نفوذ اسرائیل در جمهوری آذربایجان و تاثیر آن بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران

يكي از اصول سياست خارجي اسرائيل گسترش روابط با كشورهاي غيرعرب منطقه مي‌باشد كه از آن تحت عنوان استراتژي اتحاد پيراموني ياد مي‌شود كه از سوي ديويد بن گوريون مطرح شد. براساس اين سياست،‌اسرائيل در پي ايجاد يك اتحاد پيراموني و منطقه‌اي و گسترش روابط با كشورهاي غيرعربي مي‌باشد. اين استراتژي بر اين اصل استوار است كه سياست خارجي اسرائيل بايد متكي بر كشورهاي پيرامون و غيرعرب باشد.

زيرا اسرائيل به دليل اين كه در محاصره كشورهاي عرب قرار دارد از امكان كمي براي توسعه روابط اقتصادي و سياسي با اين كشورها برخوردار مي‌باشد. يكي ديگر از دلايل تلاشهاي اسرائيل براي گسترش روابط با كشورهاي پيراموني، صرف‌نظر از مسائل اقتصادي، مسائل سياسي و امنيتي مي‌باشد اسرائيل سالهاست كه با فلسطينيان در كشمكش و منازعه مي‌باشد و طي اين سالها از سوي كشورهاي مختلف به خصوص كشورهاي مسلمان مورد سرزنش قرار گرفته است. بنابراين سياستگذاران اسرائيل تلاش كرده اند با اين استنباط كه اسرائيل يك ضد مسلمان مي‌باشد مقابله كنند. اسرائيل تلاش مي‌كند مناقشه آنها با فلسطينيان به جاي آنكه بصورت ضد مسلمان بودن تعريف شود، به گونه‌اي يك مناقشه ارضي تلقي گردد.

پس از فروپاشي شوروي و استقلال كشورهاي آسياي مركزي، اين منطقه مورد توجه اسرائيل قرار گرفت. در ابتداي فروپاشي شوروي براي طراحان سياست خارجي اسرائيل ضرورت داشت كه تضمين نمايند كه جمهوريهاي مسلمان اين منطقه عليه تل‌آويو متحد نمي‌شوند و به جبهه به اصطلاح مخالفان نمي‌پيوندند. اين مساله به خصوص در مورد قزاقستان كه به عنوان يك قدرت هسته‌اي واقعي به استقلال رسيده بود، بسيار جدي بود. ذكر اين نكته ضروري است كه اكثر كشورهاي اين منطقه در همان سالهاي اوليه استقلال، اسرائيل را به عنوان يك كشور به رسميت شناخته‌اند.از سوي ديگر وجود منابع انرژي در منطقه از دلايل عمده توجه اسرائيل به منطقه آسياي مركزي و قفقاز مي‌باشد. يكي از كشورهاي مسلمان منطقه كه اسرائيل تلاش زيادي براي گسترش نفوذ خود در آن نموده است جمهوري آذربايجان است. جمهوري آذربايجان به عنوان كشوري كه داراي اكثريت جمعيت مسلمان مي‌باشد در اولويت سياست خارجي اسرائيل در منطقه قرار گرفته است.

پس از استقلال جمهوري آذربايجان شاهد روند رو به افزايش حضور اسرائيل در جمهوري آذربايجان و افزايش همكاريهاي اقتصادي و نظامي بين دو كشور مي‌باشيم. از سوي ديگر با توجه به قرابت و نزديكي جغرافيايي جمهوري آذربايجان و جمهوري اسلامي و نيز تخاصم بين اسرائيل و ايران، حضور و نفوذ اسرائيل در منطقه آسياي مركزي و قفقاز و بويژه جمهوري آذربايجان از حساسيت ويژه‌اي براي امنيت ايران برخوردار است.

فهرست مطالب
كليات و مقدمات 1
طرح مساله 2
سئوال اصلي 4
سئوالات فرعي 4
فرضيه اصلي 4
متغيرهاي اصلي 4
فرضيه رقيب 5
فرضيه صفر 5
اهداف پژوهش 5
نقطه تمركز پژوهش 5
روش پژوهش 5
بررسي ادبيات موجود 6
سازماندهي پژوهش 9

فصل اول: چارچوب نظري تحول مفهوم امنيت
مقدمه 12
چارچوب نظري 13
امنيت در مفهوم سنتي 13
نظريه واقع گرايي و امنيت 15
امنيت در مفهوم نوين 17
نظريه وابستگي متقابل و امنيت 17
نظريه ليبراليسم نو و امنيت 18

فصل دوم:
مقدمه 22
2-1- امنيت ملي جمهوري اسلامي ايران 24
2-2- عوامل موثر بر امنيت ملي و جهت‌گيري سياست خارجي ايران 24
2-٢-1- رقابت قدرتهاي منطقه‌اي و فرامنطقه‌اي در قفقاز جنوبي و تأثير آن بر امنيت ج.ا.ا 26
الف- ايالات متحده آمريکا 27
ب- روسيه 28
ج- ترکيه 30
د - اتحاديه اروپا 31
2-٢-٢- تهديدهاي قومي 32
الف- راهبردهاي مناسب براي انسجام اجتماعي 33
ب- امكان تهديدهاي اقوام عليه امنيت ملي کشور 34
ج - راهکارهاي مقابله با تهديدهاي قومي در قفقاز جنوبي 34
2-٢-3- رژيم حقوقي درياي خزر 35
2-3- چالش‌هاي امنيتي در قفقاز جنوبي 36
الف- مناقشه‌هاي قومي و سرزميني 36
ب- ساختارهاي دولتي ناکارآمد و خشونت‌هاي سياسي و اجتماعي 36
ج- توسعه نيافتگي سياسي و اجتماعي 37
د- رقابت قدرت‌هاي منطقه‌اي و فرامنطقه‌اي 37

فصل سوم:
مقدمه 40
3-1- اهداف و انگيزه‌هاي اسرائيل در قفقاز جنوبي 41
3-2- اهداف و ابزار اسرائيل در گسترش نفوذ در جمهوري آذربايجان 51
3-٣- جايگاه و اهميت جمهوري آذربايجان در سياست خارجي اسرائيل 56
الف- اهداف رسمي و آشكار 58
ب- اهداف غير آشكار و اعلام نشده 58
3-4- اهداف آذربايجان از گسترش روابط با اسرائيل 60
3-5- چارچوب همكاريهاي اسرائيل و جمهوري آذربايجان 64
الف- روابط سياسي، امنيتي- نظامي 64
ب- روابط اقتصادي 67
ج- روابط فرهنگي 70

فصل چهارم:
مقدمه 75
٤-1- اصول و مباني سياست خارجي 76
٤-2- محيط امنيتي اسرائيل : تهديد و فرصت 78
٤-3- عوامل كلي شكل‌دهنده مناسبات ايران و اسرائيل 81
الف- اشكال مناسبات ايران و اسرائيل 83
ب- ايران و اسرائيل در خاورميانه 83
ج- سياست خارجي اسرائيل در قبال ايران 85
٤-4- پيامدهاي امنيتي مناسبات خصمانه جمهوري اسلامي ايران و اسرائيل 86
الف- دلايل خصومت ايران با رژيم صهيونيستي 89
ب- ماهيت تهديد اسرائيل نسبت به جمهوري اسلامي ايران 92
ا- تهديد نظامي 92
٢- تهديد اقتصادي 93
3- تهديد سياسي - تبليغي 94
٤-5- مخالفت با رژيم صهيونيستي و امنيت ملي ايران 95
الف- روابط هند و اسرائيل 97
ب- روابط ايالات متحده امريكا و اسرائيل 102
ج- روابط اسرائيل و چين 107
پيشينه روابط 107
اهداف چين و اسرائيل 110
٤-6- سيستم امنيت منطقه‌اي مطلوب اسرائيل 112
٤-7- ضرورت مقابله با يك ايران هسته‌اي 113

فصل پنجم:
مقدمه 118
٥-1- پيشينه روابط پس از استقلال 120
٥-2- سياست خارجي جمهوري آذربايجان 123
الف- اساس سياست خارجي جمهوري آذربايجان 123
ب- تأثير جهت گيريهاي سياست خارجي جمهوري آذربايجان بر ايران 124
ج- حل بحران قره‌باغ اولويت اصلي سياست خارجي جمهوري آذربايجان 126
٥-3- ملاحظات روسيه در قفقاز جنوبي 128
٥-4- بلنديهاي استراتژيک 129
- فقدان قدرت تأثيرگذاري در مسائل قفقاز جنوبي 130
٥-5- موانع موجود در توسعه روابط جمهوري اسلامي ايران و جمهوري آذربايجان 132
الف- عوامل منطقه‌اي 132
ب- عوامل فرامنطقه‌اي 132
٥-6- روابط فرهنگي جمهوري آذربايجان با جمهوري اسلامي ايران 135
٥-7- روابط تجاري - اقتصادي 138
الف- زمينه‌هاي همکاري جمهوري اسلامي ايران و جمهوري آذربايجان 140
ب- همکاريهاي اقتصادي ايران با جمهوري آذربايجان 142
٥-8- روابط نظامي 143
٥-9- چشم انداز روابط 148
نتيجه‌گيری 149
منابع و مآخذ 156