توسعه سیاسی در ایران

علوم سیاسی
دانلود مقاله رشته علوم سیاسی توسعه سیاسی در ایران ؛تحولات و موانع ساختاری چکیده: هدف مقاله حاضر پاسخ به این پرسش هاست که اولا، توسعه سیاسی در مفهوم توسعه مشارکت و رقابت سیاسی، در دوره پس از روی کار آمدن رضاشاه تاکنون(1304-1382) -طی شش مقطع زمانی متوالی-چه روندی را در ایران طی کرده و چه فراز و فرودی را پشت سر گذاشته است؟و ثانیا، در این مدت نسبتا طولانی، تسوعه سیاسی در کشور با چه موانع و چالش های جدی مواجه بوده است؟برای پاسخ به این پرسش ها، که در حوزه جامعه شناسی سیاسی مطرح است، از نظریه های چاندوک، مور، هانتینگتون، اسکاچپول و لوسیانی در باب ضعف جامعه مدنی و حاکمیت دولت تحصیلدار-به عنوان موانع و چالش های جدی توسعه سیاسی-بهره گرفتیم و نهایتا این فرضیه مطرح گردید که هرچه تمرکز و اتکا انحصاری دولت بر درآمد نفت، بیشتر و بنیه جامعه مدنی ضعیف تر باشد، احتمال تحقق توسعه سیاسی در جامعه، کمتر می شود. بررسی و آزمون این فرضیه به کمک اسناد و مدارک معتبر تاریخی و شواهد و قراین آماری دقیق نشان داد در هر دوره ای که دولت، خصلت تحصیلدار پیدار کرده و مستقل و بی نیاز از مالیات مردم گشته و از تمرکز قدرت برخوردار گردیده، عرصه را برای مشارکت و رقابت سیاسی تنگ تر کرده و مانع استقرار توسعه سیاسی شده است. برعکس، هرگاه قدری از خصلت و ظرفیت تحصیلداری، دولت کاسته شده و یا دولت، ضعیف و دچار بحران مالی گردیده، به سمت مالیات ستانی از مردم گرایش یافته و نتیجتا، فرصت مغتنمی برای رشد و بالندگی جامعه مدنی و توسعه سیاسی در کشور فراهم شده است. به این ترتیب، ملاحظه می شود توسعه سیاسی در ایران معاصر، به سبب وجود موانع ساختاری مورد اشاره، روندی ناهموار و زیگزاگی داشته و در ادوار شش گانه مورد بحث، متناوبا دچار قبض و بسط گردیده است. کلیدواژه : سیاست و حکومت ایران معاصر توسعه سیاسی جامعه مدنی مشروطیت پهلوی جمهوری اسلامی مقدمه و طرح مسئله بحث توسعه و تـوسعه سـیاسی از جـمله مباحثی است که در چند دهـه اخـیر تـوجه عده زیادی از پژوهشگران را عمیقا به خود جلب کرده و در کانون علایق فکری اندیشمندان علوم اجتماعی و علوم سیاسی قرار گرفته است. این بحث، به ویـژه بـرای نـخبگان فکری کشورهای جهان سوم از اولویت و اهمیت مضاعفی بـرخوردار اسـت؛ چرا که در این گونه کشورها، فرایند توسعه و توسعه نیافتگی، چالش اصلی جامعه را تشکیل می دهد و همه وقایع و تحولات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی موجود، خواه ناخواه تحت تأثیر آن قرار دارنـد. (پرزورسکی، 1386و Gill (2000 تـوسه سـیاسی، طبق تعریف، بخشی از فرایند پیچیده توسعه ملی است که در دو بعد توسعه مشارکت سـیاسی و توسعه رقابت سیاسی است. معضلات و تنگناهای بازدارنده ای که در کشورهای در حال توسعه در جریان شکل گیری و راه اندازی پروژه توسعه سیاسی بروز کـرده و نـیز سنجش و ارزیـابی های نظری ابهام آمیز اندیشمندان و نظریه پردازان توسعه که از پیچیدگی جوامع و پیچیدگی فرایند تـوسعه سـیاسی آن ها ناشی می شود، اهمیت مسئله را هرچه بیشتر روشن می سازد(ر. ک. و اینر و هانتینگتون، 1379)؛ به ویژه آن که«توسعه سیاسی، محل تقارن منافع یک گروه یـا گـروه هایی از یـک سو و منافع و مصالح عمومی از سوی دیگر است و مشکل ترین شکل حرکت به طرف عقلایی شـدن رفـتارها و بـرخوردهای یک جامعه می باشد. »(سریع القلم، 1371: 29). باید گفت این توجه و امعان نظر همه جانبه ای که امروزه در آرا و اندیشه های متفکران و نـظریه پردازان سـیاسی نـسبت به اهمیت و پیچیدگی مقوله توسعه و توسعه سیاسی دیده می شود، در برداشت ها و دریافت های پیشینیان چندان بـه چـشم نمی خورد(ر. ک. پای و دیگران، 1380). آن ها عموما به پدیده توسعه سیاسی رویکردی نسبتا سطحی و ساده انگارانه داشتند و)؛ امـا بـه نمی توانستند جـامعیت و ژرفای موضوع را دریابند(35-26: زمان Jaguaribe,1973 مرور ابعاد قضیه برای آگاهان و نظریه پردازان توسعه آشکار شد و نهایتا این درک و تـوجه جـدی حاصل گردید که موضوع، به غایت عمیق تر و پردامنه تر از آن است که کلاسیک ها و متقدمان درباره اش می اندیشیدند(بدیع، 1379: 24-17). امروزه برخلاف گـذشته، توسعه، دیگر یـک پدیـده تک بعدی تلقی نمی شود، بلکه امری چندوجهی، واحد و منسجم به حساب می آید و ابعاد سیاسی، اجتماعی و فرهنگی توسعه در کنار بعد اقتصادی آن در مـباحث تـوسعه درونزا، توسعه انسانی و توسعه پایدار، جایگاه ویژه ای دارد و تقریبا در تمامی مباحث فوق، «جنبه سیاسی توسعه»مورد توجه جدی اسـت. (Huntington,1984) فهرست مطالب توسعه سیاسی در ایران ؛تحولات و موانع ساختاری 1 چکیده: 1 کلیدواژه : 2 مقدمه و طرح مسئله 2 پیشینه و مـبانی نظری 4 فرضیات 8 روش شناسی 9 تعریف مـفاهیم: 9 تجزیه و تحلیل دادهـ ها و ارائه یافته ها 12 تبیین داده ها: موانع ساختاری توسعه سیاسی در ایران 18 نتیجه گیری 28 منابع 28