زنديه

کريم‌خان (۱۱۶۳ تا ۱۱۹۳ هجرى قمرى)

در اين دوره ايل بختيارى و زند ادارهٔ اصفهان را در دست داشتند و يکى از شاهزادگان صفوى با نام شاه‌اسماعيل ‌سوّم به سلطنت برداشته بودند ولى به‌دنبال اختلافاتى که ميان کريم‌خان و بختيارى‌ها روى داد و جنگى که ميان آنها درگرفت، کريم‌خان آنها را شکست داد و اصفهان به‌دست او افتاد. سپس نواحى شمالى ايران را از تصرف محمد‌حسن خان قاجار بيرون آورد و بر نواحى مرکزى ايران مسلّط شد و توانست باقيماندهٔ افاغنه را از بين ببرد. او خود را وکيل‌الرعايا خواند و شيراز را پايتخت خود قرار داد. دورهٔ حکومت او مجموعاً آرام بود، از ماليات‌ها کاسته شد و تجارت و صنعت رونق گرفت. در اين دوره در شيراز بناهاى متعددى ساخته شد که بازار وکيل و مسجد وکيل و تجديد بناى مقاير سعدى و حافظ از آن جمله‌اند. در دورهٔ کريم‌خان براى احياء شبکه‌هاى آبيارى در فارس و جنوب که داراى اهميت حياتى مى‌باشند، اقداماتى صورت گرفت. کريم‌خان در اواخر سلطنت خود درصدد جنگ با عثمانى بود و بعد از ماه‌ها محاصره توانست بصره را تسخير کند و برادر خود صادق‌خان را در آنجا بگمارد. او مردى ساده و عادل بود که با مرگ وى دورهٔ کوتاه آرامش و امنيت به پايان رسيد. پس از مرگ او در عرض يک سال ۴ نفر حکومت را در دست گرفتند و در آخر برادر او صادق‌خان (۱۱۹۴ تا ۱۱۹۶) قدرت را در دست گرفت. او با طغيان عليمرادخان زند مواجه شد که ماه‌ها شيراز را در محاصره گرفت و توانست شهر را بگيرد و صادق‌خان را کور کند. دو روز پس از اين واقعه صادق‌خان را کشت.