بررسی انطباق آموزش و پرورش با ابعاد سازمان یادگیرنده

هدف از این پژوهش بررسی سازمان آموزش وپرورش براساس ابعاد سازمان یادگیرنده است. این بررسی براساس یک چارچوب نظری محقق ساخته انجام شده است که تلفیقی از تئوری‌های مطرح شده توسط پیترسنج و ریچارد دفت در مورد سازمان یادگیرنده است که در آن ابعاد: مبادله‌ی اطلاعات، رهبرمتفکر، آرمان مشترک، فرهنگ قوی و قابلیت فردی لحاظ شده است.

ازجمله ویژگی‌های اساسی سازمان‌های جدید شکل‌گیری آنها بر مبنای یادگیری است. به همین دلیل مدیران وکارکنان ادارات و سازمان‌ها همواره درحال یادگیری بوده و مهارت جدید کسب می‌نمایند. چرا که قدرت هرسازمان متناسب با میزان آموزش دائمی مدیران و (learning society) کارکنان آن است. در کشورهایی همچون انگلستان، ایده یادگیری در سطح ملی درجهت رسیدن به یک جامعه‌ی یادگیرنده مطرح شده است. آنها معتقدند هزینه‌های یادگیری قابل جبران است.

اما مستلزم این است که درجامعه‌ی یادگیرنده اصل یادگیری برای همیشه در تفکریادگیری مرسوم گردد ودر آموزش و تحصیل، اساس تفکراین باشد که ما می‌خواهیم جامعه‌ای یادگیرنده به معنای حقیقی داشته باشیم. مفهوم سازمان یادگیرنده زایده‌ی پویایی‌ها و تغییرات محیطی است و همانند کلیه‌ی مفاهیم مدیریت از محیط‌های صنعتی، غیرآموزشی و غالباً غیردولتی نضج گرفته و در حال گذر به سایر سازمان‌ها وموسسات می‌باشد. به دور از اختلاف دیدگاه صاحبنظران در مورد تعریف و ماهیت سازمان یادگیرنده می‌توان آن را سازمانی دانست که دردرون آن، یادگیری و عمل به آن یک واقعیت پذیرفته‌ای شده است و هیچ فعالیتی بدون علم و آگاهی و هیچ دانشی بدون عمل وجود ندارد.

فهرست مطالب

چکیده پژوهش
فصل اول: کلیات پژوهش
مقدمه 3
بیان مسئله 4
مبانی و چهارچوب نظری تحقیق 5
اهداف تحقیق 7
سوالات تحقیق 7
تعاریف نظری متغیرها 8
تعاریف عملیاتی متغیرها 9
جنبه‌ی نوآوری وجدید بودن تحقیق 10
اهداف کاربردی واستفاده کنندگان ازنتایج پایان‌نامه 11

فصل دوم: ادبیات نظری و پیشینه پژوهش
مقدمه 13
بخش اول: سازمان
تعریف سازمان 15
ماکس وبر 15
استیفن رابینز 16
تعریف مفهومی 17
انواع سازمان 18
اتزیونی 20
مینتزبرگ 21
طبقه بندی سازمانها برمبنای تئوری وعمل 22
تئوری سازمان 22
استیفن رابینز 25
ریچارد دفت 27
ساختارسازمانی 28
ابعاد سازمانی 29
انواع ساختارنظری سازمانی 30
انواع ساختارعملی سازمانی 31
سازمان‌های افقی 33
تیم‌های خودگردان 34
ساختارشبکه‌ای پویا 35
بخش دوم: یادگیری
تعریف یادگیری 38
نظریه‌های یادگیری 40
تفاوت بین یادگیری و آموزش 41
انواع سازمان ازنظر توجه به یادگبری وعمل 42
یادگیری سازمانی 44
ضرورت یادگیری سازمانی 45
انواع یادگیری سازمانی 46
الف- یادگیری تک حلقه‌ای، دوحلقه‌ای، سه حلقه‌ای 47
ب- ادگیری انطباقی، پیش گیرانه، عملی 49
ج- انواع یادگیری ازدیدگاه شاین 50
سطوح یادگیری سازمانی 51
فرایند یادگیری سازمانی 52
مهارت‌های یادگیری سازمانی 53
تفاوت یادگیری سازمانی وسازمان یادگیرنده 54
بخش سوم: سازمان یادگیرنده
تعریف سازمان یادگیرنده 57
سازمان یادگیرنده ازدیدگاه پیترسنج 58
سازمان یادگیرنده ازدیدگاه ریچارد دفت 67
سازمان یادگیرنده ازدیگاه مایکل مارکوارت 72
1- مدل سیستمی سازمان یادگیرنده 72
2- پروانه نمونه‌ی یک سازمان یادگیرنده 76
روند نبدیل سازمان به یک سازمان یادگیرنده 77
سازمان یادگیرنده‌ی زایشی وانطباقی 81
مولفه‌های استراتژیک سازمان یادگیرنده 83
اهداف سازمان یادگیرنده 85
تفاوت سازمان‌های سنتی با سازمان‌های یادگیرنده 85
بخش چهارم:
پژوهش‌های انجام شده در ایران 87
پژوهش‌های انجام شده در خارج از ایران 90

فصل سوم: روش تحقیق
مقدمه 94
روش تحقیق 95
جامعه، نمونه و روش نمونه‌گیری پژوهش 95
روش و ابزارجمع‌آوری اطلاعات 96
روایی و اعتبارپرسش‌نامه 98
روش تجزیه و تحلیل اطلاعات 98

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل اطلاعات
مقدمه 101
ارائه‌ی یافته‌ها براساس آمار توصیفی 102
الف- توصیف اطلاعات آماری گروه نمونه 102
ب- تجزیه وتحلیل آماری سوالات پژوهش 107
تجزیه وتحلیل استنباطی سوالات پژوهش 114
بررسی معنی‌دار بودن تفاوت بین پاسخ اعضای گروه نمونه به گویه‌های پرسش‌نامه برحسب
مشخصه‌های فردی با استفاده ازآزمون تحلیل واریانس یک راهه 120

فصل پنجم: بحث و نتیجه‌گیری
مقدمه 126
خلاصه یافته‌های پژوهش 126
خلاصه‌ی یافته‌های سوالات پژوهش 127
بحث و نتیجه‌گیری . 134
پیشنهادها 138
پیشنهادات اجرایی 138
پیشنهادات پژوهشی 140
محدودیت‌های پژوهش 141

فهرست منابع 143
منابع فارسی 143
منابع انگلیسی 146
پیوست 147

فهرست جداول
جدول ٢-١: نوع‌شناسی روابط اطاعت 20
جدول ٢-٢: چهاردیدگاه استنلی و ون دو ون درباره‌ی تئوری سازمان 24
جدول ٢-٣: طبقه‌بندی تئوریهای سازمان براساس روند تاریخی شکل‌گیری آنها 25
جدول ٢-٤: ابعاد نظری تئوری سازمان 26
جدول ٢-٥: مقایسه‌ی الگوی سازمانی نوگرا و پسانوگرا 28
جدول ٢-٦: رابطه‌ی بین متغیرهای محتوایی و ساختار 31
جدول ٢-٧: انواع ساختارسازمانی با توجه به متغیرهای ساختاری 31
جدول ٢-٨: ساختارسازمانی براساس نظریات مینتزبرگ و مقایسه‌ی آن با ابعاد ساختار 32
جدول ٢-٩: تفاوت یادگیری و آموزش 41
جدول ٢-١٠: تفاوت ویژگی‌های یادگیری و آموزش 42
جدول ٢-١١: طبقه بندی انواع سازمان 43
جدول ٢-١٢: تفاوت بین یادگیری سازمانی و سازمان یادگیرنده 56
جدول ٢-١٣: ویژگیهای سازمان یادگیرنده‌ی زایشی و انطباقی 82
جدول ٢-١٤: تفاوت سازمان یادگیرنده با سازمان سنتی 87
جدول ٢-١٥: ویژگیهای سازمان یادگیرنده به دست آمده از تحقیق زارعی متین 88
جدول ٣-١: حجم جامعه و نمونه‌ی مورد بررسی پژوهش 96
جدول ٣-٢: تعداد و شماره‌ی سوالات مربوط به ابعاد سازمان یادگیرنده 97
جدول ٤-١: توزیع فراوانی و درصد گروه نمونه برحسب جنسیت 102
جدول ٤-٢: توزیع فراوانی و درصد گروه نمونه برحسب میزان تحصیلات 103
جدول ٤-٣: توزیع فراوانی و درصد گروه نمونه برحسب سابقه‌ی خدمت 104
جدول ٤-٤: توزیع فراوانی و درصد گروه نمونه برحسب شاخه‌ی اداری 105
جدول ٤-٥: توزیع فراوانی و درصد گروه نمونه برحسب سن 106
جدول ٤-٦: توزیع فراوانی، درصد و میانگین سوالات مربوط به بعد مبادله‌ی اطلاعات براساس
نتایج بدست آمده از پاسخ اعضای گروه نمونه 107
جدول ٤-٧: توزیع فراوانی، درصد و میانگین سوالات مربوط به بعد فرهنگ قوی براساس نتایج
بدست آمده از پاسخ اعضای گروه نمونه 109
جدول ٤-٨: توزیع فراوانی، درصد و میانگین سوالات مربوط به بعد رهبر متفکربراساس نتایج
بدست آمده از پاسخ اعضای گروه نمونه 110
جدول ٤-٩: توزیع فراوانی، درصد و میانگین سوالات مربوط به بعد قابلیت فردی براساس نتایج
بدست آمده از پاسخ اعضای گروه نمونه 111
جدول ٤-١٠: توزیع فراوانی، درصد و میانگین سوالات مربوط به بعد آرمان مشترک براساس
نتایج بدست آمده از پاسخ اعضای گروه نمونه 113
جدول ٤-١١: نتایج آزمون T درمورد سوال اصلی پژوهش 114
جدول ٤-١٢: نتایج آزمون T درمورد سوال فرعی اول پژوهش 115
جدول ٤-١٣: نتایج آزمون T درمورد سوال فرعی دوم پژوهش 116
جدول ٤-١٤: نتایج آزمون T درمورد سوال فرعی سوم پژوهش 117
جدول ٤-١٥: نتایج آزمون T درمورد سوال فرعی چهارم پژوهش . 118
جدول ٤-١٦: نتایج آزمون T درمورد سوال فرعی پنجم پژوهش 119
جدول ٤-١٧: توزیع فراوانی، میانگین وانحراف استاندارد مربوط به بعد جنسیت 120
جدول ٤-١٨: نتایج تحلیل واریانس یک راهه در مورد بررسی رابطه‌ی بین جنسیت و پاسخ
اعضای نمونه به سوالات پرسش‌نامه 120
جدول ٤-١٩: توزیع فراوانی، میانگین وانحراف استاندارد مربوط به بعد میزان تحصیلات 121
جدول ٤-٢٠: نتایج تحلیل واریانس یک راهه درمورد بررسی رابطه‌ی بین میزان تحصیلات و
پاسخ اعضای نمونه به سوالات پرسش‌نامه 121
جدول ٤-٢١: توزیع فراوانی، میانگین و انحراف استاندارد مربوط به بعد سابقه‌ی خدمت 122
جدول ٤-٢٢: نتایج تحلیل واریانس یک راهه در مورد بررسی رابطه‌ی بین سابقه‌ی خدمت و
پاسخ اعضای نمونه به سوالات پرسش‌نامه 122
جدول ٤-٢٣: توزیع فراوانی، میانگین وانحراف استاندارد مربوط به بعد سن 123
جدول ٤-٢٤: نتایج تحلیل واریانس یک راهه درمورد بررسی رابطه‌ی بین سن و پاسخ اعضای
نمونه به سوالات پرسش‌نامه 123
جدول ٤-٢٥: توزیع فراوانی، میانگین و انحراف استاندارد مربوط به بعد شاخه‌ی اداری 124
جدول ٤-٢٦: نتایج تحلیل واریانس یک راهه در مورد بررسی رابطه‌ی بین شاخه‌ی اداری و
پاسخ اعضای نمونه به سوالات پرسش‌نامه 124

فهرست نمودارها
نمودار ۴-١: توزیع فراوانی و درصد گروه نمونه برحسب جنسیت 102
نمودار ۴-٢: توزیع فراوانی و درصد گروه نمونه برحسب میزان تحصیلات 103
نمودار ۴-۳: توزیع فراوانی و درصد گروه نمونه برحسب سابقه‌ی خدمت 104
نمودار ۴-۴: توزیع فراوانی و درصد گروه نمونه برحسب شاخه‌ی اداری 105
نمودار ۴-٥: توزیع فراوانی و درصد گروه نمونه برحسب سن 106

فهرست اشکال
شکل ٢-١: تعامل ابعاد محتوایی و ساختاری سازمان 30
شکل ٢-٢: ساختارشبکه‌ای پویا 36
شکل 2-3: ارتباط بین یادگیری تک حلقه‌ای و دو حلقه‌ای 48
شکل ٢-4: یادگیری سه حلقه‌ای 49
شکل ٢-5: اصول سازمان یادگیرنده ازدیدگاه سنج 59
شکل ٢-6: مدل سیستمی سازمان یادگیرنده 73
شکل ٢- 7: زیرسیستم یادگیری 73
شکل ٢-8: زیرسیستم سازمان 74
شکل ٢-9: زیرسیستم افراد 74
شکل ٢-10: زیرسیستم دانش 75
شکل ٢-١1: زیرسیستم فن آوری 75
شکل ٢-١2: مراحل تبدیل شدن سازمان یک سازمان یادگیرنده 78
شکل ٢-١3: الگوی ایجاد سازمان یادگیرنده 80
شکل ٢-١4: مقایسه‌ی جریان یادگیری درسازمان یادگیرنده و سازمان سنتی 85