تأثیر یهودیان در شكل گیری رویدادهای مهم سیاسی نیم قرن اول هجری

مهمترین مسأله در بررسی یهودیان در مسائل سیاسی نیم قرن اول هجری، فعالیت آنها به عنوان گروه های فشار حامیان و مشاور خلفا و توطئه گران سیاسی قابل بررسی است.

هدف یهودیان به دست گرفتن قدرت و حكومت نبود بلكه می خواستند به حكومتگران تأثیر بگذارند در اصطلاح سیاسی به این گروه ها «گروه های فشار» و‌«ذینفع» یا «لابی» گفته می شود. این گروه ها تشكیلاتی غیرسیاسی هستند كه هدفشان گرفتن قدرت و اعمال قدرت نیست بلكه در حال كه خارج از قدرت باقی می‌مانند، آن را متأثر می‌سازند و بر آن فشار وارد می كنند. گروه های فشار جامعه اسلامی در نیم قرن اول هجری از نظر نیرو، اندازه، میزان نفوذ و تأثیر و منافعشان متفاوت بودند. اما یكی از مهمترین آنها یهودیان تازه مسلمان بودند. آنها می كوشیدند تا برای پیش برد منافع خود بر حكومت تأثیر بگذارند.

توجه: افكار عمومی در نظام سیاسی صدر اسلام از جمله مسائلی بود كه یهودیان تازه مسلمان در نظر داشتند و با اثر گذاران بر افكار عمومی خصوصاً از طریق قصاص، غیرمستقیم بر حكومت ابوبكر، عمر و عثمان و امویان تأثیر گذاردند. آنها این كار را از طریق تبلیغات دروغین توسعه دادند.

دو مسأله در بررسی رابطه این افراد با نظام سیاسی وقت قابل بررسی است یكی میزان نفوذی كه آنها بر تصمیم گزیدگان اعمال كردند و دوم شیوه های اعمال این نفوذ و جهت گیری آن.

این دو مسأله در موفقیت آنها برای نفوذ بر تصمیم گیرندگان سیاسی اهمیت بسیاری داشت. در این زمینه منابعی كه آنها در اختیار داشتند این امكان را برایشان میسر می كرد كه تأثیری بر فرایند تصمیم گیری بگذارند. یك عاملی یا منبع مهم برای آن این بود كه خواسته های آنها با ارزش های مسلط جامعه هماهنگ بود و حداقل در تعارض با آن نبود.

ماهیت نظام سیاسی حاكم پس از رحلت پیامبر(ص) و نوع تصمیمات سیاسی كه در هر مرحله فرایند سیاسی گرفته می شد از نگرش ها، ارزش ها، ایدئولوژی ها و الگوی رفتاری جامعه متأثر بود. و فرهنگ مهمترین گزینه ای بود كه زندگی سیاسی را شكل می داد. وفاداری مذهبی، قومی، محلی، تعهد نسبت به ارزش ها یا نهادهای دیگر و… همه نقش مهمی در رفتارهای سیاسی افراد داشت. یهودیان با تبلیغات و حربه ای خاص فرهنگی و پتانسیل جامعه عرب در پذیرش افكار جاهلی و بازگشت به برخی از آداب و رسوم جاهلیت، به عنوان الگوی جامعه جدید، نفوذ سیاسی خود را بر دستگاه خلافت تقویت كردند و ارزش های جامعه را به سمت قوم محوری، تعصب، بی تفاوتی، قصه گویی، عامه گویی، سنت ستیزی و ا جتهاد محوری هدایت كردند و تأثیر مهمی بر فرهنگ سیاسی داشتند.

فرهنگ سیاسی نشان دهنده سطح آگاهی و اداراك طبقاتی مختلف، گروه های اجتماعی و افراد از قدرت و سیاست بود و در شكل گیری و عملكرد حكومت وقت مؤثر بود. و نظام های ارزشی نقش مهمی در رفتار سیاسی داشت.

این نظام كلیت منسجم و به هم پیوسته ای از موضوعات حیات مادی و معنوی بود كه فرد، گروه یا طبقه اجتماعی ارزش منفی و مثبت معینی به آن می داد و همین ارزش ها متقابلاً فعالیت آنها را كنترل می كرد و در جهت خاصی هدایت می شدند. با تغییر فرهنگ سیاسی و نظام ارزشی موجود یهودیان بر اوضاع سیاسی نیم قرن اول هجری مسلط شدند.

دین به بیراهه كشیده شد و اهل بیت و امام علی (ع) فراموش شدند. امام علی(ع) در این خصوص می فرمایند:

« با تبلیغات دیگران و عده ای نزد مردم مشهور شده و دیگران به فراموشی سپرده شدند ما از كسانی بودیم كه فراموش شده و آتش ما خاموش شد و صدایمان محو گردید. سالها به همین روش گذشت به طوری كه اگر افرادی كه ما را می شناختند وفات یافتند و كسانی كه شناختی از ما نداشتند به وجود آمدند»

حربه های سیاسی یهودیان

یهودیان از حربه های چندی برای اعمال نفوذ بر جامعه سیاسی نیم قرن اول هجری استفاده كردند كه با توجه به اوضاع زمانه متفاوت بود. حیله های سیاسی یهودیان عصر پیامبر(ص) با یهودیان دورا خلفا و امویان هیچ شباهتی به هم نداشت.

اولین روابط سیاسی یهودیان با جامعه اسلامی، پس از ورود پیامبر (ص) به مدینه و انعقاد پیمان نامه مدینه كه مجموعه ای از چندین قرارداد بود، رسماً شكل گرفت. پیامبر(ص) با انعقاد پیمان برادری میان مسلمانان روابط آنها را بهبود بخشید اكنون باید بین یهودیان و مسلمانان پیمانی بسته می شد كه پایگاه دین جدید از هر جهت محفوظ بماند و روابط پیروان هر دو دین به صورت مدرن ادامه یابد. با توجه به روحیه عهد شكنی یهودیان، این پیمان مكتوب شد و به امضاء رؤسای قوم یهود و مسلمانان رسید. عناصر ستیزه جو و غیرمتجانس شهر مدینه با هم پیوند خوردند به حقوق و تعهدات تمام گروه ها تعریف شد و هسته به ظاهر متجانسی از اقوام مدینه پدید آمد كه باعث شد آورنده دین جدید با آرامش بیشتری به تبلیغ بپردازد. این پیمان با یهود به شرط مسالمت بسته شد و هر دو در ابتدای كار از انعقاد این پیمان راضی بودند. توازن قوا ایجاد شد و یهود با امید به اینكه پیامبر شخصیتی منفعل دارد و می توان به راحتی بر او تأثیر گذارد عهدنامه را پذیرفتند. آنها امیدوار بودند سروری یثرب را بر مكه ادامه دهند و به حیات سیاسی و اجتماعی و اقتصادی خود رونق بخشید و یا ملعبه گرفتن یك نفر قریش، بر قریش مسلط شوند.

یهودیان در طی سالهای گذشته با تفرقه افكنی بین دو گروه مهم اوس و خزرج با امنیت و آسایش در مدینه زندگی می كردند و اكنون این دو گروه در كنار عبد الله ابن ابی جمع شده بودند و قصد اتحاد داشتند و سرنوشت و آینده موهوم یهودیان آنها را به پیامبر جدید نزدیك كرد. یهودیان برخی قوانین و تعالیم دین جدید را نیز با دین خود هماهنگ می دیدند و قبله مسلمانان و یهود یكی بود. بنابراین اولین سیاست بزرگان یهود، همراهی و هر چند ظاهری – با پیامبر جدید بود.

انعقاد پیمان نامه با یهود و نشانگر آگاهی پیامبر (ص) نسبت به اوضاع سیاسی – اجتماعی آن عصر است. این پیمان نامه با توجه به اوضاع مدینه و خصوصیات روحی و اخلاقی یهودیان شاهكاری بود كه در سرنوشت اسلام تأثیر به سزایی داشت.

« نظم عمومی و یثرب از طریق انعقاد قرارداد سیاسی سامان گرفت  و اتحاد یثرب و عقاید و آزادی طرفین محترم شمرده شد»

تمام حقوق مدنی و اجتماعی برای یهودیان در نظر گرفته شد و یثرب منظقه ای امن برای همگان شناخته شد. هیچ مسلمانی حق تعدی به قوم یهود را نداشت و پیامبر(ص) تضمین كرده بودند كه جان و مال آنها تازمانی كه به پیمانشان وفادارند محفوظ باشد. اما طبق بند آخر پیمان نامه از ستمكار و جنایتكار حمایت نمی كرد.