بررسی اثر تاریخ كاشت و كشت مخلوط ذرت و ماش بر عملكرد و اجزای عملكرد ماش

به منظور آزمایشی به صورت كرت­های خرد شده در قالب بلوكهای كامل تصادفی در سال زراعی 1390- 1389 در پاتاوه در سه تکرار اجرا گردید. در این پژوهش ماش و ذرت به صورت مخلوط افزایشی کاشته شدند. در این آزمایش عامل اصلی شامل سه تاریخ کاشت مختلف ماش (کاشت ماش 15 روز پیش از کاشت ذرت، همزمان با ذرت و کاشت ماش 15 روز بعد از کاشت ذرت) و عامل فرعی شامل نسبت­های مختلف کاشت (کشت خالص دو گیاه و سه نسبت مختلف کاشت 100% ذرت + 5/12% ماش، 100% ذرت + 25% ماش و 100% ذرت + 50% ماش) بود. نتایج حاصل از تجزیه واریانس نشان داد که اثر تاریخ کاشت ماش بر تمامی صفات به جزء وزن هزار دانه، ارتفاع نهایی گیاه و همچنین اثر الگوی کاشت بر تمامی صفات به جزء وزن هزار دانه، تعداد دانه در غلاف و پروتئین دانه تأثیر معنی­داری بود. برهمکنش تاریخ کاشت، الگوی کاشت فقط بر عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک، تعداد غلاف در بوته و ارتفاع نهایی تأثیر معنی­دار بود. بیشترین عملکرد دانه ماش مربوط به تاریخ کاشت اول و الگوی کاشت سوم (100% ماش) با 3700 کیلوگرم  و کمترین عملکرد دانه  در  تاریخ کاشت سوم و الگوی کاشت 100% ذرت + 5/12% ماش با 650 کیلو گرم در هکتار بدست آمد.

 واژه های كلیدی: ماش، ذرت، كشت مخلوط، تاریخ كاشت، عملكرد و اجزاء عملكرد.

فهرست مطالب

چکیده: 1 

فصل اول: مقدمه  2

1-1-کلیات   2

2-1- فرضیات آزمایش    5

3-1- اهداف آزمایش    5

فصل دوم: مروری بر تحقیقات انجام شده  6 

2-1- اهمیت ذرت   6

2-2- سطح زیر کشت و تولید ذرت   6

2-3-  اجزای عملکرد دانه  7

2-4- اهمیت حبوبات و ماش   7

2-5-گیاه‌شناسی ماش   9

2-6-تاریخ کاشت   9

2-6-1-تاثیر تاریخ کاشت بر تعداد غلاف در بوته  10

2-6-2- تاثیر تاریخ کاشت بر تعداد دانه در غلاف   11

2-6-3- تاثیر تاریخ کاشت بر وزن صد دانه  12

2-6-4- تاثیر تاریخ کاشت بر عملکرد بیولوژیک   13

2-6-5- تاثیر تاریخ کاشت بر عملكرد دانه  14

2-6-6- تاثیر تاریخ کاشت بر شاخص برداشت   15

2-7-كشت مخلوط  16

٢-7–1- مزایای کشت مخلوط  17

٢-7–1-١- استفاده بهینه از منابع  17

٢-7–1-2- افزایش عملكرد 18

٢-7–1-٣- حفاظت خاك و كنترل فرسایش    18

٢-7-1-٤- حفظ حاصلخیزی خاك   18

٢-7-1-٥- استفاده كارآمد از آب   19

٢-7-1-٦- كنترل آفات و پاتوژن‌ها 19

٢-7-1-٧- كنترل علف‌های هرز در کشت مخلوط  20

٢-7-1-٨- پایداری تولید و كاهش ریسك تولید  20

٢-7-1-٩- حفاظت فیزیكی  21

٢-7-1-١٠- توزیع بهتر كارگر در طول فصل كار 21

٢-7-1-١١- افزایش كیفیت محصول  21

٢-7-1-١٢- حفاظت از سرما و باد 21

٢-7-1-١٣- باقی‌گذاردن بقایای گیاهی بیشتر در خاك   22

٢-7-1-١٤- حفاظت از محیط زیست   22

٢-7-1-١٥- كنترل علف‌های هرز 22

٢-7-2- معایب كشت‌های مخلوط  23

٢-7-2-١- رقابت بین‌گونه‌ای  23

٢-7-2-٢- محدودیت كاربرد ماشین‌آلات كشاورزی  23

٢-7-2-٣- متفاوت بودن نیاز غذایی و مبارزه با آفات و عوامل بیماری‌زا در کشت مخلوط  24

٢-7-2-٤- مدیریت مزرعه  24

٢-7-2-٥- اثرات سوء و زیان‌آور ترشحات ریشه‌ای  24

٢-7-3- عوامل مؤثر در عملكرد کشت مخلوط  24

٢-7-3-1- تراکم  24

2-7-3-2- آرایش مکانی گیاهان  25

٢-7-٣-3- ویژگیهای گیاهی  25

٢-7-3-4- تنش­های ناشی از شرایط دشوار محیطی  26

2-7-4- عوامل مؤثر در كشت مخلوط  26

2-7-4-1- انتخاب گیاهان همراه 26

2-7-5- نحوه تشكیل كشت مخلوط  28

2-7-6- روشهای ارزیابی كشت مخلوط  28

2-7-6-1- نسبت برابری زمین (LER) 29

2-7-6-2- محصول نسبی كل (RYT) 29

2-7-6-3- افزایش یا كاهش عملكرد واقعی (AYT) 30

2-7-6-4- سودمندی كشت مخلوط (IA) 30

2-7-8-كشت مخلوط ذرّت   31

2-7-9- بررسی كشت مخلوط ذرت و سایر گیاهان  34

فصل سوم: مواد و روشها 36 

3-1- موقعیت جغرافیایی محل آزمایش    36

2-3- مشخصات خاک محل اجرای آزمایش    36

3-3- مشخصات طرح آزمایشی  37

4-3- عملیات آماده‌سازی زمین و كوددهی  38

5-3- كاشت بذور ماش و ذرت   38

6-3-عملیات داشت   38

7-3-برداشت نهایی  38

8-3- شاخصهای اندازه­گیری شده 39

1-8-3- عملکرد 39

2-8-3-  تعداد غلاف در بوته  39

3-8-3-  تعداد دانه در متر مربع (عملکرد دانه) 39

4-8-3-   تعداد دانه در غلاف   39

5-8-3-  عملکرد بیولوژیک   39

6-8-3-   وزن صد دانه  39

7-8-3-  شاخص برداشت   39

9-3- آنالیز داده ها 40

فصل چهارم: نتایج و بحث و پیشنهادات    40

4-1- عملکرد دانه ماش   40

4-2- عملکرد بیولوژیک ماش   46

4-3- شاخص برداشت   48

4-4- وزن هزار دانه  51

4-5- تعداد دانه در غلاف   53

4-6- تعداد غلاف در بوته  55

4-7- ارتفاع نهایی گیاه 57

4-8- پروتئین دانه  59

4-9- نتیجه‌گیری  71

4-10- پیشنهادات   71

4-11- فهرست منابع: 72

فهرست جداول

جدول 4-1- نتایج انالیز واریانس اثرات تاریخ کاشت و کشت مخلوط ماش و ذرت بر عملكرد و اجزای عملكرد ماش   44

جدول 4-2- مقایسه میانگینهای اثرات تاریخ کاشت و الگوی کاشت برای صفات عملكرد و اجزای عملكرد ماش   45

جدول 4-3- نتایج انالیز واریانس اثرات تاریخ کاشت و کشت مخلوط ماش و ذرت بر عملكرد اقتصادی و بیولوژیک ذرت   62

جدول 4-4- نتایج انالیز واریانس اثرات تاریخ کاشت و کشت مخلوط ماش و ذرت بر عملكرد اقتصادی و بیولوژیک ذرت   62

جدول 4-5- مقادیر درجه آزادی و مجموع مربعات حاصل از تجزیه واریانس برای نسبت برابری زمین  67

جدول 4-6- مقایسه میانگینهای اثرات تاریخ کاشت و الگوی کاشت برای نسبت برابری زمین  68

فهرست نمودارها

نمودار 4-1-اثر تاریخ کاشت بر عملکرد دانه ماش   41

نمودار4-2- اثر الگوی کاشتهای مختلف بر عملکرد دانه ماش   42

نمودار4-3- اثر بر همکنش تاریخ کاشت، الگوی کاشت بر عملکرد دانه ماش   42

نمودار4-4- اثر تاریخ کاشت بر عملکرد بیولوژیک ماش   46

نمودار4-5- اثر الگوی کاشتهای مختلف بر عملکرد بیولوژیک ماش   47

نمودار4-6- اثر بر همکنش تاریخ کاشت، الگوی کاشت بر عملکرد بیولوژیک ماش   47

نمودار4-7- اثر تاریخ کاشت بر شاخص برداشت ماش   49

نمودار4-8- اثر الگوی کاشتهای مختلف بر شاخص برداشت ماش   49

نمودار4-9- اثر بر همکنش تاریخ کاشت، الگوی کاشت بر شاخص برداشت ماش   50

نمودار4-10- اثر تاریخ کاشت بر وزن هزار دانه ماش   51

نمودار4-11- اثر الگوی کاشتهای مختلف بر وزن هزار دانه ماش   52

نمودار4-12- اثر بر همکنش تاریخ کاشت، الگوی کاشت بر وزن هزار دانه ماش   52

نمودار4-13- اثر تاریخ کاشتهای مختلف بر تعداد دانه در غلاف ماش   53

نمودار4-14- اثر الگوی کاشتهای مختلف بر تعداد دانه در غلاف ماش   54

نمودار4-15- اثر بر همکنش تاریخ کاشت، الگوی کاشت بر تعداد دانه در غلاف ماش   54

نمودار4-16- اثر تاریخ کاشتهای مختلف بر تعداد غلاف در بوته ماش   55

نمودار4-17- اثر الگوی کاشتهای مختلف بر تعداد غلاف در بوته ماش   56

نمودار4-18- اثر بر همکنش تاریخ کاشت، الگوی کاشت تعداد غلاف در بوته ماش   57

نمودار4-19- اثر تاریخ کاشتهای مختلف بر ارتفاع نهایی ماش   58

نمودار4-20- اثر الگوی کاشتهای مختلف بر ارتفاع نهایی ماش   58

نمودار4-21- اثر بر همکنش تاریخ کاشت، الگوی کاشت برارتفاع نهایی ماش   59

نمودار4-22- اثر تاریخ کاشتهای مختلف بر درصد پروتئین دانه ماش   60

نمودار4-23- اثر الگوی کاشتهای مختلف بر درصد پروتئین دانه ماش   60

نمودار4-24- اثر بر همکنش تاریخ کاشت، الگوی کاشت بر درصد پروتئین دانه ماش   61

نمودار4-25- اثر تاریخ کاشتهای مختلف بر عملکرد دانه ذرت   64

نمودار4-26- اثر الگوی کاشتهای مختلف بر عملکرد دانه ذرت   64

نمودار4-27- اثر بر همکنش تاریخ کاشت، الگوی کاشت بر عملکرد دانه ذرت   65

نمودار4-28- اثر تاریخ کاشتهای مختلف بر عملکرد بیولوژیک ذرت   66

نمودار4-29- اثر الگوی کاشتهای مختلف بر عملکرد بیولوژیک ذرت   66

نمودار4-30- اثر بر همکنش تاریخ کاشت، الگوی کاشت بر عملکرد بیولوژیک ذرت   67

نمودار4-31- اثر تاریخ کاشتهای مختلف بر نسبت برابری زمین  69

نمودار4-32- اثر الگوی کاشتهای مختلف بر نسبت برابری زمین  69

نمودار4-33- اثر بر همکنش تاریخ کاشت، الگوی کاشت بر نسبت برابری زمین  70