بررسی معیارهای تشخیصی قتل عمدی در حقوق کیفری ایران و فقه اسلامی

 

قتل یك پدیده هولناك در جامعه بشری می باشد كه با توجه به ازدیاد آن عوامل مختلفی از جمله اجتماع، خانواده، مسائل اقتصادی و ... ممكن است در بروز این جرم نقش داشته باشند موضوع مورد بحث جرم قتل عمدی است و نحوه تشخیص آن. بحث مهم در اعمال مجازات در قتل، ركن روانی آن است و اینكه قاتل آیا با قصد قبلی یا با اعمال عمل نوعاً كشنده دست به ارتكاب جرم زده است یا خیر؟ و اگر غیر از این باشد دیگر نمی توان وی را مشمول مجازات سنگین قصاص نمود كه با توجه به شدت و سخت بودن مجازات قصاص ما با دو مسأله رو به رو هستیم. از طرفی باید با شخصی كه دست به قتل زده است برخورد نماییم و از طرفی با این نكته رو به رو هستیم كه آیا حقیقتاً قتل واقع شده عمد است یا خیر؟ از همین جا اهمیت ركن معنوی جلوه گر می شود كه هم مورد توجه فقهاست و هم حقوقدانان. قانون مجازات اسلامی نیز در ماده 206 معیارهای تشخیصی قتل عمدی را بیان كرده است و این وظیفه سنگین محاكم قضایی است كه با استفاده از قضات خبره و مشرف به مباحث فقهی و حقوقی به درستی عمدی بودن یا نبودن قتل را تشخیص دهند، زیرا همیشه اینگونه نیست كه قاتل قصد قبلی بر قتل داشته باشد و آن را عملی نماید بلكه مواردی پیش می آید كه مرتكب در اثر اشتباه یا خطا سبب قتل دیگری می شود و یا بدون قصد قبلی از آلتی استفاده می كند كه یا در اثر استعمال آن آلت قتل رخ می دهد یا به واسطه موضع اصابت.

کلید واژگان :1-قتل عمد 2-قصاص 3-فقه اسلامی 4-عمل نوعا کشنده

 

فهرست مطالب

 

چكیده

1

مقدمه

2

اهمیت تحقیق

3

اهداف تحقیق

3

پرسش های تحقیق

3

فرضیه های تحقیق

3

سازماندهی تحقیق

4

فصل اول: مفاهیم، مبانی و درآمدی كلی بر جایگاه ركن روانی در بزه قتل عمدی

مبحث اول:واژه شناسی

5

گفتار اول :واژگان اصلی

5

الف :قتل

5

ب : قتل عمد

7

گفتار دوم :واژگان مهم و مرتبط

11

الف: قصاص

11

ب: عمل نوعاً كشنده

14

مبحث دوم: مبانی جرم انگاری

20

گفتار اول : مبانی قانونی

20

الف: دوران قبل از انقلاب

20

ب : دوران پس از انقلاب

22

گفتار دوم: مبانی شرعی

24

الف :آیات

24

1: انواع قتل بر مبنای عنصر روانی از دیدگاه قرآن کریم

24

2: نخستین قتل ناحق در تاریخ بشر

26

3: حرمت ارتکاب قتل عمدی در قرآن کریم

26

ب: روایات

28

گفتار سوم: مبانی عرفی

28

الف : حفظ نظم عمومی

28

ب : دفاع از بزه دیدگان

32

فصل دوم: درآمدی بر جایگاه ركن روانی قتل عمد و تأثیر اشتباه در آن

مبحث نخست: جایگاه ركن روانی در قتل عمد

33

گفتار اول: شناخت ماهیت سوء نیت عام در قتل عمد

33

الف :تعریف و اجزاء سوء نیت عام

35

1- تعریف سوء نیت عام

35

2- اجزاء سوء نیت عام

38

1-2- علم

38

2-2- اراده

40

گفتار دوم: موانع سوء نیت عام

44

الف: كودكی

44

ب: جنون

45

ج: اجبار

46

د : خواب و بیهوشی

47

ه: مستی

48

مبحث دوم: شناخت ماهیت و انواع سوء نیت خاص در قتل عمدی

49

گفتار اول: تعریف سوء نیت خاص قتل عمدی

50

گفتار دوم: اقسام سوء نیت خاص

52

الف: سوء نیت با سبق تصمیم و بدون سبق تصمیم

52

ب: سوء نیت جازم و احتمالی

54

ج: سوء نیت معین و نامعین

55

د: سوء نیت صریح و تبعی

56

گفتار سوم:بررسی فقهی سوءنیت

57

گفتار چهارم :تفاوت انگیزه و سوءنیت

61

مبحث سوم: تأثیر اشتباه در رکن روانی قتل عمد

63

گفتار اول: اقسام اشتباه

64

الف:بررسی اشتباه در هویت در حقوق کیفری ایران و فقه امامیه

64

ب:بررسی اشتباه در هدف در حقوق کیفری ایران و فقه امامیه

67

ج:اشتباه در زنده بودن مجنی علیه

70

گفتار دوم: بررسی اشتباه در قتل در فقه عامه

70

فصل سوم: اشكال مختلف حضور ركن روانی در تشخیص قتل عمدی

مبحث نخست: تحقق قتل عمدی بر مبنای قصد صریح

72

گفتار نخست: تجزیه و تحلیل حقوقی بند الف ماده 206 قانون مجازات اسلامی

72

گفتار دوم:تجزیه و تحلیل فقهی بند الف ماده 206قانون مجازات اسلامی

74

گفتار سوم : ابهام و نارسایی ها

77

الف: ابهام در قید معین

77

ب: ضرورت اهمیت نظم عمومی در جایگاه قتل عمدی

79

مبحث دوم: تحقق قتل عمدی بر مبنای قصد تبعی

79

گفتار اول: تجزیه و تحلیل حقوقی بند ب ماده 206

79

گفتار دوم :تجزیه و تحلیل فقهی بند ب ماده 206

91

گفتارسوم :تفاوت بند ب ماده 206 و قتل شبه عمد

94

گفتار چهارم : ابهامات وپیشنهادات اصلاحی

95

الف :ابهامات

95

ب:پیشنهادات اصلاحی

96

مبحث سوم: تحقق قتل عمدی بر مبنای قصد تبعی با لحاظ وضعیت بزه دیده

98

گفتار نخست: تجزیه و تحلیل حقوقی بند ج ماده 206

98

گفتار دوم: لزوم توجه به وضعیت بزه دیده

101

گفتار سوم : تجزیه و تحلیل فقهی بند ج ماده 206

102

نتیجه گیری

104

پیشنهادات

106

منابع

107

الف: كتاب ها

107

1- كتاب های فارسی

107

2- كتاب های عربی

109

ب: مقالات، جزوات و پایان نامه ها

111

چکیده انگلیسی

113

فقه و حقوق اسلامی