک برگ چای ترش........................................................................... 75

نمودار 8- میزان تاثیر کود روی بر وزن خشک برگ چای ترش...............................................................................  76

نمودار 9- میزان تاثیر مخلوط کود نیتروژن و روی بر وزن خشک برگ چای ترش.................................................. 76

نمودار 10- میزان تاثیر کود نیتروژن بر وزن تر کاسبرگ چای ترش.......................................................................... 78

نمودار 11- میزان تاثیر کود روی بر وزن تر کاسبرگ چای ترش............................................................................... 79

نمودار 12- میزان تاثیر مخلوط کود نیتروژن و روی بر وزن تر کاسبرگ چای ترش.................................................. 79

نمودار 13- میزان تاثیر کود نیتروژن بر وزن خشک کاسبرگ چای ترش.................................................................... 81

نمودار 14- میزان تاثیر کود روی بر وزن تر کاسبرگ چای ترش................................................................................ 81

نمودار15- میزان تاثیر مخلوط کود نیتروژن و روی بر وزن خشک کاسبرگ چای ترش............................................ 82

نمودار 16- میزان تاثیر کود نیتروژن بر وزن تر بوته چای ترش.................................................................................. 83

نمودار 17- میزان تاثیر کود روی بر وزن تر بوته چای ترش........................................................................................ 84

نمودار 18- میزان تاثیر مخلوط کود نیتروژن و روی بر وزن تر بوته چای ترش........................................................... 84

نمودار 19- میزان تاثیر کود نیتروژن بر وزن خشک بوته چای ترش............................................................................ 86

نمودار 20- میزان تاثیر کود روی بر وزن خشک بوته چای ترش...............................................................................  86

نمودار 21 - میزان تاثیر مخلوط کود نیتروژن و روی بر وزن خشک بوته چای ترش................................................  87

نمودار22 - میزان تاثیر کود نیتروژن بر ارتفاع بوته چای ترش...................................................................................  88

نمودار 23- میزان تاثیر کود روی بر ارتفاع بوته چای ترش........................................................................................  89

نمودار 24- میزان تاثیر مخلوط کود نیتروژن و روی بر ارتفاع بوته چای ترش...........................................................  89  

نمودار 25- میزان تاثیر کود نیتروژن بر عملکرد موسیلاژ چای ترش........................................................................... 91

نمودار 26- میزان تاثیر کود روی بر عملکرد موسیلاژ چای ترش............................................................................... 91

نمودار 27- میزان تاثیر مخلوط کود نیتروژن و روی بر عملکرد موسیلاژ چای ترش................................................  92

نمودار 28- میزان تاثیر کود نیتروژن بر وزن هزار دانه چای ترش...............................................................................  93

نمودار 29- میزان تاثیر کود روی بر وزن هزار دانه چای ترش.................................................................................... 94

نمودار 30- میزان تاثیر مخلوط کود نیتروژن و روی بر وزن هزار دانه چای ترش.................................................. 94

نمودار 31- میزان تاثیر کود نیتروژن بر رطوبت نسبی برگ چای ترش........................................................................ 97

نمودار 32- میزان تاثیر کود روی بر رطوبت نسبی برگ چای ترش............................................................................ 98

نمودار 33- میزان تاثیر مخلوط کود نیتروژن و روی بر رطوبت نسبی برگ چای ترش.............................................. 98

نمودار 34- میزان تاثیر کود نیتروژن بر درصد موسیلاژ کاسبرگ چای ترش............................................................... 100

نمودار 35- میزان تاثیر کود روی بر درصد موسیلاژ کاسبرگ چای ترش................................................................... 100

نمودار 36- میزان تاثیر مخلوط کود نیتروژن و روی بر درصد موسیلاژ کاسبرگ چای ترش....................................... 101

فهرست جداول

جدول 2-1-ترکیب کنجاله دانه چای ترش بر حسب گرم در کیلو گرم ماده خشک و درصد................................  42

جدول 2-2-ترکیب اسید های آمینه ضروری کنجاله دانه چای ترش (بر حسب گرم بر کیلوگرم پروتئین)............  42

جدول 3-1- وضعیت اقلیمی محل اجرای آزمایش در شهرستان جیرفت در سال 1389.........................................  54

جدول 3-2 برخی خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک قطعه آزمایشی................................................................... 56

جدول 3-3- برخی خصوصیات شیمیایی آب آبیاری مزرعه آزمایشی............................................ 57

جدول 3-4- ضرایب تبدیل ازت به پروتئین.................................................... 66

 جدول 4-1- خلاصه نتایج آنالیز واریانس تاثیر کود نیتروژن و کود روی و مخلوط کود نیتروزن و روی بر            

صفات کمی مورد اندازه گیری ( میانگین مربعات)........... 95

جدول 4-2- خلاصه نتایج آنالیز واریانس تاثیر کود نیتروژن و کود روی و مخلوط کود نیتروژن و روی بر          

   صفات فیزیولوژیک مورد اندازه گیری ( میانگین مربعات)................................ 105