بررسی تطبیقی خسارت ناشی از نقض قرارداد و شیوه جبران آن

خسارت بطور کلی ممکن است مادی یا معنوی باشد و هر کدام از این دو قسم نیز ممکن است ناشی از جرم و شبه جرم و یا ناشی از عدم انجام تعهد (قرارداد) باشد. بنابراین خسارت مادی، معنوی ناشی از جرم که تحت عنوان مسئولیت کیفری از آن یاد می شود خارج از بحث ما خواهد بود و فقط راجع به خسارت ناشی از نقض قرار داد و شیوه جبران آن در حقوق ایران و کنوانسیون بیع بین المللی کالا (1980وین) بحث خواهیم کرد.

هرچند قرارداد را می توان تابع اراده طرفین دانست. در نتیجه آن حقوق و تعهدات قراردادی به حاکمیت اراده و خواست متعاقدین باز می گردد. اما این تفسیر، مربوط به زمانی است که اختلافی بین طرفین پیش نیامده است. اما آن گاه که اختلاف پیش می آید و یکی از طرفین، برخلاف تراضی اولیه، حاضر به اجرای تعهدات خود نمی شود طرف دیگر ناگزیر به قواعد حقوقی تمسک می جوید تا داد از بیدادگر بستاند (کاتوزیان، 219:1374). می توان در هر قراردادی بروز چنین مرحله ای (ورود خسارت) را تصور کرد.

از طرفی در هر مورد که شخص موظف به جبران خسارت دیگری است می گویند در برابر او مسئولیت دارد یا ضامن است، این قاعده عادلانه وجود داشته است که هرکس به دیگری ضرر برساند باید آن را جبران کند. اینجاست که حقوق باید در راستای تحقق عدالت، راهکارهایی را برای جبران خسارت وارده پیش بینی کرده و در اختیار متعهدله قرار دهد. نقض قرارداد غالباً به خسارت طرف دیگر منتهی می گردد و قواعد داخلی و کنوانسیون ها بین المللی، موادی را به راههای جبران خسارت ناشی از نقض قرارداد اختصاص داده اند (امامی، 241:1385).

فهرست مطالب

مقدمه1
فصل اول: کليات 6
مبحث اول: مفهوم خسارت و انواع آن در حقوق ایران 7
گفتار اول: مفهوم خسارت در حقوق ایران: 7
بند 1: مفهوم خسارت در قانون مدنی 8
بند 2: مفهوم خسارت در قانون مسئولیت مدنی 9
بند 3: مفهوم خسارت در عرف 10
گفتار دوم: انواع خسارت در حقوق ایران 11
بند 1: خسارت مادی 12
بند2: خسارت معنوی 15
بند 3: خسارت بدنی 16
مبحث دوم: مفهوم خسارت و انواع آن در کنوانسیون 17
گفتار اول: مفهوم خسارت در كنوانسیون 17
گفتار دوم: انواع خسارت در کنوانسیون 18
بند 1: خسارت مادی 18
بند 2: خسارت عدم النفع 18
بند 3: خسارت معنوی 19

مبحث اول: شیوه های جبران خسارت در مسئولیت قراردادی 22
گفتار اول: تعهد به انجام عمل 22
بند 1: انجام موضوع تعهد از طرف متعهدله به خرج متعهد 23
بند 2: تعيين خسارت روزانه 23
بند 3: تعيين خسارت روزانه و انجام تعهد به خرج متعهد 24
بند 4: پرداخت وجه التزام 24
بند 5: فسخ قرارداد 27
گفتار دوم: تعهد به وجه نقد 29
بند 1: شرایط خسارت تأخیر تأدیه 30
بند 2: خسارت تأخیر تأدیه در قانون مدنی 31
بند 3: میزان خسارت تأخیر تأدیه 32
بند 4: فرق خسارت تأخیر تأدیه با ربا32
مبحث دوم: شیوه‌های جبران خسارت در مسئولیت قهری 32
گفتار اول: برگرداندن وضعیت زیان دیده به حالت سابق خود 33
بند 1: بازگرداندن عین مال به صاحب آن 34
بند 2: از بین بردن منبع خسارت 34
گفتار دوم: جبران خسارت وارد به اموال 35
بند 1: رد عین در صورت وجود 35
بند 2: پرداخت بدل 36
گفتار سوم ـ نقش دادگاه در تعیین شیوه های جبران خسارت 40

مبحث اول: شیوه های جبران خسارت در کنوانسیون 43
گفتار اول: دریافت معادل پولی خسارت و دریافت بهره 43
بند 1: دریافت معادل پولی خسارت 43
بند 2: دریافت بهره 44
گفتار دوم: درخواست تقلیل ثمن 47
بند 1: درخواست تقلیل ثمن در کنوانسیون 47
بند 2: شرایط تحقق اختیار تقلیل ثمن 48
الف: تسلیم کالای مورد قرارداد48
ب: عدم مطابقت کالای تسلیمی49
1: عدم مطابقت مادی49
2: عدم مطابقت حقوقی 50
ج: قبول کالای نامنطبق توسط خریدار51
د: انجام تکلیف مندرج در مواد 29 و 40 توسط مشتری51
هـ: ناآگاهی خریدار به عدم مطابقت کالا51
بند 3: استثنائات اعمال ماده 50 کنوانسیون52
الف: جبران نقص پس از موعد تسلیم توسط فروشنده به شرط عدم تأخیر غیرمعقول52
ب: عدم اعلام نظر خود توسط مشتری با وجود درخواست فروشنده53
ج: اعلام بایع دایر برایفای تعهد ظرف مدت معین53
د: شرط وصول اخطاریه فروشنده به مشتری53
ه: رفع نقص کالای غیرمنطبق با قرارداد توسط فروشنده54
بند 4: چگونگی محاسبه تقلیل ثمن در کنوانسیون 54
گفتار سوم : بازفروش مبیع 56
بند 1: بازفروش اختیاری مبیع 56
بند 2: بازفروش الزامی مبیع 56
الف: موارد بازفروش الزامی مبیع59
ب: اقدامات بازفروش الزامی بیع60
مبحث دوم: شیوه های غیرپولی جبران خسارت 61
گفتار اول: درخواست تعمیر کالا 61
بند 1: حق درخواست تعمیر یا اصلاح کالا در کنوانسیون 62
بند 2: شرایط درخواست تعمیر یا اصلاح کالا در کنوانسیون 63
گفتار دوم: الزام فروشنده به تسلیم کالای جانشین 65
بند 1: مفهوم تسلیم کالای جانشین 65
بند 2: شرایط درخواست تسلیم کالای جانشین 66
الف: تسلیم کالا به خریدار66
ب: عدم انطباق کالای تسلیم شده به خریدار با قرارداد66
ج: نقض اساسی بودن عدم انطباق 67
د: اخطار عدم مطابقت68
هـ: امکان اعاده کالا به وضعیت سابق69
بند 3: قلمروی درخواست تسلیم کالای جانشین در کنوانسیون 69
گفتار سوم: الزام به انجام عین تعهد 70
بند 1: درخواست اجرای اجباری قرارداد از سوی مشتری 70
الف: شرایط اجرای عین قرارداد توسط مشتری 71
ب: محدودیتهای اجرای عین قرارداد71
بند2: درخواست اجرای اجباری قرارداد از سوی فروشنده 73
الف: حق درخواست اجرای اجباری قرارداد73
ب: محدودیتهای راجع به اجرای اجباری74
گفتار چهارم: فسخ قرارداد 75
بند 1: اعمال حق فسخ برای مشتری 76
الف: موارد ایجاد حق فسخ برای مشتری76
ب: شرایط اعمال حق فسخ از طرف مشتری79
بند 2: اعمال حق فسخ برای فروشنده 80
الف: موارد ایجاد حق فسخ برای فروشنده80
ب: شرایط اعمال حق فسخ برای فروشنده 80
نتیجه گیری و پیشنهادات82
فهرست منابع 84