تأثیر نظام اجتماعی و اقتصادی بر دوگانگی نهاد خلافت و سلطنت در دوره آل بویه

تاریخ و ادبیات
تأثیر نظام اجتماعی و اقتصادی بر دوگانگی نهاد خلافت و سلطنت در دوره آل بویه چكیده: این مقاله سعی دارد، بر خلاف نگرش‌های رایج، ‌تا حد امكان، رابطه «نظام اجتماعی و اقتصادی» با «نظام حكومتی» و تأثیر این دو بر یکدیگر ‌در دوران آل بویه، را مورد بررسی قرار دهد، با توجه به این رویكرد، در این تحقیق سعی شده به سئوال اساسی این دوره كه عبارت است از؛ دلایل عدم خلع خلیفه سنی توسط حاكمان شیعی مذهب بویه پاسخ داده شود، فرضیه اصلی این مقاله آن است كه توضیح دهد دلیل اصلی عدم خلع خلیفه توسط بویهیان، تأثیر و توانمندی «نظام اجتماعی و اقتصادی» بر دوگانه شدن جایگاه نهاد خلافت و سلطنت از یکدیگر بوده، که قبل از دوران آل بویه به وجود آمده و امیران آل‌بویه خواسته یا نا خواسته به آن تن دادند، این بررسی، تحلیل‌های سنتی را درباره وجود انگیزه‌های سیاسی و فرصت‌طلبی و تسامح طلبی حاكمان آل بویه را نادیده می‌گیرد و توضیح می‌دهد که دلیل عدم خلع خلیفه، توانمندی «نظام اجتماعی و اقتصادی» حاكم در جامعه عصر عباسی بود. این نظام كه از زمان «نهضت ترجمه» شکل گرفت، بستر دوگانگی میان نهادهای دنیوی و اخروی را فراهم كرد و آل بویه تنها تداوم دهنده آن شدند. كلیدواژه: آل‌بویه یونانی گرایی نهضت ترجمه دوگانگی خلافت و سلطنت زمینه‌های اجتماعی و اقتصادی مقدمه: ورود آل بویه به بغداد در سال 334 ﻫ. ق/946م، نوید دوره تازه‌ای را می‌داد، كه آنها وارث دوره‌ای شدند كه زمینه‌های آن، از قبل شروع شده بود.ریشه‌های دگرگونی اجتماعی به قبل از ورود آل بویه به بغداد برمی‌گشت. نهضت ترجمه كه از زمان مأمون عباسی (198ﻫ.ق/813م) تشدید گردید، باعث گسترش این دگرگونی بود. افكار یونانی (ناسوتی‌گرایی) در جامعه رو به رشد عباسی گسترش یافت، و این امر به نوبه خود بر اندیشه‌های اجتماعی تأثیرگذار بود. این اندیشه‌های متفاوت كه سابقه‌ای در جهان اسلام نداشت، بر روی عده‌ای از نخبگان و اندیشه‌وران آن روز تأثیر عمیقی به جا گذاشت و متن جامعه را نیز دچار دگرگونی ساخت. ویژگی اندیشه یونانی، تأكید بر جهان بینی غیر‌دینی (‌و نه ضددینی‌) بود، این دیدگاهی بود که در عصر عباسی کاملاً تازه و در عین حال جذاب بود. اولین گروه‌‌هایی كه در جامعه عباسی به افكار یونانی جذب شدند؛ دانشوران، درباریان، وزیران و ادبا بودند. این افراد که جزو طبقات مرفه اجتماع آن زمان محسوب می‌شد‌ند می‌توانستند با امكانات خود، محافل و مجالس بسیاری را راه‌اندازی كنند. این محافل و مجالس كه گاه و بیگاه (‌اما مداوم) برگزار می‌شد، توانست گروه‌های مختلف جامعه را در بر گرفته و تأثیر آن را از سطوح بالای جامعه خارج و به متن اجتماع وارد كند. فهرست مطالب تأثیر نظام اجتماعی و اقتصادی بر دوگانگی نهاد خلافت و سلطنت در دوره آل بویه 1 چكیده: 1 كلیدواژه: 2 نتیجه گیری: 23 منابع 26