"آموزش‌های ضمن خدمتی" که نقشی در ارتقای دانش و مهارت معلم ندارند

خبرنگار اجتماعی ؛ اساس آموزش‌وپرورش و جریان تعلیم و تربیت در مدارس را می‌توان در معلم خلاصه دید، معلم اگر بخواهد می‌تواند تمام کاستی‌های نظام آموزش‌وپرورش را جبران و علاوه بر آموزش دانش‌آموزانش در تربیت آنها نیز نقش‌آفرینی کند.

مسئولان آموزش‌وپرورش نیز بر نقش شریانی معلم در حیات نظام تعلیم و تربیت به خوبی اشراف دارند و بارها از زبان وزرای مختلف به بیان‌های مختلف، نقش کلیدی معلم مورد اشاره قرار داده شده است اما مشخص نیست در جریان برنامه‌ریزی‌ها چگونه است که در برابر مسئولان رده بالای دولت از اقناع آنها نسبت به نقش حیاتی آموزش‌وپرورش برای تربیت نسل و در این میان وظیفه مهم معلم ناتوان هستند.

توانمندسازی معلمان برای ایفای وظایف و تحقق آموزش کیفی‌تر یکی از نیازهای اصلی وزارت آموزش‌وپرورش است و نمی‌توان از کنار آن ساده گذشت اما این موضوع نیز گرفتار ناکارآمدی شده است.

بی‌توجهی به "آموزش‌های ضمن خدمت" برای به روزرسانی و توانمندسازی معلمان در نهایت منجر به حضور معلمانی در کلاس درس می‌شود که نه اطلاعاتی به‌روز دارند و نه مهارت‌هایی قابل اعتنا، در حالی که معلم توانمند می‌تواند جریان آموزش را کیفی و در نهایت نسلی را تربیت کند که برای کشور منشأاثر باشد.

درباره دوره‌های ضمن خدمت معلمان برخی معتقدند که دوره‌های آنلاین باری به هر جهت است و در ارتقای سطح دانش‌ و توانمندی‌های تخصصی سهمی ندارد.

درباره کیفیت دوره‌های آموزش ضمن خدمت معلمان و ضرورت‌ تغییر در شیوه‌ها و محتوای آن با "عباس فرجی؛ کارشناس آموزش وپرورش" به گفت‌وگو نشستیم.

تبعات نداشتن دانش روز برای تدریس 

فرجی در پاسخ به این پرسش که "انتظارات  از معلم برای ایفای وظایف تخصصی‌اش در کلاس درس از آموزش تا تربیت نسل آینده متناسب با امکانات در اختیار نیست، در بحث بازآموزی و به‌روزرسانی معلمان به منظور توانمندسازی آنها چه کلاس‌هایی برگزار می‌شود؟" گفت: در واقع می‌توان سؤال را اینگونه مطرح کرد با توجه به اینکه بخش عمده نیروهای آموزش و پرورش به مرز بازنشستگی نزدیک می‌شوند قطعا تجربه کافی برای تدریس را دارند اما سؤال اینجاست که این معلمان باتجربه، دانش روز برای تدریس را هم دارند یا خیر؟

این کارشناس آموزش و پرورش بر این باور است که فقدان دانش روز در امر تدریس، قطعاً به همان اندازه برای آموزش و پرورش آسیب‌زا خواهد بود که معلمی تجربه لازم برای کار خود نداشته باشد و این دو مهم یعنی تجربه و به‌روز‌‌ رسانی در یک نقطه که هدف آموزش و پرورش است باید به هم وصل شود که دوره‌های آموزش ضمن خدمت در آن شکل می‌گیرد.

برخی معلمان نسبت به محتوای دوره‌های آموزش ضمن خدمت و بی‌فایده بودن آن گلایه‌مند هستند این همان موضوعی است که فرجی نیز به آن اشاره کرد و متذکر شد: مشکل اصلی این دوره‌ها هستند یعنی تردیدی نیست که معلمان نیازمند بروز‌رسانی هستند و البته بعید است معلمان هم از بروز‌رسانی استقبال نکنند اما متاسفانه باید گفت این آموزش‌های ضمن خدمت از کیفیت لازم برخوردار نیستند و این موضوع موجب شده معلمان تمایلی به حضور در این دوره‌ها نداشته باشند یا در صورت حضور صرفا هدفشان دریافت گواهی دوره باشد که در امتیاز پایان سال تاثیرگذار است!

دوره‌هایی بدون توجه به نیاز واقعی معلمان!

این کارشناس آموزش‌وپرورش در توصیف آموزش‌های ضمن خدمت معلمان بیان کرد: این دوره‌ها در سه شکل مجازی، حضوری و مجازی با پرداخت هزینه دوره تشکیل می‌شود اگر بخواهم مصداقی برایتان مثال بزنم در آبان سال 97 دوره ضمن خدمتی با عنوان "اولین جلسه توانمندسازی دبیران درس تفکر" در خانه معلم منطقه 7 تهران به مدت 12 ساعت برگزار شد، با وجود سابقه ذهنی که نسبت به این دوره‌ها داشتم تصمیم گرفتم در این دوره شرکت کنم، در واقع زمان دوره با ساعت کاری من تلاقی داشت و یکی از دلایل عدم تمایل من به شرکت در این دوره‌ها نیز همین بود گرچه این نقص در دوره‌های مجازی رفع شده و این امتیاز خوبی برای آن است اما مهم‌ترین دلیلی که عموماً باعث می‌شود شخصا در این دوره‌ها شرکت نکنم بی‌کیفیت بودن دوره‌هاست چرا که اغلب این دوره‌ها یا مدرس توانمند ندارد یا مدرس توانمند وجود دارد بلکه عنوانی که نیاز معلم یا مشاور باشد در دوره لحاظ نشده است.

او ادامه داد: در مورد مثال بالا باید بگویم مدرس مربوطه گرچه تلاش بسیاری داشت که جلسه خوبی داشته باشد اما در نهایت بخش زیادی از همکاران میانه کلاس را ترک کردند و به حیاط مجموعه آمدند و اغلب به نحوه تدریس مدرس معترض بودند؛ من به اتفاق تعدادی از همکاران اعتراض را به ناظر دوره انتقال دادیم و جوابی که گرفتیم این بود که جلسه مشترکی با مولف کتاب داشته باشیم یا اینکه موضوع را به مسئول مربوطه گزارش خواهند داد.

این کارشناس آموزش‌و‌پرورش ادامه داد: این مورد یک بار اتفاق نیفتاده بلکه در سال گذشته دو دوره مشابه نیز به همین شکل برگزار شد که در پاسخ به اعتراض ما گفته شد که این دوره با این عنوان برای شما برگزار شده است اما با یک عنوان دیگر در سوابق شما درج خواهد شد چرا که وزارت بهداشت قرار بوده هزینه این دوره را پرداخت کند و ما این دوره را بخاطر همین برگزار کردیم؛ پیشتر هم شهرداری دوره‌ای با موضوع دیگری برای معلمان برگزار کرده بود که با اعتراض مواجه شد.

دوره‌هایی که فقط هزینه روی دست آموزش و‌پرورش می‌گذارد

فرجی به این معترض است که وقتی به خاطر برگزاری این دوره‌ها هزینه مالی، انسانی و زمانی روی دست آموزش و پرورش باقی می‌ماند باید خروجی داشته باشد در غیر اینصورت اینها همه هدر‌رفت هزینه است به عنوان مثال دوره‌ای که شهرداری برگزار کرد درباره ایمنی ساختمان بود اینکه درهای کلاس باید چگونه باشد یا پنجره‌ها باید بدون حفاظ باشد، تصور کنید برای من به عنوان مشاور مدرسه، دوره "مدارس ایمن" برگزار شد!

 او ادامه داد: موضوع این است محتوایی که به من آموزش داده می‌شد چه ربطی به شغل من به عنوان مشاور مدرسه داشت؟! من برای درب و پنجره و راه پله مدرسه چه کاری می‌توانم انجام دهم این موضوع باید در کلان آموزش و پرورش طرح و برنامه‌ریزی شود، مدرس دوره تاکید می‌کرد که مدارس نباید حفاظ پنجره داشته باشد، راه پله‌ها باید این استاندارد را داشته باشد، درها باید اینگونه باشد.

فرجی البته به این موضوع هم اشاره می‌کند که دوره‌های مناسب و با کیفیت هم وجود دارد اما عمومیت ندارد.

او در پاسخ به این پرسش "دوره‌های ضمن خدمت که بیشتر به صورت مجازی طراحی می‌شود تا چه اندازه به توامندی معلم‌ها متناسب با وظایف تخصصی کمک می‌کند؟" پاسخ داد: این دوره‌ها از جهاتی مزیت زیادی دارد مثل اینکه معلم برای شرکت در این دوره‌ها نیازی ندارد از کلاس درس یا کار خود بزند یا زمان حضور در دوره بازه زمانی بیشتری دارد اما در عین حال معایب زیادی هم بر آن متصور است.

فرجی ادامه‌ داد: اگر همان ایراد دوره‌های حضوری که نبود محتوای مناسب با نیاز نیروی انسانی و مدرسان توانمند را کنار بگذاریم باید بگویم این دوره‌ها در ارتقای بروز‌رسانی فرهنگیان نقش کم رنگ‌تری داشته‌اند در این دوره ارتباط مدرس و معلم یک طرفه است، محتوای دوره از قبل ضبط شده و قابل انعطاف با نیاز معلمان دوره نیست، سؤالات دوره بیشتر در شبکه‌های مجازی در اختیار عمومی است اما در کل امتیاز مهم این شیوه همان است که اشاره کردم یعنی معلم را از امر تدریس و کلاس خودش دور نمی‌کند.

این کارشناس آموزش و‌پرورش درباره منابعی که برای دوره‌های ضمن خدمت معرفی می‌شود و هماهنگی آن با نیاز معلمان گفت: عمده  منابعی که طرح‌ریزی می‌شود واقعا با نیاز نیروها همخوانی ندارد بطور مثال من به عنوان یک مشاور همین الان در کارتابل، این دوره‌ها را به نمایش گذاشته‌اند مانند " نقشه راه کارآفرینی و ایجاد و مدیریت کسب و کارهای کوچک با مبلغ 6000 تومان، حمایت از کالای ایرانی به‌صورت رایگان و آغاز سال تحصیلی همراه با ایمنی و امنیت مدرسه به صورت رایگان" در حالیکه من در مدرسه با بحران‌های زیادی مواجه هستم و نیاز دارم که در این زمینه توانمند شوم چرا که به عنوان مشاور واقعا با هدایت تحصیلی مشکلات زیادی دارم و نیازم این است مشکلات رفع شود اما دوره‌های این‌چنینی برگزار نمی‌شود، شکی نیست اگر من با چنین دوره‌هایی که برایم در نظر گرفته شده آشنا شوم خوب است اما موضوع این است که این دوره‌ها چقدر الان نیاز من است؟ تا چه اندازه مشکلات آموزش و پرورش را کم می‌کند؟

فرجی درباره اعتراض معلمان نسبت به پولی بودن برخی دوره‌های ضمن خدمت از جمله دوره‌ای که اخیراً با عنوان کارآفرینی برگزار و از هر فرد 6 هزار تومان دریافت می‌شد، عنوان‌ کرد: البته این رویه جدیدی است که در دوره‌های مجازی شاهد آن هستیم چرا که پیش از این بابت این دوره‌ها وجهی دریافت نمی‌شد اگر یک سازمان یا یک وزارتخانه می‌خواهد نیروهای خود را به‌روز کند باید برای آن هزینه کند و من نمی‌دانم کجای دنیا مرسوم است هزینه ارتقا‌بخشی سازمان را از نیروها دریافت کنند؟

فرجی متذکر شد: تا اینجای کار هم اشکالی نیست یعنی بگوییم بسیار خب، این هزینه توسط فرهنگیان پرداخت می‌شود باید پرسید آیا این گواهی که داده می‌شود کجا به جز خود آموزش و پرورش کاربرد دارد؟ منظورم این است که اگر این گواهی‌ها جایی دیگری معتبر باشد حرفی نیست اما اگر قرار است دوره‌ای برگزار شود و گواهی این دوره فقط به درد آموزش و پرورش بخورد عجیب است که فرهنگیان باید هزینه آن را پرداخت کنند، وقتی فردی می‌خواهد سازمان و مجموعه خود را ارتقا بخشد باید هزینه این ارتقابخشی را خودش پرداخت کند نه انکه از نیروهایش این هزینه را دریافت کند مگر اینکه، این گواهی جای دیگری معتبر باشد که در آن صورت نیروهای آموزش و پرروش برای شرکت در این دوره‌ها مخیر هستند.

پایان/