بررسی فقهی و حقوقی ارتداد

فقه،حقوق،الهیات
دانلود پایان نامه کارشناسی ارشد حقوق بررسی فقهی و حقوقی ارتداد پیشگفتار مسئله ارتداد از مسائل مهمی است كه از جنبه های مختلف علوم فقهی ،‌تاریخی ،‌ كلامی و تفسیری قابل بررسی و كنكاش است. با توجه به اینكه احكام فقهی در جامعه امروز ما از جنبه حكومتی شكل عملی و كاربردی یافته و بازتاب آن در قوانین ،‌رویه و یا احكام صادره از دادگاهها ظهور و بروز یافته است، لذا موضوع ارتداد امروزه از جنبه حقوقی نیز مورد توجه قرار گرفته و مباحث مختلفی را میان فقها و حقوقدانان و بعضا سیاسیون برانگیخته است . بررسی احكام ارتداد از جنبه موازین حقوق عمومی و خصوصی داخلی و حقوق بین الملل و قوانین مرتبط با حقوق بشر و منشور اعلامیه جهانی آن موضوع جدیدی است كه حداكثر در چند دهه اخیر به آن پرداخته شده است، حال آنكه كه مباحث ارتداد از جنبه های تاریخی سابقه ای چند هزار ساله دارد كه به یونان قدیم و محاكمه سقراط مطابق قوانین آتن و محكومیت وی به اعدام باجام شوكران در 2400 سال پیش بر میگردد . شكایت علیه سقراط در سال 399 پیش از میلاد با این مضمون به دادگاه تسلیم شد كه «سقراط بر خلاف موازین قانونی رفتار می‌كند، زیرا او به خدایان تایید شده از طرف دولت اعتقاد ندارد و خدای جدیدی به نام دایمونیا را تبلیغ می‌كنند. علاوه بر آن او مرتكب عمل خلاف قانون می‌شود، زیرا جوانان را فاسد می‌نماید». از جنبه فقه اسلامی نیز سابقه ارتداد به زمان ظهور اسلام و حكومت اسلامی تشكیل شده توسط پیامبر اكرم (ص) می رسد . اما تفاوت اساسی ارتداد در صدر اسلام با یونان قدیم این بود كه درصدر اسلام ارتداد به صورت تغییر عقیده واقعی و درونی مبتنی بر ارتداد فكری مطرح نبود بلكه معمولا با انگیزه های سیاسی ، اقتصادی یا قومی همراه بود. مثلاً برخی مرتدین به خاطر اینكه زكات نپردازند از اسلام بر می‌گشتند. و برخی دیگر كه مرتكب جنایت شده بودند جهت فرار از قصاص مرتد می‌شدند. کلمات کلیدی:

مرتد

ارتداد

علوم فقهی

احكام فقهی

واژه ارتداد الف : معنای لغوی ارتداد از ریشه « رد » در لغت عرب به معنای بازگشت و رجوع است. چنانچه در قرآن هم در اكثر موارد بدین معنا آمده است : « ان الذین ارتدوا علی ادبارهم » یعنی آنهایی كه به عقب برگشتند. و یا: «و من یرتدد منكم عن دینه » یعنی كسانی از شما كه از دینشان برگردند و یا « ان تطیعوا الذین كفروا یرودوكم علی اعقابكم » یعنی اگر كافران را اطاعت كنید شما را به عقب بر می گردانند . اما گاهی اوقات واژه ارتداد به معنی از حالتی به حالتی دیگر تغییر یافتن و یا به عبارتی دگرگونی آمده است : « فلما ان جاء البشیر القاه علی وجهه فارتد بصیرا » یعنی هنگامی كه بشارت دهنده پیراهن یوسف را بر صورت یعقوب افكند وی ناگهان بینا شد . در بسیاری از اوقات نیز ارتداد در لغت عرب به معنای رفت و برگشت مکرر مرادف با تکرار است. مانند واژه تردد که به معنای رفت وآمد مکرر است. این مفهوم در آیه 137 سوره نساء تصریح گردیده است . «ان الذین امنوا ثم کفروا ثم آمنوا ثم کفروا ثم ازدادوا کفرا لم یکن الله لیغفرلهم و لایهدیهم سبیلا» آنانی که ایمان آورده ، سپس کفر ورزیده سپس ایمان آورده، سپس کفر ورزیده و سپس بر کفر خود افزودند، خداوند آنها را نیامرزیده و هدایتشان نمی کند . مرحوم طبرسی در تفسیر مجمع البیان در ذیل آیه 137 سوره نساء می گوید: احتمال سوم آن است که مقصود آیه گروهی از اهل کتاب باشند که خواستند عده ای از اصحاب رسول خدا را دچار شک کنند و به همین جهت در حضور مسلمانان اظهار ایمان می کردند و بعد می گفتند برای ما شبهه ای پیش آمده و کفر می‌ورزیدند و این امر را تکرار می کردند . فهرست مطالب پیشگفتار 1 بخش اول بررسی نظرات كلاسیك 4 واژه ارتداد 4 الف: معنای لغوی 4 ب: ارتداد در اصطلاح 5 مصادیق مرتد 9 انواع ارتداد 11 انواع ارتداد در فقه اهل سنت 11 انواع ارتداد در فقه امامیه 12 مرتد ملی و فطری 12 تعاریف سه گانه مرتد فطری 13 مرتد فطری و ملی مطابق تعریف مشهور 14 احکام کلی ارتداد در فقه شیعه مطابق تعریف مشهور 15 احكام كلی مرتد فطری (مرد) 15 احكام كلی مرتد ملی 15 احكام كلی زن مرتده 15 احكام كلی ارتداد دسته جمعی 16 محقون الدم و مهدور الدم 16 محقون الدم 16 مهدور الدم 16 مصادیق مهدور الدم 17 مجازاتها 18 1- قتل 18 الف: دیدگاه امامیه 18 ب: دیدگاه اهل سنت 20 مسئولیت مدنی و كیفری مسلمانان در قتل مرتد 21 2- مصادره و تقسیم اموال 26 الف: دیدگاه امامیه 26 مرتد فطری مرد 26 مرتد ملی مرد و زن مرتده اعم از ملی و فطری 27 ب: دیدگاه اهل سنت 28 3- انتفای زوجیت 30 الف: دیدگاه امامیه 30 نوع عده زوجه مرد مرتد 31 ب: دیدگاه اهل سنت 32 نتیجه 33 4و5- حبس و تنبیه بدنی 34 الف: دیدگاه امامیه 34 ب: دیدگاه اهل سنت 35 راههای اثبات ارتداد 36 1- علم قاضی 36 2- بینه 37 3- اقرار 38 ارتداد در قرآن 39 شرایط ارتداد در قرآن 39 آثار ارتداد در قرآن 41 نتیجه 44 حکم فقهی ارتداد در قرآن بنا به استنباط مشهور فقها 46 توبه مرتد 50 استتابه 57 الف: دیدگاه اهل سنت 57 دیدگاه امامیه 58 مدت استتابه 59 ادله استتابه 60 مجازات ارتداد حد است یا تعزیر 61 حد از دیدگاه فقها 61 مصادیق حدود 62 تعزیر از دیدگاه فقها 63 تفاوت حد و تعزیر 64 نتیجه 66 ارتداد از دیدگاه حقوق ایران 70 اصل قانونی بودن جرایم و مجازاتها 70 قاعده منع عقاب بلابیان 71 استدلال مخالفین جاری شدن اصل و قاعده 72 پاسخ به مخالفین و نتیجه گیری 73 بخش دوم بررسی نظرات جدید و غیر مشهور فقها 76 1- آیت الله موسوی اردبیلی 77 بررسی آیات ارتداد 80 نتیجه گیری 85 جمع بندی 87 بررسی روایات 88 ولد علی الاسلام به چه معنا است 89 جمع بندی و نتیجه گیری....................................................................103 توضیحی دیگر در معنای ولد علی الاسلام با عنایت به تناسبات علم و موضوع .......................106 موجبات ارتداد....................................................................................107 تعریف ضروری دین...........................................................................114 بررسی اجماع......................................................................................116 2-بررسی نظرات حجه الاسلام احمد قابل........................................120 تعریف واژگان....................................................................................121 دلیل عقلی...........................................................................................126 دلیل نقلی............................................................................................128 نتیجه دلیل نقلی..................................................................................134 ادله نقلیه مورد استناد فقها..............................................................136 آیات مرتبط با بحث ارتداد................................................................137 انحصار جواز قتل در دو مورد...................................................147