در آغاز حکومت عباسیان به دلیل آنکه دستاندرکاران حکومت اسلامی، بعد از دودمان نژادپرست بنیامیه روی کار آمدند و ملل مختلف با زبانها و فرهنگهای متفاوت وارد حوزه اسلامی شدند، مسائل اجتماعی و از آن جمله اطعمه و اشربه تحولی عظیم پیدا کرد.
موضوع تحقیق اطعمه و اشربه معمول و مرسوم مردم در دوره عباسیان از ابتدا تا سال 656(ه.ق) است و روش کار به صورت کتابخانهای و بهرهبرداری از منابع موجود و استفاده از نظرات محققین بوده و پژوهش حاضر شامل معرفی باب فقهی و آداب دینی اطعمه و اشربه (حلال و حرام)، تجارت و بازرگانی و محصولات آن دوره، ادیان گوناگون و تأثیر آنها بر روی اعراب بخصوص در باب خوردنیها و آشامیدنیها، جشنها و اعیاد اسلامی، رسوم دارالخلافه در این رابطه، غذای اعراب و انواع مختلف آن، وسایل و ظروف طبخ غذا و... میباشد.
در عصر جاهلیت و صدر اسلام، اغلب مردم عرب از غذاهای سادهای استفاده میکردند اما پس از اسلام، سبک غذاها تغییر پیدا کرد. یکی از دلایل این تغییر ، تماس آنان با ملل دیگر بخصوص ایرانیان بود. مهمترین تأثیرگذاری از جانب ایرانیان بود که برخی خلفا حتی در رعایت آداب شاهانه از پادشاهان قدیم ایران مانند اردشیر و بهرامگور متابعت میکردند.
در باب شراب نیز یهودیان و بخصوص مسیحیان، اثرگذار بودند. مسیحیان در جشنهای خود از شراب استفاده میکردند و حتی در برخی دیرها آن را تهیه و به فروش میرساندند و مشترک بودن محل زندگی آنان با مسلمانان باعث استفاده از شراب در بین برخی مسلمانان شد.
نتیجه اینکه در پژوهش حاضر، انواع اطعمه و اشربه معمول و مرسوم در دوران عباسیان مورد بررسی و تحقیق قرار داده شد و مباحثی از جمله اغذیه حرام و حلال و انواع اشربه و اطعمه و تأثیر ملل مختلف مخصوصاً ایرانیان بر نوع و سبک غذاهای اعراب و تأثیر ادیان گوناگون بخصوص مسیحیان بر اشربه(مشروبات الکلی)، براساس منابع و مآخذ موجود نوشته شده است.
فهرست مطالب
چکیده .................................................. و
مقدمه .................................................. ك
هدف از پژوهش ........................................... م
فصل اول: کلیات
معرفی منابع ............................................ 2
فصل دوم: آراءاسلام در باب تغذیه ......................... 10
1- فلسفه غذا خوردن و آراءمعصومین علیهم السلام در این رابطه ... 12
زیان های ظاهری و باطنی پُرخوری .......................... 14
فایدههای ظاهری و باطنی کم خوری ......................... 19
2- آداب سفره و غذا خوردن وآراء معصومین علیهم السلام در این رابطه 20
الف) آداب غذا خوردن .................................... 21
ب) آداب سفره ........................................... 24
3- آداب آشامیدن ........................................ 25
- آب ................................................... 25
- شیر .................................................. 26
- عسل .................................................. 27
- سرکه ................................................. 27
آداب آشامیدنیها از نظر معصومین علیهم السلام ............ 28
4- غذاها و آشامیدنی های حرام ........................... 29
از محرماتی که در اینجا مورد بحث قرار میگیرد ............ 31
الف- خمر .............................................. 32
خمرازدیدگاه آیات و روایات .............................. 33
انواع خمر و حکم آنها ................................... 37
ب- خون ................................................. 38
ج- گوشتهای حلال و حرام .................................. 38
خوردن محرمات در وقت اضطرار ............................. 40
فصل سوم: اوضاع اجتماعی، اقتصادی و مذهبی عصر عباسیان
1- پیشینه بازرگانی و تجارت در بین اعراب قبل از اسلام و در صدر اسلام 43
2- محصولات .............................................. 46
3- بغداد و بازارهای آن در عصر عباسیان .................. 55
شکل بازارها ............................................ 66
نقش زنان در بازارها .................................... 67
4- تأثیر ادیان بر تجارت اسلام ........................... 68
5- جشن ها .............................................. 80
جشنهای دینی اسلامی ...................................... 80
جشن های محلی ........................................... 84
فصل چهارم: آداب و رسوم معیشت در عصر عباسی
1- اطعمه و اشربه خلفا و وزراء دولت عباسی ............... 93
آداب المائده،آداب سفره ................................ 108
2-شرابخانه ها ......................................... 117
شربت خانه(خزانةالشراب) ................................ 120
شرابکده ها ............................................ 123
3- مجالس شراب ......................................... 126
استعمال حشیش .......................................... 135
تریاک .................................................. 136
فصل پنجم: تغذیه در عصر عباسی
ادویه و خوشبوکننده ها ................................. 138
اجزای خوشبوکننده ...................................... 140
ظروف و وسایل آشپزخانه ................................. 141
غذای اعراب ............................................ 154
خوراکهای گوشتی ........................................ 156
ماهی و خوراکهای آن .................................... 163
خوراکهای گیاهی ........................................ 165
خوراک تنگدستان ........................................ 170
خوراکهای مشترک توانگران و تنگدستان .................... 174
از غذاهایی که با استفاده از خرما درست می شد ........... 175
روغن وپیه ............................................. 176
نان ................................................... 177
برنج .................................................. 182
مشاغل مربوط به اغذیه .................................. 184
بهای خوراکی ........................................... 185
قیمتها در زمانهای عادی ................................ 187
بهای اجناس در آشوبهاوکمیابی ........................... 188
کارکنان آشپزخانه ...................................... 193
هزینه آشپزخانه سلطنتی ................................. 194
نوشیدنیها در این دوره ................................. 198
نوشیدنیهای حلال و حرام ................................. 199
شیر و محصولات آن ....................................... 202
آب .................................................... 204
شیرینیها و حلویات ..................................... 205
مواد شیرینکننده ....................................... 208
نقل ................................................... 210
ترشیها و چاشنیها ...................................... 211
میوه .................................................. 212
زمانبندی غذاها ........................................ 216
پرهیز و علوم غذایی .................................... 217
نگاهداری و حفاظت ...................................... 220
سوخت .................................................. 223
نتیجهگیری ............................................. 225
فهرست منابع ........................................... 227
چکیده انگلیسی ......................................... 239
تاریخ